علت شکست لقاح آزمایشگاهی چیست؟

لقاح مصنوعی(دلایل شکست لقاح مصنوعی در آزمایشگاه)

لقاح در خارج از بدن یا آی‌وی‌اف (به انگلیسی: IVF، مخفف in vitro fertilization) روشی است که در آن سلول‌های تخمک را در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌کنند و یک یا چند سلول تخم به دست آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسیم سلولی "8 سلولی" یا "جنین 5 روزه"، در رحم قرار می‌دهند تا روند رشد جنین به طور طبیعی ادامه پیدا کند. در این روش ابتدا تخمک گذاری در زن را القا می‌کنند و پس از اینکه تعداد مناسبی تخمک به دست آمد آن‌ها را در آزمایشگاه کشت می‌دهند.

پس از اینکه تخمک‌ها بالغ شدند با اسپرم مناسب ، تخمک را بارور می‌کنند. بر حسب اینکه اسپرم به چه روشی سبب باروری تخمک شود روش‌های مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال چنانکه اسپرم‌ها به تعداد مشخص در محیط کشت حاوی تخمک تلقیح شوند تا اسپرم دارای تحرک، شکل و فیزیولوژی مناسب بتواند تخمک را بارور کند، این روش آی وی اف نامیده می‌شود. اما در صورتیکه اسپرم مناسب انتخاب شود و با استفاده از دستگاه میکرواینجکشن به داخل تخمک تلقیح شود این روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم یا Intracytoplasmic sperm injection یا ICSI که به اختصار ایکسی نامیده می‌شود.

لقاح مصنوعی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و تفاوت این روش‌ها به دلیل تفاوت در انجام هریک از مراحل بالاست. میزان موفقیت لقاح مصنوعی به عوامل مختلفی وابسته‌است، از جمله سن زوجین و نیز درجه سلامت تولید مثلی در آنها. پزشک جهت القای تخمک‌گذاری به شما دارو می‌دهد. هنگامی که شما تخمک‌گذاری کردید، زوج‌تان یک نمونه اسپرم تولید می‌کند، که «شسته» خواهد شد؛ یک فرایند که سر سخت‌ترین اسپرم‌ها را در مقدار کمی از مایع منتقل و متمرکز می‌کند.لقاح آزمایشگاهی (IVF) شیوه‌ای پزشکی است که در آن سلول تخمک بالغ از زن گرفته می‌شود و با اسپرم مرد در خارج از بدن لقاح می‌یابد و رویان حاصل برای ادامه بارداری طبیعی در رحم همان زن یا زن دیگری کاشته می‌شود.

 (IVF) مخفف لغت های انگلیسی "باروری در درون بدن انسان" است. اولین بار با این روش در سال ۱۹۷۸ نوزادی را در یک زوج نابارور به دنیا بیاورند. چه کسانی برای انجام این روش انتخاب می شوند؟در ابتدا این روش برای زنانی به کار می رفت که لوله های تخمدانی شان دارای کارآیی لازم برای انتقال تخمک نبود.ولی امروزه از این روش برای موارد زیادی استفاده می شود. به طور مثال مردانی که دارای اسپرم های کافی برای باروری هستندبا این روش دارای فرزند می شوند.فواید روش IVF: این روش توانسته نوزادان زیادی را چه از زنان نابارور و چه از مردان نابارور به دنیا آورد.

گرچه لقاح مصنوعی با کاشتن تخمک‌های باورشده (تخم‌ها) برای مدت درازی در پرورش حیوانات مورد استفاده بوده است، ‌اولین مورد موفقیت آمیز لقاح آزمایشگاهی در انسان که به تولد یک نوزاد انجامید، بوسیله پاتریک استپتو و آر جی ادوادز در انگلیس در سال 1978 به انجام رسید.آی وی اف به عنوان یک روش درمان ناباروری تنها هنگامی که مورد نظر قرار می‌گیرد، که ارزیابی دفیق در مورد علت ناباروری در زوج به عمل آمده باشد.

یک گروه از افراد مناسب برای IVF رنانی هستند که دچار انسداد یا فقدان لوله‌های رحم هستند که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کند؛ از گروه‌های دیگر می‌توان به مردانی اشاره کرد که شمار اسپرم آنها پایین است یا زوج‌هایی که ناباوری غیرقابل‌توضیح دارند.عملیات IVF شامل دریافت تخمک بالغ (که معمولا با مکش با سوزن با هدایت سونوگرافی انجام می‌شود) و قرار دادن تخمک‌ها در محیط کشت در گرمخانه در آزمایشگاه، جمع‌آوری و آماده‌سازی اسپرم و اضافه کردن آن به این محیط کشت است.

