ایده های کاربردی برای اوقات فراغت سالمندان

اوقات فراغت سالمندان

اوقات فراغت در جوانی همۀ وقت یک شادی به حساب می‌آید و جوان روزشماری میکند تا به اوقات و فراغت خودش برسد تا شادی و در رو بیرون برود، اما افراد سالمندان اوقات فراغت برایشان بسیار سخت هست و پر کردن زمان برای آنها کمی کلافگی بوجود می آورد.

همیشه مشاهده پدربزرگ و مادربزرگ، خاطره دست اول بچه‌ها بود اما امروزه در خانواده‌های کوچک ما انگار همیشه وقت تنگ هست؛ همۀ عجله دارند، پدر و شاید هم مادر باید سرکار بروند، کودکان هم خواسته و ناخواسته باید به مهدکودک و مدرسه و کلاس‌های آموزشی متفرقه بروند و در این بین گاهی صدای زنگ تلفن هست که فرصتی کوتاه به حال و احوال‌پرسی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را میدهد.

این همۀ تکاپو و عجله حتی فرصت فکرکردن به اوقات فراغت پدر یا مادر سالمند را هم از ما گرفته و بیشترین دغدغه ذهنی هرکدام از ما این شده که به مسائل روزمره زندگی‌مان بپرداریم درحالی که کمی دقت به اوقات فراغت سالمندان میتواند باعث ارتقای سلامت جسمی و روانی آنها شود.

معمولا چه عواملی مانع برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت سالمندان می‌شود ؟

نداشتن استطاعت مالی و وقت کافی، اشتغال به کار، بی‌حوصله بودن، فقدان امکانات و فضای مناسب، ضعف جسمی، بی‌توجهی اطرافیان و فرزندان و… درحالی که با سالمندشدن جمعیت، وظیفه تمام گروه‌های جامعه از جمله خانواده‌ها و به‌خصوص دولت این هست که با برنامه‌ریزی برای ارتقای حیطه‌های گوناگون سبک زندگی سالمندان، از جمله تفریحات و الگوی اوقات فراغت آنها از بروز و عمیق‌شدن مشکلاتشان جلوگیری کنند.

تا حدود زیادی خانواده‌ها در طرح‌ریزی این برنامه‌ها تاثیرگذارند ولی متاسفانه بی‌توجهی آنها باعث‌شده این گروه از افراد گوشه‌نشینی و انزوا را در پیش بگیرند و از حضور در جمع‌ بپرهیزند. از این رو لزوم آموزش خانواده برای پرکردن اوقات فراغت سالمند، امری ضروری هست.

متاسفانه بیشترین فعالیت اوقات فراغت سالمندان، تماشای تلویزیون هست و آمارها در کل جهان نشان میدهد چیزی حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد وقت سالمندان پای تلویزیون می‌گذرد. هرچند تماشای برنامه‌های تلویزیونی می تواند سرگرم‌کننده باشد اما تماشای بیش‌ازحد آن نیز عوارض سوئی بر عملکرد مغز سالمندان دارد.

برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت سالمندان

برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت سالمندان از سوی خانواده‌ها، باید با در نظر گرفتن مشکلات جسمی سالمندان برنامه‌ریزی و به‌گونه‌ای چیده شود که باعث بروز مشکلات دیگر نشود. با دقت به این که در سنین سالمندی فرد از مشکلات شنوایی، بینایی و ابتلا به بعضی بیمارهای فیزیکی، عضلانی و استخوانی رنج میبرد و گاهی با محدودیت حرکتی مواجه هست، متناسب نبودن برنامه‌ها میتواند باعث تشدید افسردگی در آنها شود.

