درمان بیماری آندومتریوز یا چسبندگی رحمی در زنان چیست؟

تشخیص و درمان آندومتریوز

بیماری آندومتریوز در زنان چیست؟

آندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. لگن شایع ترین محل بروز آندومتریوز است.
در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) در بیرون از محل اصلی خود (رحم) تشکیل می‌شود. این بافت می تواند در تمام بافت‌های بدن به جز طحال به‌وجود آید، ولی رایج‌ترین محل پدیدآمدن آن، لگن است که در این قسمت هم، تخمدان‌ها بیشتر گرفتار اندومتریوز می‌شوند.

در آندومتریوز، بافت آندومتر تغییر جا داده، اما همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و در هر دوره قاعدگی، این بافت ضخیم می شود و خونریزی می کند.در آندومتریوز، بافت های اطراف ممکن است تحریک شوند و در نهایت موجب زخمی شدن بافت و چسبندگی گردد.آندومتریوز می تواند باعث درد شدید، مخصوصا در دوران عادت ماهانه گردد. مشکلات بارداری نیز ممکن است بوجود آورد.با دلگرم همراه باشید.

معمولا اندومتریوز خود را به سه شکل نشان می دهد :

کیست تخمدان ( اندومتریوما )

ضایعات عمقی کف لگن که می تواند روده ، مثانه و واژن و مجاری ادراری داخل شکمی را درگیر کند . (DIE )
ضایعات سطحی اندومتریوز که می تواند صفاق ( پرده پوشاننده احشای داخل شکمی ) را درگیر کند .بافت اندومتر نسبت به نواسانات هورمونی طی سیکل قاعدگی حساس است . این تغییرات هورمونی در انتهای هر سیکل منجر به ریزش اندومتر می شود که به صورت خون قاعدگی از بدن دفع می گردد . همین نوسانات هورمونی در ضایعات اندومتریوز نیز باعث خون ریزی ، تورم ، التهاب و نهایتا به جای ماندن نسج جوشگاهی ( اسکار ) می شود .

علل ایجاد بیماری چیست ؟

فرضیاتی که در ایجاد اندومتریوز مطرح هستند عبارتند از :

1. برگشت خون قاعدگی از طریق لوله های رحمی به سمت حفره شکمی
2. دخالت سیستم ایمنی در ایجاد این بیماری
3. انتقال سلول های اندومتریال از طریق سیستم لنفاوی
4. تبدیل شدن سایر سلول ها به سلول های اندومتریال ( متاپلازی سلومیک )
5. در سال های اخیر آلودگی های محیط زیست را نیز از علل غیر قابل انکار این بیماری به شمار می آورند .

آیا اندومتریوز با سرطان در ارتباط است ؟

میزان ارتباط سرطان تخمدان در بیماران مبتلا بین 9 / 1 – 3 / 1 درصد متفاوت است . که این خطر کمی بیشتر از جمعیت نرمال ( 1 % ) می باشد .

آیا ژنتیک در ایجاد بیماری اثر دارد ؟

شواهد فزاینده ای بیان می کنند که اندومتریوز به صورت نسبی یک بیماری ژنتیک است .خطر ابتلا بستگان درجه اول در اندومتریوز 8 برابر برآورد شده است .

علائم بیماری چیست ؟

این بیماری طیف وسیعی از علام را ایجاد کرده و گاهی نیز می تواند بدون علامت باشد .

علائم بیماری عبارتند از :

درد های ناحیه لگنی قبل و حین قاعدگی به ویژه درد های لگنی در خانم های جوانی که علی رغم مصرف مسکن و دارو های هورمونی درد ادامه دارد .

