شرایط و نحوه جلب شاهد در پرونده های کیفری

آیا می توان شاهد را جلب کرد؟

در اصطلاح حقوقی می توان چنین بیان داشت که شهادت به معنای خبر دادن از واقعه ای است که به سود یکی از طرفین دعوا و به زیان طرف دیگر در همان دعوا بوده که از جانب شخص ثالثی غیر از اصحاب دعوا به عنوان شاهد بیان می شود. بنابراین شاهد کسی است که از روی دادن جرمی که مشاهده کرده به مقامات صالح قضایی خبر دهد. در نتیجه اگر بخواهیم شهادی در دادگاه حضور یافته و اظهاراتش را بیان دارد، نیازمند طی نمودن شرایطی خاص هستیم که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.

شاهد یا گواه کسی را گویند که، وقوع جرمی را مشاهده کرده و بخواهد درباره آن ؛ حالا اگر بخواهیم شاهدی را در دادگاه حاضر کنیم، این حضور، شرایط خاصی در قانون دارد.

شرایط جلب شاهد

جلب شاهد فقط در پرونده های کیفری میسر بوده که برای این امر هم نیازمند شرایطی هستیم. از جمله:

• بازپرس تشخیص بدهد. شاکی معرفی نماید.
• متهم تقاضا کرده باشد.
• مقامات ذی ربط اعلاک کرده باشند.

علت جلب شاهد

برخی مواقع دلیلی برای رسیدگی به پرونده بغیر از شهادت شهود وجود نداشته و مقام رسیدگی کننده نمی تواند تصمیم نهایی را اتخاذ نماید. چنین شرایطی شاهد باید در دادگاه حضور یافته و بر مبنای آنچه دیده و شنیده اظهارات خود را بیان کند. در غیر اینصورت با عدم حضور شاهد و دریافت احضاریه، شاهد جلب خواهد شد.

دلایل عذر موجه برای عدم حضور در دادگاه برای شهادت

طبق تبصره ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری، چنانچه شاهد برای عدم حضور خود دلیل موجهی داشته باشد، باید برای بار دوم وی را احضار نمود. در این راستا مطابق ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری جهات عذر موجه عبارتند از:

• نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به طوری که مانع حضور شاکی یا مطلع در جلسه رسیدگی شود.
• بیماری شاهد یا مطلع و بیماری سخت والدین، فرزندان و همسران آنان، به گونه ای که مانع حضور وی در دادگاه شود.
• فوت همسر یا یکی از اقربای وی تا درجه سوم از طبقه دوم.
• ابتلاء به بیماری های واگیردار یا حوادث غیر مترقبه مانند سیل و یا زلزله.
• شاهد در حبس یا بازداشت باشد.
• سایر مواردی که به تشخیص مقام قضایی عذر موجه محسوب می شود.

نکات مهم درباره جلب شاهد

جلب شاهد فقط در پرونده کیفری در نظر گرفته شده است.
شاهد برای بار اول احضار شده و در صورت عدم حضور جلب خواهد شد.
اگر کشف حقیقت و احقاق حق، متوقف بر شهادت شاهد یا کسب اطلاع از مطلع باشد و یا جرم با امنیت و نظم عمومی مرتبط باشد و شاهد برای حضور در دادگاه احضار شود و بدون عذر موجه در جلسه حضور نیابد، به دستور دادگاه در صورت وجود ضرورت حضور جلب خواهد شد.

اگر شاهد برای عدم حضور خود عذر موجهی نداشته باشد، جلب می شود.
اگر شاهد عذر موجهی داشته باشد و بازپرس آن عذر را بپذیرد، مجدداً احضار و در صورت عدم حضور جلب می شود.
اگر دلیل پرونده منحصر به شهادت شهود و مطلعان نباشد، تحقیق از آنها با رعایت مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی به صورت الکترونیکی انجام خواهد شد.

چنانچه شاهد از نیروهای مسلح باشد، باید حداقل ۲۴ ساعت پیش از تحقیق یا جلسه محاکمه از طریق فرمانده یا رییس او دعوت شود. سپس فرمانده مربوطه موظف است بعد از وصول دستور مقام قضایی، شخص احضار شده را در موقع مقرر بفرستد.
تحقیق و بازجویی از شاهد قبل از رسیدگی در دادگاه، غیرعلنی انجام خواهد شد.
تفهیم اتهام به کسی که به عنوان متهم احضار نشده از قبیل شاهد یا مطلع ممنوع است.
هرگاه ترس خطر جانی یا حیثیتی و یا ضرر مالی برای شاهد و یا خانواده او وجود داشته باشد، اما استماع اظهارات ضروری باشد، بازپرس به منظور حمایت از شاهد و با ذکر علت در پرونده، تدابیری خواهد اندیشید.
اگر شاهد برای حضور خود در دادگاه درخواست هزینه ایاب و ذهاب کند یا مدعی ضرر و زیانی از حیث ترک شغل خود شود، بازپرس هزینه ایاب و ذهاب و یا ضرر و زیان ناشی از ترک شغل را طبق تعرفه های قوه قضاییه یا نظر کارشناس اعلام و شاکی را مکلف به تودیع آن در صندوق دادگستری خواهد نمود.
اگر به علت بیماری طولانی یا نامعلومی که غیر قابل رفع است، حضور شاهد یا مطلع در جلسه دادگاه مقدور نباشد، رییس دادگاه یا یکی دیگر از قضات عضو شعبه، با حضور نزد شاهد یا مطلع، اظهارات وی را استماع می کند.

نمونه درخواست جلب شاهد در پرونده کیفری

ریاست محترم شعبه………..دادگاه کیفری دو……….

احتراما به استحضار می رساند که اینجانب……فرزند………….شاکی پرونده کلاسه…………….مطروحه در آن شعبه به عرض می رساند : نظر به اینکه آقای …………بعنوان شاهد در پرونده کیفری معرفی و طبق احضاریه شماره …………….احضار شده اما در وقت مقرر حاضر نشده است لذا استدعا دارد مطابق ماده ۳۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری با توجه به اینکه کشف حقیقت و احقاق حق منوط به شاهد ایشان است ، دستور جلب وی را به مامورین محترم نیروی انتظامی ناحیه……. صادر فرمایید .خواهشمند است دستورات قانونی لازم را مبذول فرمایید.

منبع : عباس شفیعی وکیل پایه یک دادگستری