لقاح تخمک و اسپرم در آزمایشگاه معمولا در فاصله 12 تا 48 ساعت صورت می‌گیرد. رویا‌ن‌ بالقوه تولید شده در یک محیط رشد قرار داده می‌شود و به طور دوره‌ای زیر نظر قرار می‌گیرد تا مراحل تقسیم به دو سلول، چهار سلول و هشت سلول را بگذراند.در طول این دوره، مادر هورمون پروژسترون دریافت می‌کند تا پوشش داخلی رحم او برای کاشتن رویان آماده شود.

رویان که در این مرحله به آن "بلاستوسییست" می‌گویند، از طریق دهانه رحم به درون رحم آزاد می‌شود. در طی یک دوره سه و نیم‌روزه این بلاستوسیست درون محیط داخلی رحم شناور به نظر می‌ر‌سد. اگر عمل موفقیت آمیز باشد، رویان بالاخره در دیواره رحم کاشته می‌شود و بارداری رخ می‌دهد.هر مرحله IVF ممکن است دچار مشکلاتی شود، اما حساس‌ترین و مشکل‌‌سازترین مرحله، مرحله کاشته‌شدن موفقیت‌آمیز رویان وارد شده به رحم است.

یک توضیح ممکن است این باشد سلول تخم در آزمایشگاه با سرعت کمتری نسبت به سلول تخم درون بدن رشد می‌کند، و همچنین رشد تخم در آزمایشگاه و رشد بافت پوششی رحم مانند باروری طبیعی به طور دقیق هماهنگ‌شده نیست.عنوان مقاله منتخب وي در ششمين کنگره علمي رويان " بررسي ارتباط ناهنجاريهاي تخمک و شکست در پروسه لقاح مصنوعي " بوده و در همين رابطه گفت وگويي نيز با او صورت گرفته است :

چه عواملي باعث عدم موفقيت در انجام لقاح آزمايشگاهي يا IVF مي شود ؟

عوامل زيادي در شکست اين پروسه موثر است، اما مهمترين آنها پايين بودن کيفيت تخمک انتخابي و وجود ناهنجاري در بيولوژي اين سلول است.

 کدام موارد موجب پايين بودن کيفيت تخمک مي شود؟

قبل از هر چيز سن زياد زنان ( بالاتر از 35 سال ) مي تواند سلول تخمک را ضعيف کند تا جايي که حين انجام IVF اين سلول پاره مي شود و پروسه شکست مي خورد . هچنين وجود ناهنجاري در هسته سلول مزبور يا در غشاي سيتوپلاسمي آن نيز، در ترکيب نشدن با اسپرم و عدم تشکيل نطفه موثر است. در ضمن گاهي لقاح صورت مي گيرد ولي جنين به صورت ناقص تشکيل مي شود و بعد از حداکثر 6 هفته از بين مي رود.
بايد بگويم يکي از دلايل سقطهاي مکرر در برخي خانمها نيز، همين پايين بودن کيفيت تخمک است.
به علاوه وجود ناهنجاري در نقطه مرکزي کروموزومهاي موجود در تخمک ( سانتروزومي، نقص در فاکتور فعال کننده اين سلول و فشردگي بيش از حد محتواي DNA نيز، همگي در از بين رفتن تخمک موثرند.

_________________________________________________________

فرآيند لقاح مصنوعی

در وضعيت طبيعي، از بين چند صد اسپرم مرد كه به تخمك زن مي رسند فقط يكي از آنها مي تواند بطور موفقيت اميز تخمك را بارور كند. از تركيب تخمك بالغ و اسپرم زنده يك موجود جديد به نام تخم بوجود مي آيد.اسپرم بايد داراي تحرك و انرژي كافي باشد تا بتواند خود را از ناحيه واژن به لوله رحم و در نهايت به تخمك زن برساند.

سپس از لايه هاي اطراف تخمك عبور كرده و به داخل تخمك نفوذ نموده تا عمل لقاح يا باروري صورت گيرد. در نهايت ، جنين تشكيل ميشود كه به دو سلول تقسيم ميگردد و سريعا اين سلولها به طرف رحم حركت مي كنند كه حدود 3-5 روز طول مي كشد و معمولا روز ششم لانه گزيني انجام و پس از گذشت 9 ماه نوزاد متولد مي شود.

_________________________________________________________

چگونه مي توان قبل از انجام IVF، از وجود نقص در تخمک آگاه شد ؟

يکي از ساده ترين روشهاي بررسي تخمک، استفاده از نانوتکنولوژي است. بوسيله اين متد مي توان درعرض چند دقيقه از وجود هر گونه اختلال احتمالي در ساختمان فيزيولوژيک يا ژنتيکي اين سلول آگاه شد و از شکست IVF جلوگيري کرد.
در ضمن ذکر اين نکته الزامي است که در برخي موارد دليل بسياري از بيماريهاي کشنده جنين و يا از بين رفتن نوزاد حين تولد، وجود مشکلات در ساختار ابتدايي سلول جنين است که به دليل ناهنجاري در ساختمان تخمک به وقوع پيوسته است.

_________________________________________________________

چرا باید تخمک‌ها جوان باشند

برخی باورهای درست و اشتباه وجود دارد که شکست یا موفقیت آی‌وی‌اف را توجیه می‌کند. از اصلی‌ترین باورهای درستی که در موفقیت یا شکست آی‌وی‌اف موثر است، عامل سن است. در واقع، ازبین همه عوامل دخیل در موفقیت آی‌وی‌اف، سن تخمک از همه مهم‌تر است که تقریبا معادل سن تخمدان یا سن خانم است. بر همین اساس، با افزایش سن، هم میزان حاملگی طبیعی و هم حاملگی به‌دنبال آی‌وی‌اف کاهش می‌یابد.

اولین و مهم‌ترین رکن حاملگی این است که تخمک یا تخمک‌های مناسب وجود داشته باشد. مناسب بودن تخمک هم به تعداد کافی و خوب بودن کیفیت تخمک‌ها بستگی دارد. هر خانمی با تعداد مشخصی تخمک زاده می‌شود و همچنان‌که سنش بالا می‌رود، در هر ماه تعدادی از این تخمک‌ها را از دست می‌دهد و از کیفیت تخمک‌هایش نیز کاسته می‌شود. به همین دلیل چه در حاملگی‌های طبیعی و چه از طریق آی‌وی‌اف هرچه زن جوان‌تر باشد احتمال حامله شدن و تولد نوزاد زنده در وی بیشتر است.

حتی در مورد تخمک اهدایی نیز این موضوع صادق است یعنی میزان موفقیت حاملگی بستگی زیادی به سن اهداکننده تخمک دارد. جالب است بدانید که بررسی‌ها نشان داده است احتمال حامله شدن یک خانم با آی‌وی‌اف در سی‌وپنج سالگی حدود ۳۲ درصد است و در چهل سالگی و بالاتر به ۱۶ درصد می‌رسد.

گاهی مردم به اشتباه شکست آی‌وی‌اف را صرفا مربوط به خانم می‌دانند در حالی که در برخی موارد اسپرم از نظر ژنتیکی مشکل دارد، حتی ممکن است طی آزمایش‌های اولیه نیز به آن پی برده نشود. آسیب به دی‌ان‌ای اسپرم نیز ممکن است در اثر تماس با مواد شیمیایی و همچنین استفاده از دخانیات ایجاد شود. بی‌شک بارور شدن تخمک با یک اسپرم غیرطبیعی نیز به تشکیل یک جنین غیرطبیعی منجر می‌شود و موجبات شکست آی‌وی‌اف را فراهم می‌آورد.

_________________________________________________________

بیماری‌های سیستمیک و چاقی

گرچه پیش از انجام آی‌وی‌اف، بررسی‌های کلینیکی و تخصصی از نظر سلامت جسمی یک خانم صورت می‌گیرد، اما باید توجه داشت که وجود برخی بیماری‌های متابولیکی مانند دیابت، چاقی و کم‌کاری تیروئید در بروز اختلالات چه در بارداری‌های طبیعی و چه در آی‌وی‌اف موثر است.بعلاوه بروز چاقی، لاغری بیش از حد، رژیم‌های سخت و استرس‌های شدید با اختلالاتی که در تخمک‌گذاری‌های طبیعی ایجاد می‌کند در سیکل آی‌وی‌اف نیز می‌تواند مشکل به‌وجود آورد.

ولی نداشتن استراحت مطلق یا تاثیر اشعه موبایل یا ماهواره، بر خلاف تصور بسیاری از افراد در شکست آی‌وی‌اف، از نظر علمی به اثبات نرسیده است. البته بهتر است پس از انجام آی‌وی‌اف از انجام سفر به مناطق دوردست به دلیل اثرات ناشی از تغییرات آب و هوا در بروز اختلالات تخمک‌گذاری اجتناب شود. گاهی نیز زوجین با شکست مراحل اول یا دوم آی‌وی‌ف به دلیل هزینه‌های سنگین انجام این روش از تکرار مجدد آن انصراف می‌دهند و در نتیجه به موفقیت نهایی از انجام این روش دست نمی‌یابند.

از سوی دیگر باید توجه داشته باشید که ادامه بارداری بدون مشکل تا سه ماهگی در پی انجام آی‌وی‌اف، به معنای موفقیت آی‌وی‌اف است و هر مشکلی برای باردار و جنین‌اش پس از این مقطع از بارداری اتفاق بیفتد به مراحل انجام شده در آی‌وی‌اف مربوط نمی‌شود.

_________________________________________________________

شانس حاملگي با لقاح مصنوعی

شانس حاملگي به عوامل متعدد بستگي دارد از جمله:

• سن زن، دفعات مقاربت ( نزديكي) و زمان آن ( حوالي دوره تخمك گذاري زن)
• با افزايش سن زن ، تعداد تخمك و كيفيت آن كاهش مي يابد.
• هر چه تعداد دفعات مقاربت در زمان تخمك گذاري بيشتر باشد شانس حاملگي افزايش مي يابد هر چه طول دوره نازايي افراد بيشتر باشد شانس موفقيت درمان كمتر است . به همين دليل بيماران نابارور بايد هر چه سريعتر به پزشك متخصص جهت درمان مراجعه كنند.
• چنانچه نازايي بيش از سه سال به طول بيانجامد از نوع طولاني خوانده مي شود.

_________________________________________________________

مراحل انجامIVF

1 – مرحله جلوگیری از تخمک گذاری:

۲- زن در روز دوم یا سوم پریود خود مصرف قرص ضد بارداری را شروع می کند. بعد از ۲ تا ۳ هفته, پزشک متخصص یک سونوگرافی از تخمدان های زن به عمل آورد. در صورتی که تخمدان ها حالت طبیعی داشته باشند, دارویی (Lupron) به زن تجویز می شود. این دارو از آزاد سازی تخمک توسط تخمدان ها جلوگیری می کند.

داروی Luopron به صورت زیر جلدی هر روز تزریق می شود. شایعترین عوارض این دارو سر درد, حالت برافروختگی چهره و خشکی واژن است. در برخی موارد از داروهای Antagon (آنتاگون) و یا Cetrotide (ستروتاید) به جای Lupron استفاده می کنند.

۲- مرحله تحریک فولیکول:

۳- یک هفته پس از شروع مصرف داروی Lupron یک سونوگرافی دیگر انجام می شود. اگر کیست تخمدانی مشاهده نشد (از عوارض داروی Lupron, داروی دیگری به نام گونال- اف (Gonal- F یا Follistim (فولیستیم) تجویز شده و کم کم از میزان مصرف داروی Lupron کاسته خواهد شد.

۴- دارو های گونال- اف و یا فولیستیم می تواند تخمدان ها را برای تولید تخمک های زیادی تحریک نمایند. این موضوع خیلی مهم است چون که ما برای افزایش میزان موفقیت نیاز به این دارو داریم که به جای یک تخمک بارور شده چندین تخمک بارور شده را در رحم زن قرار دهیم ( به همین دلیل است که در بعضی موارد ممکن است بیشتر از یک نوزاد در یک نوبت به دنیا بیاید) و ما به این حالت چند قلویی می گوییم.

در روز پنجم یا ششم مصرف گونال اف یا فولیستیم, در ساعات ۷ الی ۹ صبح آزمایشات اندازه گیری هورمون های استروژن انجام می شوند و یک سونوگرافی دیگر از طریق واژن انجام خواهد شد. بر اساس این نتایج, پزشک میزان داروهای فوق را تنظیم می کند. این کار تا زمان بالغ شدن فولیکول های تخمدانی ادامه خواهد یافت.

۳- مرحله بالغ کردن فولیکول ها:

در این مرحله داروی hCG برای بلوغ نهایی تخمک ها تزریق می شود.