• درد هنگام نزدیکی
• خون ریزی زیاد قاعدگی و یا خون ریزی های همراه لکه بینی
• درد حین دفع ادرار و مدفوع در زمان قاعدگی
• کیست های ناحیه لگنی مقاوم به درمان های طبی
• نا باروری و از عوارض کمتر شایع ، سقط جنین است

تشخیص بیماری چگونه است ؟

در صورت هر یک از علائم فوق یا مجموعه ای آن ها ، پزشک خود را در جریان بگزارید . پزشک با گرفتن شرح حال دقیق و انجام معاینات بالینی و در صورت لزوم انجام آزمون های پارا کلینیکی به تشخیص این بیماری می رسد . اما تشخیص قطعی این بیماری از طریق جراحی به شیوه لاپاراسکوپی و تایید بافت شناسی مقدور است .

درمان‌های مرسوم

پس از تشخیص بیماری به وسیله پزشک و براساس علایم، معاینه و لاپاروسکوپی (مشاهده داخل شکم از طریق وارد کردن لوله مجهز به دوربین مخصوص از راه برش کوچکی که تحت بی‌هوشی عمومی روی دیواره شکم ایجاد می‌کنند)، درمان آغاز می‌شود. چنانچه اندومتریوز به طور اتفاقی در جریان انجام آزمایش‌ها یا جراحی به عمل آمده برای تشخیص یا درمان بیماری دیگر تشخیص داده شده است و در بیمار، علایمی از اندومتریوز وجود ندارد. لازم نیست تحت درمان قرار گیرد.

در موارد دیگر باید بیماری را با دارو یا جراحی درمان کرد. معمولا با قطع داروها، اندومتریوز عود می‌کند. همچنین در صورت وجود ناباروری ناشی از اندومتریوز، معمولا درمان دارویی موجب درمان آن نمی‌شود.از قرص‌های ضدبارداری ترکیبی خوراکی برای درمان اندومتریوز استفاده می‌شود، زیرا این قرص‌ها شرایط مشابه حاملگی ایجاد می‌کنند. در سایر موارد، می‌توان از پروژسترون تنها (مانند مدروکسی پروژسترون) استفاده کرد.

داروی دانازول (danazol) گزینه درمانی دیگر اندومتریوز است. این دارو آثاری مشابه هورمون تستوسترون (یعنی آثار آندروژنی) دارد و نیز آثار استروژن‌ها را خنثی می‌کند. در طول مصرف دانازول باید از داروی ضدبارداری استفاده کرد زیرا دانازول در جنین آثار سوء ایجاد می‌کند.

از داروهای آنالوگ هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) نیز می‌توان برای درمان اندومتریوز استفاده کرد. این داروها، اثر هورمون‌های محرک غده هیپوفیز (غده کوچک واقع در قاعده مغز) را تقلید می‌کنند و در نتیجه، موجب آزاد شدن هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH) می‌شوند. FSH و LH همراه با استروژن‌ها و پروژسترون موجب تنظیم سیکل قاعدگی می‌شوند. داروهای مزبور از تولید استروژن‌ها به وسیله تخمدان جلوگیری به عمل می‌آورند و وضعیتی شبیه به یائسگی ایجاد می‌کنند.داروی دیگری که در درمان اندومتریوز به کار می‌رود gestrinone نام دارد. این دارو نیز بر غده هیپوفیز اثر می‌کند. داروی مزبور چنانچه همراه با دانازول مصرف شود، اثر آندروژنی (مردزایی) دارد و در نتیجه می‌تواند موجب بروز اکنه، گرگرفتگی، احتباس مایعات و پرمویی در تمام بدن شود.

در صورت مناسب بودن انجام جراحی، از لیزر درمانی یا دیاترمی (حرارت‌درمانی) در حین لاپاروسکوپی، به منظور از بین بردن تکه‌های بافت اندومتر استفاده می‌شود و یا می‌توان چسبندگی‌ها (بافت‌های فیبری تشکیل شده بین بافت‌ها و اعضا، در اثر التهاب) را برید و کیست‌ها را خارج کرد. این روش‌های جراحی موجب بهبود طولانی مدت‌تری نسبت به درمان دارویی می‌شوند. همچنین ممکن است ناباروری را برطرف کنند.گاهی در دردهای بسیار شدید و در مواردی که تمایل به باردار شدن وجود ندارد، رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های تخمدانی با عمل جراحی بیرون آورده می‌شوند و در نتیجه یائسگی پیش از موعد روی می‌دهد.

