تامین دلیل چیست و نحوه انجام آن چگونه است ؟

تامین دلیل چیست ؟

تامین دلیل در امنیت قرار دادن دلیلی است که وجود دارد. اگر به ملکی مسکونی خسارت وارد آید و مالک قصد اقامه ی دعوا علیه عامل خسارت داشته باشد، برای پیروزی در دعوا، باید ورود خسارت به ملک را اثبات نماید و این امر، علی القاعده، در صورتی امکان پذیر است که در زمان رسیدگی دادگاه، ویرانی ها وجود داشته باشد تا قابل احراز باشد.

بنابر این اگر مالک «تامین دلیل» نکند یا باید تعمیر ملک تا آن زمان خودداری کند و از استفاده از ملک محروم باشد و یا آن را تعمیر کند و به شکست در دعوای خسارت تن دهد.

اما مالک می تواند با درخواست تامین دلیل، ترتیبی دهد که میزان و نوع خسارت وارده به ملک توسط مامور دادگاه در صورت جلسه ی مربوط نوشته شود کارشناسی نیز انجام شود تا با مدارک لازم، در دادگاهی که به دعوای خسارت رسیدگی می کند ارائه و به آن استناد کند.

همچنین اگر برای اثبات عمل یا واقعه ای حقوقی برای نمونه، شاهدی وجود داشته باشد که احتمال رود از کشور خارج شده، فوت نموده یا ،.. میتوان شهادت او را «تامین» نمود.

در هر پرونده طرح دعوا در دادگستری باید طرفین دلیل و ادله کافی جهت طرح شکایت را در اختیار داشته باشند در غیر این صورت جز هزینه دادرسی وگاهاً ایجاد مسئولیت مدنی برای آنان چیزی در پی نخواهد داشت.

در پرونده های شکایت خواهان که همان طرح کننده دعوا است باید مستندات کافی علیه خوانده را در اختیار داشته باشد همچنین خوانده یعنی کسی که دعوا علیه او مطرح شده است نیز باید با مستندات به دادگاه مراجعه نماید. برای این‌‌ که با مبحث تامین دلیل بیشتر آشنا شوید با ما همراه شوید.

در زمانی که به حقی تجاوز می شود طرح دعوا شکل می گیرد و از آنجا که اثبات هر گفته ای در دعوا نیاز به دلیل مستند دارد پس هر یک از طرفین طرح دعوا باید تامین دلیل کنند. البته قابل ذکر است تشخیص ارزش هر دلیل به عهده دادگاه است و صرفا داشتن تامین دلیل به معنی صحت هر دلیل نیست.

شرایط تامین دلیل چیست ؟

1. حفظ کردن دلیل موجود
2. اگر در آینده استفاده از آن دلیل سخت باشد
3. درخواست کردن تامین دلیل از دادگاه یا شورا
4. عدم معارضه و ممانعت از ارائه کردن دلیل

چه زمانی می توان تامین دلیل کرد ؟

بهتر است بگوییم هر وقت که احساس کردید استفاده از مدارک و قراین موجود در محل دعوی یا در نزد شخص دیگر می تواند در آینده برای شما دردسر ساز شود باید از تامین دلیل استفاده کنید.. برای مثال ماشین شما کنار خیابانی پارک شده است شخصی با اتوموبیلش به ماشین شما برخورد کرده و با وارد شدن خسارت از صحنه تصادف فرار می کند. حال تکلیف خسارت وارده با ماشین شما چه می شود ؟ در این مواقع شما هم میخواهید که طرح شکایت کنید و هم میخواهید ماشینتان را برای تعمیر از محل تصادف خارج کنید پس بهتر است برای این که متضرر نشوید نظریه کارشناس مربوطه را در مورد ارزیابی خسارت تصادف تامین دلیل کنید.

انواع تامین دلیل

تامین دلیل به دو نوع اجباری و اختیاری تقسیم بندی میشود که در ادامه با آن ها بیشتر آشنا میشویم.

در بیشتر موارد طرح دعوا طرف ذینفع در تامین دلیل مختار است یعنی برای این که در آینده متضرر نشود از تامین دلیل استفاده می کند. اما در یک مورد موضوعیت تامین دلیل اجباری می شود یعنی شخص طبق قانون باید این کار را انجام دهد. این مورد طبق قانون مدنی روابط بین موجر و مستاجر تدوین شده در سال ۱۳۵۶ در مورد تخلیه عین مستاجر است.

در قانون اساسی اصل بر این است که در قراردادهای اجاره ای تا زمانی که یک سری شرایط فراهم نشود تا مستاجر اقدام به تخلیه ملک کند قرارداد اجاره مستاجر تمدید می شود.

در ماده ۱۳ قانون اساسی آمده هر زمان که مستاجر بخواهد ملک مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر حاضر به تحویل گرفتن ملک نشود مستاجر می تواند با اظهارنامه ای که از موجر دارد از او تقاضا کند که ملکش را تحویل بگیرد اما اگر ظرف ۵ روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه موجر حاضر نشود مستاجر باید ملک را تخلیه نموده و این تخلیه را تامین دلیل کند.

یعنی کلید ملک مورد نظر را به دادگاه تحویل دهد. اگر مستاجر در این شرایط تخلیه را تامین دلیل نکند طبق قانون تعهدات او در قبال اجاره نامه پا برجا خواهد بود و خود به خود اجاره نامه تمدید می شود.

تامین دلیل به چه نحوی درخواست می شود ؟

درخواست تامین دلیل چه شفاهی باشد یا کتبی باید حاوی مشخصات درخواست کننده و طرف او باشد. اگر چه به موجب این ماده در درخواست، «طرف مقابل» باید تعیین شود اما ماده 154 قانون جدید آیین دادرسی مدنی اجازه داده است که هر گاه تعیین طرف مقابل برای درخواست کننده ی تامین دلیل ممکن نباشد ( مانند آن که در زمان تامین خسارت وارده به ملک، عامل خسارت مشخص نباشد)، درخواست، بدون تعیین طرف پذیرفته شده و به جریان گذاشته شود.

منظور از طرف مقابل شخصی است که دعوا علیه او پذیرفته شده و یا در آینده ممکن است طرف دعوای درخواست کننده قرار گیرد. روشن است که اگر دعوا اقامه شده باشد، در درخواست باید نام خوانده ی دعوا نوشته شود.

دادگاه صالح رسیدگی به تامین دلیل

درخواست تامین دلیل میتواند کتبی یا شفاهی، پیش از اقامه دعوا و یا در «هنگام دادرسی» باشد. درخواست تامین دلایل و امارات در صلاحیت دادگاهی است که دلایل و امارات مورد درخواست در حوزه ی آن واقع است. مگر در نقاطی که شورای حل اختلاف تشکیل شده باشد که در این صورت باید به شورای مزبور داده شود.

در گذشته صلاحیت رسیدگی به تامین دلیل بر عهده دادگاه حقوقی بود اما در حال حاضر این صلاحیت به عهده شوراهای حل اختلاف سپرده شده است.

راه های انجام تامین دلیل

راه های انجام تامین دلیل عبارتند از:

• تحقیقات محلی
• اخذ نظریات کارشناسان مربوطه
• کسب اطلاع از مطلعین امر

طریقه نوشتن درخواست تامین دلیل

درخواست تامین دلیل طبق قانون به دو شکل کتبی و شفاهی صورت می گیرد. البته در تامین دلیل به شکل شفاهی باید درخواست در جلسه رسیدگی دادگاه مطرح شود که در صورت جلسه ذکر شود.

در روش کتبی نیز باید در برگه های دادخواست درخواست نمایید به این صورت که در قسمت خواهان نام خودتان را بنویسید و در قسمت خوانده نام طرف دیگر که از او طرح دعوا کرده اید را بنویسید.

البته اگر خواهان مثل راننده فراری از صحنه تصادف باشد قابل شناسایی نیست پس قسمت مربوز به خوانده را خالی بگذارید. در قسمت خواسته هم باید عنوان طرح دعوی را که برای آن درخواست تامین دلیل دارید بیان کنید چرا که دادگاه یا شورا باید دلایلی که درخواست تامین آن را دارید با عنوان طرح دعوا تطبیق دهد.

در ضمن یادتان نرود که در برگه دادخواست اوضاع و احوالی که برای آن تامین دلیل می دهید بیان کنید. وقتی دادخواست تامین دلیل شما به همراه کپی مدارک و اسنادتان تحویل شورا یا دادگاه می شود بدون نیاز به احضار طرف مقابل دعوا آنها تصمیم به پذیرش یا عدم پذیرش آن میگیرند.

نحوه اجرای قرار تامین دلیل

هرگاه قرار تامین دلیل صادر شود، دادگاه میتواند اجرای آن را «.. به دادرس علی البدل یا مدیر دفتر دادگاه ارجاع دهد مگر در مواردی که فقط تامین دلیل مبنای حکم دادگاه قرار گیرد. در این صورت قاضی صادر کننده ی رای باید شخصا اقدام نماید یا گزارش تامین دلیل موجب وثوق دادگاه باشد»

مقصود از تامین دلیل، تنها صورت برداری و حفظ دلایل است، بنابر این در تامین دلیل برای مثال، محلی که مشخص شده معاینه میشود، در محلی که مشخص گردیده تحقیق میشود، اطلاع مطلعین کسب، نظر کارشناس استعلام، از قسمت های مربوط دفاتر تجاری صورت برداری می گردد و .. پس در اجرای قرار تامین نمیتوان طرف مقابل را مکلف به انجام امر و یا خودداری از انجام امری نمود و یا مال و یا وجهی از او گرفته و یا حتی مالی بازداشت نمود، زیرا علاوه بر صراحت نص مزبور، اقداماتی از این قبیل باید به وسیله ی نهاد های دیگری مانند دستور موقت و تامین خواسته انجام شود.

باید پذیرفت که قرار تامین دلیل قهراً قابل است، بدین معنا که اگر برای مثال معاینه ی محل و یا کارشناسی از محلی که دادگاه در قرار تصریح نموده با مخالفت متصرف رو به رو شود، دادگاه پس از احراز، ترتیبی می دهد که قرار با کمک مامورین نیروی انتظامی و .. اجرا شود.

در قرار تامین دلیل باید تمام مدارک و دلایل موضوع تامین دلیل مشخص شده باشد تا مجری صادر کننده قرار تامین دلیل بداند حد و حدود وظایفش چگونه است.

طبق قانون هرگاه اجرای قرار تامین دلیل صادر شده فوریت نداشته باشد و خوانده فردی مشخص باشد باید به وسیله اخطاریه مکان و زمان اجرای تامین دلیل را به او اطلاع دهید تا بتواند در محل حضور یابد.

لازم به ذکر است که عدم حضور خوانده در محل مانع از اجرای قرار نمی شود.

منبع: کتاب آیین دادرسی مدنی، دوره بنیادین، جلد 3 | نویسنده: دکتر عبدالله شمس

بیشتر بخوانید:

دادخواست چیست ؟ مراحل تنظیم دادخواست چگونه است ؟

شکوائیه چیست ؟ تفاوت شکوایه با دادخواست چه می باشد ؟