همینطور می توان با آموزش نحوه سپری کردن اوقات فراغت به سالمند از بروز افسردگی یا تشدید مریضی در آنها پیشگیری کرد. مثلا بهتر هست به این افراد نحوه کار با اینترنت و حتی بازی‌های کامپیوتری آموزش داده شود. اینکار اضافه بر این که اوقات فراغتشان را پر میکند از بروز زوال عقل زودرس و دمانس و آلزایمر پیشگیری میکند. به خانواده‌ها هم پیشنهاد می شود مسوولیتی را برعهده فرد سالمند بگذارند

از خرید مایحتاج زندگی گرفته تا مسوولیت نگه داری بچه‌ها یا آشپزی کردن یا نگه داری از گل و گیاه و باغبانی و…

در این خصوص آرتور کورنهابر، نویسنده کتاب «پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها» میگوید:

«مقالات، تحقیقات و کتاب‌های تازه منتشر شده را در دسترس سالمندان قرار دهید و سعی کنید آنها را آموزش دهید. حتی میتوانید آنها را به ملاقات دکتر متخصص اطفال یا گردهمایی‌های مدرسه فرزندتان ببرید تا با دنیای امروز بچه‌ها اکثر آشنا شوند. درضمن از راهنمایی‌های خوب و خوب آنها هم بهره‌مند شوید.»

تاثیر برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت سالمندان

دانشمندان معتقدند اوقات فراغت زمان و فرصتی مهم و اساسی برای شکل‌دهی پیوستگی و عهد و میثاق نسل‌های متوالی یک خانواده هست. در این زمان‌ها، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها سوابق تاریخی، تجربه‌های شخصی، درس‌های زندگی، ارزش‌های خانوادگی، سنت‌ها و اهمیت پیوستگی خانوادگی را می توانند با نوه‌های خود در بین بگذارند.

خانواده‌ای که اوقات‌فراغت خود را با یکدیگر می‌گذرانند پیوستگی بیشتری دارند. اضافه بر این کارشناسان بر این باورند محبت و عشق والدین به فرزندان باعث میشود آنها این علاقه را به پدر و مادربزرگ و در آینده به فرزندان خود هدیه دهند.

تاثیر گردش بر زندگی سالمندان

در بهبود اوضاع خواب و داشتن آرامش، فراموشی مشکلات، فراموشی درد، خروج از انزوا، بهبود سلامت جسمی و روانی و یادگیری حین گردش موثر هست.گرچه آنچه در این مورد اکثر به آن تاکید می شود، در نظر گرفتن شرایط فرد سالمند، میزان حوصله و تحمل وی و همسفری هست که قرار هست طی این سفر یا گردش با آنها همراه باشد.

فرد سالمند اکثرا ترجیح میدهد با همسالان خود همسفر باشد تا اعضای خانواده زیرا با همسن‌وسالان و دوستان خود احساس لذت بیشتری می برد. برترین وسیله برای مسافرت سالمندان هم در وهله اول هواپیما و بعد قطار هست.

تلاش در راستای نهادینه کردن فرهنگ گردش و ورزش می تواند با ارتقای سطح اوقات فراغت سالمندان به بهبود اوضاع سلامت و سبک زندگی سالمندان بینجامد. در کشور های اروپایی شرکت تعاونی یا تورهای گردشگری دایر هست که دست‌اندرکاران و مسوولان این آلبوم‌ها و حتی بعضی از سالمندانی که در آن عضو میباشند، برای گذران وقت با هم برنامه‌ریزی می کنند.

بی توجهی به اوقاعت فراغت سالمندان

سرشماری عمومی سال ۱۳۸۵ نشان می دهد ۳/۷ درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل میدهند که این میزان تا ۲۰ سال آینده به ۷/۱۴ درصد خواهد رسید و اگر سیاست‌گذاران کشور از هم‌اکنون برنامه خاصی نداشته باشند در ۲۰ سال آینده کشور با بحران و معضل اساسی برای رفع مشکلات و مسائل اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی پیش آمده برای این قشر روبرو خواهد بود.

طبیعی هست پرنکردن اوقات فراغت و نداشتن برنامه مشخص برای آن، عوارض بدی را به همراه دارد و طبق اطلاعات و آمار موجود بالای ۲۵ درصد سالمندان به انواع اقسام اختلالات افسردگی، اضطراب و گوشه‌گیری مبتلا میباشند. از آنجا که بین سلامت روان و اوقات فراغت سالمندان ارتباط مستقیمی وجود دارد اگر اوقات فراغت به نحو احسن پر شود، سالمندان از بهداشت روانی خوبی برخوردار خواهند بود.

در غیر این صورت افکار منفی و ناخوشایند قبل ممکن هست در ذهن شان تداعی شود مثلا سالمندانی که عزیزان و آشنایان خود را از دست داده‌اند، در اوقات بیکاری، فکر و ذهن شان درگیر مرگ و شکل‌گیری افکار ناامیدکننده هست. ادامه چنین روندی میتواند آنها را به سمت ابتلا به افسردگی سوق دهد. معمولا این افراد منتظر میباشند و روزها را برای نزدیک شدن به مرگ می‌شمارند.

ایده های کاربردی برای پر کردن زمان فراغت سالمندان

موسیقی، خواندن قرآن و شرکت در جلسه‌های مذهبی، بهره گیری از رسانه‌ها، مسافرت اردوهای زیارتی، مطالعه، نوشتن، قدم زدن، دید و بازدید، کارهای خانه و بهرهگیری از برنامه‌های فرهنگ سرا از فعالیت‌های متعارف برای فراغت سالمندان به شمار می رود.

ایجاد مراکز تفریحی، برگزاری جشن و گردهمایی، عضویت در کانون‌ها، بهرهگیری از پارک‌ها و موزه‌ها، پرورش گل و گیاه، بهرهگیری از برنامه‌های رایو و تلویزیون، شرکت در برنامه‌های گردش با همسالان نیز میتواند پرکننده فراغت سالمندان شود.

برای پرکردن اوقات فراغت طولانی سالمندان انتشار نشریه‌هایی به زبان ساده با حروف درشت‌تر مخصوص سالمندان هنوز هم در ایران محقق نشده هست. چنین نشریه‌هایی می توانند برای قشر سالمند حاوی اطلاعات و علوم مورد نیازشان باشند و از سوی دیگر، آنها را در جریان مسائل جاری مملکت و جهان قرار دهند.

دولت با انتشار چنین نشریاتی میتواند با آگاهی بخشی به سالمندان، جلوی هزینه‌های درمانی گزافی راکه برای مریضی‌های قابل پیشگیری صرف میشود، بگیرد. فعالیت ذهنی حاصل از مطالعه از بروز مشکلات شناختی، زوال عقل و… پیشگیری میکند.

ایجاد مراکز هر روز با رویکرد اجتماعی و کانون‌های بازنشستگی که سالمندان بتوانند در آنجا تجمع و با همفکران و همسالان خود تعامل کنند، تشویق به عضویت و شرکت در کانون‌های ویژه سالمندان و… میتواند از مداخلات موثر مسوولان باشد. داشتن فعالیت‌های مشترک به سالمندان اجازه میدهد تا مسائل زیادی از یکدیگر بیاموزند.

همینطور مبادله اطلاعات اضافه بر بهبود روابط باعث می شود مسائل و تکنولوژی‌های اخیر را فراگیرند. امید هست نقش دولت و به‌خصوص مدیران جامعه در نگاه کلان به طرح اوقات فراغت سالمندان جامعه، باید پررنگ‌تر، مشخص‌تر و برنامه‌ریزی آنها به‌گونه‌ای باشد که باعث ارتقای سلامت جسمی و روانی سالمندان شود.

بیشتر بخوانید:

سالمندان به چه چیزهایی نیاز دارند؟

احترام به سالمندان چه اثراتی دارد؟

رفتار با سالمندان،نکات مهم رفتار با سالمندان را بخوانید