درمان تغذیه‌ای

بعضی شواهد حکایت از آن دارند که اندومتریوز با ازدیاد حساسیت به هورمون زنانه استروژن در ارتباط است. بهبود عملکرد کبد می‌تواند از طریق افزایش تجزیه هورمون استروژن در کبد به کاهش مقدار آن کمک کند.مصرف غذاها یا مکمل‌های غذایی حاوی روغن ماهی به بهبود اندومتریوز کمک می‌کند. روغن ماهی (اسیدهای چرب امگا-۳)، تولید موادی موسوم به ایکوزانویید که موجب کاهش التهاب و درد ناشی از اندومتریوز می‌شوند را افزایش می‌دهد.

هومیوپاتی

در این روش درمانی از داروهایی که از بافت تخمدان سالم به دست می‌آید و یا گوگرد برای درمان هومیوپاتیک اندومتریوز استفاده شده است. این کار باید به وسیله متخصص هومیوپاتی انجام شود.از دیگر روش‌های درمانی می‌توان به گیاه‌درمانی غربی، گیاه‌درمانی چینی، طب سوزنی، درمان با استفاده از کار بر روی بدن و روان‌درمانی اشاره کرد.

وضعیت اندومتریوز در زنان باردار چه تغییری پیدا می‌کند؟

چنانچه خانمی مبتلا به مراحل ابتدایی اندومتریوز باشد، به او توصیه می‌شود هر چه زودتر باردار شود. با گذشت زمان باردار شدن در افراد مبتلا به اندومتریوز دشوارتر خواهد شد. در دوران بارداری به دلیل چروکیده شدن بافت‌های اندومتر، علائم اندومتریوز برطرف می‌شود. اندومتریوز همچنین احتمال ایجاد حاملگی خارج رحمی (حاملگی نابجا) را افزایش می‌دهد.

درمان اندومتریوز در ایران

در ایران نیز مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا از پیشگامان درمان اندومتریوز است.مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا توانست در سال ۲۰۱۶، از نظر شمار اعمال جراحی انجام شده رتبه نخست را در میان مراکز عضو (BSGE (British Society for Gynecological Endoscopy کسب کند.

دکتر شاهین خزعلی - مدیر کلینیک اندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا - می‌گوید: اکنون ۴۸ مرکز جراحی پیشرفته اندومتریوز در انگلستان تحت استانداردهای این انجمن فعالیت می­‌کنند که کلینیک اندومتریوز ابن‌سینا نیز از سال ۲۰۱۴، جزو این مراکز است.

وی می‌افزاید: همه جراحی­‌ها با حضور تیم جراحی مجرب و تعلیم‌دیده انجام می­‌شود، سپس فیلم­‌های جراحی برای مرکز BSGE ارسال شده و بیماران، بعد از عمل از نظر عوارض عمل و بهبود بیماری بررسی می­‌شوند.این عضو هیات علمی دانشگاه رویال هالُوی لندن که از بنیانگذاران مرکز اندومتریوز و جراحی‌های کم‌تهاجمی زنان(CEMIG) در بیمارستان سن پیترز انگلستان نیز است، یادآور می‌شود: بیماری اندومتریوز از جمله بیماری‌های زنان است که به جز باروری، زندگی خانوادگی و اجتماعی زنان را هم تحت­‌الشعاع قرار می­‌دهد. شواهد نشان می­‌دهد از طرفی شیوع این بیماری در جامعه رو به افزایش است و از طرف دیگر علائم گسترده‌­ای از دردهای لگنی، ناباروری و دردهای حین مقاربت از عارضه­‌های همراه با اندومتریوز به‌شمار می‌رود.

منبع:ایسنا؛لاپاروسکوپی بیمارستان آرش؛بیتوته

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی