نحوه اثبات جعلی بودن یک سند در دادگاه
به گزارش دلگرم : جعل به زبان عامیانه به این معنا است که فردی نوشته یا امضایی را بهوجود آورد یا تغییر دهد؛ بهطوری که نوشته و امضای جدید برخلاف حقیقت باشد یعنی فرد جاعل میخواهد دروغ را به جای حقیقت استفاده کند و فرد را فریب دهد.سند بهموجب ماده ۱۲۸۴ به بعد قانون مدنی عبارت است از هر نوشتهای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد و بر دو نوع رسمی و عادی تقسیم میشود.
سند رسمی سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر ماموران رسمی در حدود صلاحیت آنها بر طبق قانون تنظیم شده باشد و سایر اسناد عادی محسوب میشوند. این تعریف تا حدودی مبهم است و نیاز به توضیح دارد. مقصود از نوشته خط یا علامتی است که روی کاغذ یا چیز دیگری رسم شده و حاکی از بیان مطلبی باشد.
نوشته باید در مقام دعوی یا دفاع قابل استفاده باشد یعنی اولاً از سوی یکی از اصحاب دعوی صادر شود یا از سوی شخص ثالثی صادر شده باشد که یکی از متداعیین در قبال طرف ضمانت کرده است؛ ثانیاً نسبت به اصحاب دعوی الزامآور باشد یعنی به موجب آن تعهدی به نفع طرف مقابل شده باشد. در غیر این صورت، هر نوشته ای را نمیتوان سند تلقی کرد؛ چنانچه ممکن است نوشتهای تنها حاکی از اطلاع نوشته از امری باشد که البته سند محسوب نمیشود.
در میان ادله اثبات دعوی، هیچ یک از ادله به اندازه سند ارزش مثبت نداشته و قابل اعتماد نیستند. اگرچه در سالهای اخیر نظریات شورای نگهبان و رجوع به منابع فقهی کهن که اعتبار گذشته اسناد را مخدوش کرده، مشکلاتی برای همگان ایجاد کرده است.
حال به این سوال توجه کنید:
فردی پیش از فوتش قطعه زمینی را در یک روستا به نام یکی از پسرانش کرده است؛ حال سوال اینجاست که آیا صرف دستنوشته و امضای چند شاهد کفایت میکند که زمین مورد نظر به آن فرد بخشیده شده یا این مهم باید در دفترخانه ثبت شود؟
حال در نظر بگیریم سایر ورثه از این بخشش اطلاعی نداشته باشند و ادعای جعلی بودن سند را مطرح کنند؛ چگونه باید این موضوع را ثابت کنند؟
ادعای این پسران این است که از آنجایی که این زمین در روستا از نظر زراعی به نوعی گل سرسبد است و قیمت آن بالا است، چرا شاهدان و امضاکنندگان سند از معتمدین روستا نیستند و به نوعی اگر چنین دستنوشتهای وجود داشت، چرا پس از فوت پدرشان سند رو
شده است؟
حالا سوال اینجاست که این افراد چطور میتوانند ثابت کنند که سندی که برادرشان در اختیار دارد، جعلی است و باید برای پیگیری آن به کجا مراجعه و از چه راهی اقدام کنند؟
راه قانونی پیگیری این ادعا، استعلام از سازمان ثبت است؛ به این طریق که این افراد در قالب دادخواست تامین دلیل، نسبت به سابقه تملک ملک دارای پلاک ثبتی اقدام کنند تا مرجع قضایی نسبت به سابقه تملک ملک از اداره ثبت استعلام کند. سازمان ثبت به استعلام مرجع قضایی پاسخ میدهد و اگر مالکیتی متصور باشد در اینجا مشخص میشود.
مرحله بعد تشخیص درست بودن امضاها و مفاد اسناد است و اینکه آیا اسناد معارضی در این زمینه وجود دارد یا خیر؟ در اینجا کیفیت شهود قید خاصی در تنظیم اسناد انتقال ندارد و اطلاع همسایگان هم شرط نیست.
آشنایی با انواع سند
2 نوع سند
ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی سند را به دو دسته سند عادی و سند رسمی تقسیم میکند و حسب موضوع این اسناد از اعتبار متفاوت برخوردار است.
الف ) سند رسمی
سند رسمی توسط مامور رسمی در حدود صلاحیت در تنظیم سند و با رعایت مقررات قانونی تنظیم میشود که با حصول رعایت این ۳ شرط که از ارکان متشکله سند رسمی است قانونگذار اعتبار خاصی برای آن قایل شده و انکار یا تردید را علیه آن مسموع ندانسته و اصل صحت را بر آن لازم اتباع میداند. مگر آن که علیه آن ادعای جعل شود.
طبق ماده ۱۲۹۱ قانون مدنی، اسناد در دو مورد اعتبار سند رسمی را دارند: در حالت نخست، طرفی که سند علیه او اقامه شده است، صدور آن را از منتسبالیه تصدیق کند و در حالت دوم، در محکمه ثابت شود که طرفی که سند را تکذیب کرده، در واقع مهر یا امضا کرده است.
ب) سند عادی
اسناد عادی از این ویژگی برخوردار نیستد ، مواد ۱۲۸۷ و ۱۲۹۳ قانون مدنی سایر اسناد را که فاقد شروط مندرج در ماده ۱۲۸۷ در خصوص سند رسمی باشد را سند عادی دانسته است در نتیجه رکن اصلی سند عادی امضا انتساب آن به منتسبالیه است. (ماده ۱۲۹۳ قانون مدنی)
دفاع در قبال سند
در فرآیند دادرسی پس از ارایه سند و استناد به آن طرف مقابل به دو صورت دفاع ماهوی و شکلی میتواند دفاع کرده و سند را مورد تعرض قرار دهد.
الف) دفاع ماهوی سند
در این روش اصالت سند از طرف کسی که علیه او مورد استفاده قرار گرفته، مورد پذیرش است اما نسبت به موضوع محتویات سند، ماهیتا دفاع میکند. شیوههای دفاع ماهوی در برابر اسناد بسیـار متنـوع است که از جمـله مهمتـرین آنها ادعای بطلان سند، ادعـای فسـخ معامله، انجام تعهد و است.
ب) دفاع شکلی سند
روش دیگر دفاع شکلی است که این روش به شکل ظاهری سند و اصالت آن خدشه وارد میکند. در فرایند دادرسی، اسناد به لحاظ شکلی از جهت رسمی بودن یا عادی بودن به سه شکل جعل، انکار و تردید مورد تعرض قرار میگیرد.
اقسام دفاع شکلی
انکار:
فرد، خط، امضا، مهر یا اثر انگشت منتسب به خود را انکار کرده و اظهار کند آنچه منتسب به او شده، مربوط به وی نیست.
تردید:
اگر کسی که سند در مقابل او ارایه میشود، امضا کننده آن نباشد بلکه قائممقام او باشد مثل ورثه، میتواند نسبت به اصالت آن و انتساب امضا به امضا کننده تردید کند.
جعل:
به معنای ادعای قلمبردگی و تغییر در ساختار سند یا امضا یا ساخت سند غیر واقعی است. پرسشی که مطرح میشود، این است که عدم پاسخ و سکوت کسی که سند علیه او ابراز شده است میتواند قرینه صحت انتساب سند به او باشد؟ به نظر میرسد با توجه به مفاد مواد ۲۱۷، ۱۹۹ و ۱۹۸ آیین دادرسی مدنی، سکوت طرف مقابل در برابر سند ابرازی به لحاظ عدم تعرض به مفاد سند، واکنش مثبت تلقی و موجب بقای اصل اولیه و حجیت مفاد سند به نفع طرف مقابل باشد.
در خصوص تکذیب باید تکذیب ادعا را از تکذیب سند متمایر دانست. در تکذیب ادعا طرف، ادعای مدعیعلیه را قبول نداشته و آن را رد میکند. بنابراین اگر ادعا مستند به دلیل باشد صرف تکذیب اثری ندارد اما تکذیب سند عادی در مقام دفاع موثر است و استفادهکننده را ملزم به اثبات اصالت میکند.
فرق اسناد رسمی با عادی
تفاوت و تعرضپذیری اسناد رسمی و عادی
۱- سند رسمی
طبق ماده ۷۰ قانون ثبت، سندی که مطابق قانون به ثبت رسیده باشد، رسمی است و تمام محتویات و امضاهای مندرج در آن معتبر خواهد بود مگر آنکه جعلیت آن ثابت شود بنابراین تنها با اقامه دلیل (ماده ۲۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی) میتوان علیه سند رسمی ادعای جعل کرد و انکار و تردید نسبت به آن پذیرفته نخواهد بود.
اعتبار رونوشت اسناد رسمی که مطابقت آن با ثبت دفتر تصدیق شده است، طبق ماده ۷۴ قانون ثبت به منزله اصل سند خواهد بود و ابراز کننده آن ملزم به ارایه اصل سند نیست مگر در صورت اثبات عدم مطابقت با دفتر.
البته ماده ۷۴ قانون ثبت را نباید با ماده ۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص رونوشت یا تصویر اسناد اشتباه کرد. بنابراین تصویر سند رسمی که برابر اصل شده، به منزله اصل سند نیست و در نتیجه اگر سند مورد ادعای جعل قرار گیرد باید اصل آن در مهلت مقرر به دادگاه تسلیم شود. بنابراین توضیحات، در مقابل سند رسمی فقط ادعای جعل قابل پذیرش است و تا زمانی که ادعای جعل به اثبات نرسد، سند معتبر خواهد بود.
۲- اسناد عادی
امضا مهمترین رکن سند عادی است، اسناد عادی هیچ یک از ارکان سند رسمی را ندارد و تنها رکن سند عادی، امضای منتسبالیه است. بنابراین طرف میتواند در مقابل ارایه سند عادی سکوت کند یا اصالت آن را بپذیرد یا میتواند خط ، امضا، مهر یا اثر انگشت منتسب به خود را انکار یا نسبت به آن تردید کند.
در خصوص ارزش اثباتی اسناد الکترونیکی و امضا الکترونیکی مواد ۱۲ الی ۱۶ قانون تجارت الکترونیک آن را قابل استناد و دارای اعتبار میداند همچنین ماده ۱۴ و ۱۵ قانون تجارت الکترونیک مفاد کلیه داده پیامهایی که به طریق مطمئن نگهداری شدهاند را در حکم اسناد معتبر و قابل استناد در مراجع قضایی و حقوقی دانسته است، ضمن آنکه نسبت به آن و امضا الکترونیکی مطمئن، انکار و تردید را مسموع ندانسته و تعرض به آن را تنها با ادعای جعلیت قابـل پذیرش میداند.
اعتبار اسناد رسمی و اسناد عادی چقدر است ؟
مندرجات هر سند اعم از رسمی و عادی علیه اشخاصی که آن را امضا کردند و نیز قائممقام قانونی آنها معتبر است و علیالقاعده نمیتوان آن را به اشخاص ثالث تحمیل کرد اما به موجب ماده ۱۲۹۰ اعتبار اسناد رسمی نسبت به اشخاص ثالث در صورتی است که قانون تصریح کرده باشد. بنابراین مفاد اسناد رسمی را، چنانچه در قانون تصریح شده باشد، میتوان به اشخاص ثالث تحمیل کرد. مثل معاملات راجع به اموال غیر منقول.
مهمترین تفاوت اسناد عادی و رسمی، قواعد حاکم بر تعرضپذیری است. بدین معنا که اولاً تعرضپذیری اسناد عادی عام و فراگیر است و برای دفاع در مقابل اسناد عادی میتوان از انواع تعرض اعم از جعل، انکار و تردید استفاده کرد و ثانیاً تکرار تعرض به سند عادی امکانپذیر است.
همچنین بخوانید :
سند دست نویس و مجازات استفاده از این نوع سند
جرم جعل امضا در قانون چه مجازاتی دارد ؟
معرفی جرم جعل و مجازات استفاده از سند مجعول در قانون
دیدگاه ها