۴- مرحله جمع آوری تخمک ها:

در این زمان زن را وارد اتاق عمل می کنند. یک متخصص بیهوشی داروی بیهوشی را به صورت آرامش بخش وریدی تزریق می کند. سپس متخصص مربوطه یک لوله متصل به دستگاه سونوگرافی را همراه با یک سوزن به نزدیکی محل تخمدان ها می رساند و با کمک سونوگرافی محل دقیق فولیکول ها را در تخمدان ها پیدا می کند. سپس توسط سوزن مخصوص مایع فولیکول را همراه با تخمک های درون آن را به درون سوزن می کشد. این کار حدوداً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد.

۵- مرحله باروری:

در این مرحله اسپرم مرد تهیه می شود و این مقدار اسپرم را همراه با مایع فولیکول تخمدانی زن به آزمایشگاه IVF می برند.

برخی از مردان نمی توانند اسپرم کافی را از خود تخلیه نمایند. بنابراین با استفاده از روش های خاصی مقدار اسپرم مورد نظر را از داخل بیضه مرد توسط سوزن تخلیه می کنند.اگر اسپرم مرد کافی بوده و مشکل ناباروری مربوط به زن باشد , مایع اسپرم مرد را با مایع فولیکول زن مخلوط می کنند و پدیده لقاح خود به خود رخ می دهد. یعنی اسپرم ها در تخمک ها نفوذ کرده و تخمک ها را بارور می کنند. ولی اگر اسپرم مرد ضعیف بوده و یا ناقص باشد, باید اسپرم های سالم را با سوزن های بسیار ریز زیر میکروسکوپ در درون تخمک تزریق نمود.یک روز پس از انجام این کار, می توانیم بگوییم که چند تخمک را توانسته ایم بارور کنیم.

۶- مرحله ریکاوری:

پس از آنکه تخمک های زن را در مرحله جمع آوری تخمک در اتاق عمل جمع آوری کردیم, زن مرخص می شود و برای استراحت به خانه می رود. زن ممکن است دچار درد خفیف شکم و یا خونریزی خفیفی نیز بشود. برای تسکین درد از استامینوفن استفاده می کنند.

۷- مرحله تزریق پروژسترون:

در این مرحله پروژسترون (۱ سی سی در روز) به زن تزریق می شود. البته ژل واژینال Crinone نیز همین خاصیت پروژسترون را دارد. در هر صورت پروژسترون سبب می شود که در جدار داخل رحم سطح مناسب برای چسبیدن و لانه گزینی جنینها ایجاد شود .

۸- مرحله انتقال جنین:

حالا ما دارای جنین هایی هستیم که در محیط آزمایشگاهی با لقاح مصنوعی تولید کرده ایم. ما عموماً ۲ تا ۴ تا جنین را زیر میکروسکوپ انتخاب کرده و آنرا در درون رحم زن منتقل می کنیم.

پس از انجام این کار زن را به خانه منتقل نموده و پس از ۳۶ ساعت استراحت او می تواند فعالیت روزمره خود را ادامه دهد.

۹- مرحله تست بارداری:

دو هفته پس از انجام عمل یک تست بارداری قبل از ساعت ۹ صبح انجام می شود. و نتیجه موفق یا ناموفق به زوجین اعلام خواهد شد.

_________________________________________________________

توصیه های خوب برای زوج های علاقه مند به بارداری:

۱- ترک سیگار, الکل, داروهای مضر و ...نکته ای که زوجین باید بدانند این است که بر اساس تحقیقات کنونی, حتی اسپرم های آسیب دیده هم قادر به بارداری تخم هستند.بنابراین نا امیدی در باروری معنی ندارد.از قول پزشکان متخصص, قبل از هر گونه عمل لقاح مصنوعی بهتر است به مدت ۳ ماه توصیه های فوق را اجرا کنید.چون ممکن است بدون نیاز به روش های مصنوعی توانایی باروری خود را بازیابید.

انتخاب جنسیت فرزند:

از دیر باز تا کنون دانشمندان در اندیشه انتخاب جنسیت فرزندان بودند. در حال حاضراز روش موفقی (با موفقیت ۸۰%) که توسط دکتر دونالد اریکسون ابداع شده است, استفاده می کنند.در این روش اسپرم های x و y را از هم جدا نموده و اسپرم های دارای جنسیت مورد نظر را وارد رحم می کنند.طول مدت این عمل حدود ۴ ساعت است و میزان موفقیت آن (۸۰%) می باشد.در حال حاضر هزاران نوزاد با این روش در دنیا متولد شده اند .

 _________________________________________________________

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی