وراث متوفی چه کسانی هستند و سهم‌الارث آنها چقدر است ؟

وراث متوفی چه کسانی هستند ؟

هر کسی در زمان حیات، بر اموال خود تسلط دارد و هر کاری که بخواهد با اموالش می‌کند به شرط این که عاقل و رشید باشد.

اسلام از طریق وضع وصیت و قانونی کردن آن، به شخص اختیار داده تا در بخشی از اموال خود پس از مرگ تصرف کند. بعد از مرگ، باید خرج کفن و دفن متوفی را از اموالش پرداخت کنند. بعد، دیونی که به اعیان اموالش تعلق گرفته و سپس دیون و واجبات مالی پرداخت بشود و پس از آن، زمان محاسبه و وصیت می‌رسد.

هیچ کس نمی‌تواند در وصیتش بیاورد که ورثه‌ای را کلاً از ارث محروم کند زیرا طبق قانون نمی‌توان کسی را از ارث محروم کرد. -شخص برای محروم کردن فرزند یا شوهر یا زن از ارث در زمان حیات می‌تواند اموالش را به نام دیگری کند.

می‌ توان برای جنینی که در شکم مادر است هم وصیت کرد به شرط این که جنین زنده به دنیا بیاید در این صورت ارث به جنین میرسد.

اگر کسی در زمان حیاتش وصیت کند، مثلاً جد پدری با وجود این که پدر فرزند در قید حیات است، سرپرستی فرزند را به‌عهده بگیرد این درست نیست زیرا پدر فرزند در قید حیات است. حتی اگر پدر فرزند هم بمیرد باز هم آن وصیت اثر ندارد مگر این که پدر فرزند وصی را تعیین کند.

ارث چیست ؟

ارث در اصطلاح عبارت است از انتقال قهری حقوق و دارایی متوفی به ورثه او. منظور از حق، تمام آن چیزهایی است که قابلیت نقل و انتقال داشته باشد؛ خواه حقوق مالی (حقوقی که به اموال مرتبط است) باشد مثل حق فسخ یا غیرمالی مثل حق قصاص.

ترکه چیست ؟

عبارت است از کلیه اموال و حقوق مالی مورث (متوفی) که پس از وضع دیون و تعهدات و وصایای او به وراث منتقل می‌شود. در صورت خارج شدن روح از بدن یا غایب و مفقودالاثر شدن، ارث به ورثه تعلق می‌گیرد. البته غایب به این معنی است که شخصی مدت‌ها غایب است و خبری از وی در دست نیست. به هر ترتیب و به‌ منظور ختم این اوضاع غایب را در حکم شخص مرده تلقی می‌کنند و احکام ارث بر او مترتب می‌شود و دارایی‌اش تقسیم می‌شود.

ارث به چه کسانی تعلق می‌گیرد ؟

برای رسیدن به این موضوع اولا باید طبقه را در ارث روشن کرد. منظور از طبقه، کسانی هستند که باعث می‌شوند که طبقه دیگر ارث نبرد. هر کسی که به متوفی نزدیک‌تر است طبقه جلوتر است. طبقاتی که ناشی از ارث هستند سه طبقه هستند: یک طبقه ناشی از سبب زوجیت است. در طبقات ارث، هر طبقه‌ای مانع ارث بردن طبقه دیگر می‌شود، با این قید که طبقات اول، دوم و سوم که نسبی هستند هرگز نمی‌توانند مانع و حاجب زوج و زوجه بشوند.

طبقات ارث

اگر کسی فوت کند و پدر و مادرش زنده باشند و نوه‌اش هم زنده باشد به نوه‌اش هم ارث می‌رسد. اما زمانی که یک فردی فوت کند و یک فرزند و یک نوه دارد که این نوه از فرزند فوت شده‌اش باشد به این نوه ارث نمی‌رسد. ارث به نوه و نتیجه زمانی می‌رسد که اصناف بالایی نباشند.

برای تعیین اندازه قرابت شخص با خویشاوندان نسبی او باید ضابطه ای وجود داشته باشد تا با در نظر گرفتن آن بتوان مشخص کرد که کدام یک از خویشان نسبی به شخص نزدیکتر و کدام یک دورترند. تعیین اندازه قرابت با دو ضابطه انجام می شود، یکی ضابطه درجاتی و دیگری ضابطه طبقاتی و درجاتی.

ضابطه درجاتی

در ضابطه درجاتی اندازه نزدیکی نسبی شخص با خویشاوندانش به وسیله درجه مشخص می شود و هر زایش یا نسل، معرف یک درجه است و تعداد درجات قرابت شخص با شخص دیگر از تعداد زایش ها یا نسل هایی که آن دو را به هم متصل میکند، مشخص می گردد. مثلا پدر و فرزند یا مادر و فرزند خویشاوند درجه یک هم هستند که پدر یا مادر خویشاوندان طولی صعودی فرزند و فرزند خویشاوند طولی نزولی هر یک از آن دو محسوب می شود. همچنین هر یک از پدربزرگ یا مادربزرگ با نوه خود خویشاوندی درجه دو دارد زیرا فرزند نسل نخست و نوه نسل دوم است.

برای تعیین درجه خویشاوندی اقربای در خط اطراف نیز باید شمارش نسل ها را از یکی از خویشاوندانی که تعیین قرابت او با خویشاوند دیگر مورد نظر است، شروع کرد و تا شخصی که خویشاوندان عرضی از او تولد یافته اند و جامع نسب نامیده می شود، رسید و سپس از او به سمت خویشاوند دیگر نزول کرد. البته این ضابطه در قانون مدنی ایران مورد استفاده قرار نگرفته و ضابطه طبقاتی و درجاتی برای تعیین اندازه نزدیکی دو خویشاوند نسبی برگزیده شده است.

ضابطه درجاتی و طبقاتی

در این ضابطه ابتدا خویشاوندان نسبی به سه طبقه تقسیم می شوند و سپس نزدیکی خویشاوندان داخل در هر طبقه با درجات مختلف مشخص می گردد. با در نظر گرفتن ماده 862 قانون مدنی و مقررت مربوط دیگر طبقات سه گانه خویشاوندان نسبی به شرح زیر مشخص شده است

قانون مدنی در ماده ۸۶۲ طبقات ارث را بدین گونه تعریف کرده است:

طبقه اول:

پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه)

درجه اول: پدر و مادر و اولاد متوفی

درجه دوم: اولاد اولاد (نوه ها)

درجه سوم: اولاد اولاد اولاد (نبیره ها)

طبقه دوم:

اجداد (پدر ومادر بزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها

درجه اول: جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر

درجه دوم: پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر

طبقه سوم:

عمات (عمه) و عمام (عمو) و اخوان (دایی) وخالات (خاله) و اولاد آن‌ها

درجه اول: عمو و عمه و خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد آن‌ها (درجه دوم)

درجه دوم: عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن‌ها (درجه دوم)

شایان ذکر است وراث طبقه بعد وقتی ارث میبرند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد. (قانون مدنی ماده ۸۶۳)

زن و شوهر در کنار سایر وراث، ارث می‌برند و هیچ یک از وراث نمی‌تواند مانع ارث بردن آن‌ها شود.
پدر، مادر، پسر، دختر، زوج و زوجه، حاجِب از ارث ندارند یعنی ممکن است سهم ارث آنها کمتر شود اما محروم از ارث نمی‌شوند.

از کل ماترک ابتدا هزینه کفن و دفن و سپس بدهی‌های متوفی کسر شده و مابقی ماترک (در صورت وجود وصیت نامه تا یک سوم اموال طبق وصیت عمل می‌شود) در غیر اینصورت طبق قانون به نسبت سهم الارث بین وراث تقسیم می‌شود.

سهم‌الارث وارثان چه میزان است ؟

برای این که ورثه بتوانند سهم الارث خود را دریافت نمایند هر کدام از وراث باید به نسبت سهم الارث خود مالیات بر ارث پرداخت نمایند.

• سهم الارث زوجه یک هشتم از قیمت عرصه و اعیان
• سهم الارث پدر (به علت وجود فرزند برای متوفی) یک ششم
• سهم الارث پسر‌ها و دختر به نسبت دو به یک می‌باشد (پسر دو برابر دختر)

سهام معینه که فرض نامیده می‌شود عبارت است از :

• نصف‌ (1/2)
• ربع‌ (1/4)
• ثمن‌ (1/8)
• دوثلث‌ (2/3)
• ثلث (1/3)
• سدس ترکه‌ (1/6)

نحوه محاسبه ارث

سهم ارث زوجه: 1/8 اگر متوفی فرزند داشته باشد_ 1/4 اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث زوج: 1/4 اگر متوفی فرزند داشته باشد_1/2 اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث مادر: 1/6 اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد_ 1/3 اگر متوفی فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد.
سهم ارث پدر: 1/6 اگر متوفی فرزند داشته باشد.
سهم ارث دختر: (در صورتی که متوفی پسر نداشته باشد) : 1/2 (نصف) واحد (یک دختر) _ 2/3 متعدد
سهم ارث خواهر: (مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر، درصورتیکه برادر یا اجداد پدری نباشد): 1/2 واحد (یک خواهر)_2/3 متعدد
سهم ارث برادر و خواهر: (مشترک از مادر درصورتیکه متوفی اجداد مادری نداشته باشد): 1/6 واحد_ 1/3 متعدد

بیشتر بخوانید:

تقسیم ارث مادر در قانون چگونه است ؟

ارث بردن زن از شوهر چه شرایطی دارد ؟