انواع کودک آزاری در قانون چه مجازاتی دارد ؟

کودک آزاری چیست ؟

دوران کودکی مهم‌ترین دوره‌ی زندگی انسان است، دوره‌ای که در آن بخش عمده‌ی رشد و تکامل جسمی و روانی انسان شکل می‌گیرد و هر گونه غفلت در این دوره، پیامدهای جبران‌ ناپذیری برای فرد به‌ همراه خواهد داشت. در سال‌های اخیر جنبه‌های روحی و روانی کودکان نیز در کنار جنبه‌های جسمی آنان مورد توجه قرار گرفته است، به‌طوری‌ که جرم‌انگاری آسیب به کودکان با عنوان کودک آزاری شناخته می‌شود و در قانون مدنی برای آن مجازات تعیین شده است.

با وجود توسعه یافتن جوامع، همچنان اخبار متعددی در خصوص کودک آزاری منتشر می‌شود که انتشار گسترده‌تر این حوادث و حساسیت بالای آن، افکار عمومی را به‌ شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

چنین امری، جلوگیری از کودک آزاری را به دغدغه‌ی اصلی خانواده‌ها تبدیل کرده و ابعاد مختلف آن مورد توجه حقوق‌دانان، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و جامعه قرار گرفته است مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، کودک آزاری عبارت است از آسیب یا تهدید جسم، روان، سعادت، رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افرادی که نسبت به او مسئول هستند. در اصطلاح متخصصین، هر گونه آسیب جسمی، روانی، سوءِاستفاده‌ی جنسی یا بهره‌کشی و عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر ۱۸ سال توسط افراد دیگر، کودک آزاری تلقی می‌شود. به‌طور کلی، هر رفتاری که سلامت روانی، جسمی و رشد کودک را چه به‌صورت بالقوه و چه بالفعل به خطر بیندازد، کودک آزاری نامیده می‌شود.

میل جنسی به کودکان یا بچه ‌بازی (Pedophilia) یک اختلال روانی است که مشخصه آن تخیل یا عمل واقعی درگیر شدن در فعالیت جنسی با کودکان است. افراد کودک آزار یا پدوفیل فعالیت جنسی با کودکان را یا ترجیح می‌دهند و یا منحصرا از فعالیت جنسی با کودکان از همان جنس یا کودکان از جنس دیگر به لذت و هیجان جنسی دست پیدا می‌کنند.

به عبارت دیگر افراد مبتلا به پدوفیلیا به مدت حداقل 6 ماه، خیال‌پردازی‌های برانگیزنده جنسی، یا رفتارهای مکرر و شدیدی دارند که فعالیت جنسی با کودک یا کودکان زیر سن بلوغ ( عموما 13 ساله یا کوچکتر) را شامل می‌شود. عمل کردن فرد مطابق این امیال موجب ناراحتی یا اختلال شدید می‌شود.

مجازات کودک آزاری در ایران

متأسفانه قوانین حمایت از کودکان در ایران دارای نواقص بسیاری است. نخستین قانونی که در حمایت از کودکان مورد تصویب قرار گرفت، قانون حمایت از کودکان در سال ۱۳۳۸ بود که در زمان خود تحول بزرگی محسوب می‌شد. اما پس از آن تا سال ۱۳۸۱ هیچ‌گونه قانونی درخصوص امور مربوط به کودکان مورد تصویب قرار نگرفت. روبه‌رو شدن جامعه با تعدد این جرایم علیه کودکان سبب شد تا در سال ۸۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شود.

این قانون کلیه‌ی افراد زیر ۱۸ سال تمام را تحت پوشش قرار می‌دهد و مطابق با ماده‌‌ی ۲ این قانون، هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب وارد آمدن صدمات جسمانی یا روانی و اخلاقی به آنها شود و سلامت جسم یا روان آنان را به خطر بیندازد، ممنوع است. این قانون در جهت حمایت کامل از کودک، برای نخستین بار درمورد صدمات روانی سخن به میان آورده است.

تا پیش از سال ۸۱، کودک آزاری از جرایم خصوصی شناخته می‌شد و فقط اولیای قانونی حق داشتند در صورت رخ دادن کودک آزاری شکایت کنند؛ اما پس از تصویب قانون جدید در سال ۸۱، کودک آزاری از جرایم عمومی به حساب می‌آید و دیگر نیاز به شاکی خصوصی ندارد. یعنی هر کسی می‌تواند به‌ محض مشاهده و آگاهی از کودک آزاری آن را گزارش دهد و دادستان هم به‌ عنوان مدعی‌العموم باید موضوع را رأساً پیگیری کند.

مطابق با ماده‌ی ۲ قانون حمایت از کودکان، هر گونه خرید و فروش و بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به‌ منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل قاچاق جرم است و این ماده مجازات شش ماه تا یک سال زندان یا جزای نقدی از ده میلیون ریال تا بیست میلیون ریال را برای آن تعیین کرده است.

ماده‌ی ۴، هرگونه صدمه و اذیت و شکنجه‌ی جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان را ممنوع اعلام کرده‌ است و برای مرتکب آن سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا ده میلیون ریال جزای نقدی تعیین نموده است.

مسئولیت مؤسسات نگهداری از کودکان در مقابل جرم کودک آزاری

در نهایت مطابق با ماده‌ی ۶ قانون حمایت از کودکان، کلیه‌ی افراد و مؤسسات و مراکزی که به‌نحوی مسئولیت نگهداری و سرپرستی کودکان را برعهده دارند، مکلفند تا به‌ محض مشاهده‌ی موارد کودک آزاری مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلام کنند و در صورت عدم انجام این تکلیف، مجازات آنها حبس تا شش ماه یا پرداخت جزای نقدی تا ۵ میلیون ریال خواهد بود.

ماده‌ی ۴ اصلی‌ترین ماده‌ی این قانون است که در عبارتی بسیار کلی، مجموعه‌ای از رفتارها را که موجب آزار کودک می‌شوند (اعم از جسمی و روانی) جرم تلقی کرده و برای آن مجازات حبس حداکثر تا شش ماه یا جزای نقدی ده میلیون ریالی تعیین کرده است. پر واضح است که این مجازات سبک، به‌هیچ‌ وجه با چنین رفتار مجرمانه‌ای تناسب ندارد و وسیله‌ی مناسبی برای بازدارندگی مجرم از ارتکاب چنین جرمی نیست.

مسلما اگر مجرم مرتکب رفتارهایی همچون قتل، آسیب جسمی، تجاوز و… شود به مجازات اصلی این جرایم اعم از اعدام، قصاص و… که در مواد عمومی قانون مجازات اسلامی مورد اشاره قرار گرفته‌اند محکوم خواهد شد، اما آنچه در جامعه‌ی امروزی ما مورد نیاز است، تعیین مجازاتی خاص و بسیار سنگین‌تر برای اشخاصی است که قربانی خود را از بین کودکان انتخاب می‌کنند که این انتخاب نشان از انحرافات و مشکلات روانی مرتکبین این جرایم دارد.

در این میان، لایحه‌ی جدید حمایت از کودکان از سال ۹۱ به مجلس تقدیم شده است. با این که این لایحه توسط کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس بررسی شده است، اما هنوز برای تصویب به صحن علنی مجلس وارد نشده است. حساسیت بالای جرایم مربوط به کودکان که گاهی از مرحله‌ی آسیب‌های روانی و جسمی نیز عبور می‌کنند و به قتل منجر می‌شوند، نیاز به تصویب قانونی جدید با جرم‌انگاری دقیق‌تر جرایم را ایجاب می‌کند.

انواع کودک آزاری کدام است ؟

غالبا کودک آزاری در قالب آزار جنسی به ذهن متبادر می‌شود، درحالی که کودک آزاری انواع مختلفی دارد و امور گسترده‌ای وجود دارند که می‌توانند به سلامتجسمی و روانی کودک آسیب وارد کنند. کودک آزاری به چهار دسته تقسیم می‌شود:

کودک آزاری جسمی

کودک آزاری جسمی می‌تواند طیف گسترده‌ای از اعمال را، از تنبیه ساده گرفته تا آسیب‌های جسمی شدیدِ منجر به مرگ، دربرگیرد.

کودک آزاری روانی (عاطفی)

کودک آزاری روانی، علائم مشهودی روی بدن باقی نمی‌گذارد اما ممکن است که تأثیراتی حتی آسیب‌زاتر از کودک آزاری جسمی بر سلامت کودک باقی بگذارد؛ مواردی ازقبیل سرزنش، تحقیر، طرد کردن، ایجاد ترس و نگهداری دور از خانواده، همگی جزو کودک آزاری عاطفی به حساب می‌آیند.

غفلت (مسامحه)

بی‌توجهی و نادیده گرفتن نیازهای اساسی کودک؛ مثل بی‌توجهی به ظاهر، بی‌توجهی به نیازهای روانی یا عدم توجه به کودکانی که نیازهای خاص دارند، موجب می‌شود تا این آزارها در آینده بر شخصیت‌ کودک تأثیرگذار باشند.

کودک آزاری جنسی

درنهایت کودک آزاری جنسی که مهم‌ترین نوع کودک آزاری محسوب می‌شود، تقریبا می‌تواند بخش‌هایی از همه‌ی آسیب‌ها را دربر گیرد. دقت داشته باشید که در کودک آزاری جنسی، لزوما نیازی به لمس بدن کودک توسط بزرگسال نیست؛ بلکه کودکان از مسائلی آسیب می‌بینند که شاید برای بزرگسالان آسیب محسوب نشوند، به‌طور مثال، دیدن صحنه‌ای مستهجن می‌تواند برای کودک آزاردهنده باشد و نوعی آزار جنسی به حساب بیاید، درحالی که برای بزرگسال چنین تأثیری ندارد.

با توجه به این دسته‌بندی، به‌طور کلی از هر چهار بزرگسال، یک نفر مورد یکی از انواع کودک آزاری‌ قرار گرفته است.

مجازات کودک آزاری در قوانین کشورها

در بسیاری از کشورها، قانون‌گذاری گسترده‌ای در زمینه‌ی حمایت از کودکان صورت گرفته است. برای مثال طبق قانونی که از سال ۱۹۶۹ میلادی در آلمان به اجرا گذاشته شده است، کودک آزارانی که بیش از ۲۵ سال سن داشته باشند، در صورت موافقت کمیسیون پزشکی با استفاده از دارو عقیم می‌شوند؛ یا اسپانیا قانونی را تصویب کرده است که طی آن نه‌ تنها مجازات افراد متهم به کودک آزاری و سوءِاستفاده‌ی جنسی از کودکان و نوجوانان، به‌طور قابل‌ ملاحظه‌ای افزایش یافته است، بلکه این افراد پس از طی دوران محکومیت خود، به‌مدت ۲۰ سال تحت نظر قرار خواهند گرفت تا در آینده به استخدام هیچ‌ یک از نهادهای مربوط به کودکان و نوجوانان درنیایند.

دلایل کودک آزاری

در ذیل قصد داریم به بررسی دلایل کودک آزاری بپردازیم.

کودکان غیر طبیعی

عواملی که در برخی مواقع احتمال آسیب جنسی در کودکان افزایش می دهد عبارتند از:

• نارس بودن کودک هنگام تولد
• ناهنجاری های مادرزادی
• نقایص هیجانی و عاطفی
• اختلال تکلم
• نقص در بینایی و شنوایی
• فلج
• عقب ماندگی

کودکان دشوار

کودکان دشوار کودکانی هستند که از نظر جسمی سالمند اما والدین آنها را غیرطبیعی می دانند مانند کودکان بدخلق، کودکان بیش فعال، کودکانی دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع ، کودک تحریک پذیر، کودک سازش ناپذیر، این کودکان بیشتر از سایرین در معرض آسیب های جنسی هستند.

کودک طرد شده

کودک طردشده کودکی است که در یک بارداری ناخواسته، پیش بینی نشده به وجود آمده است و با انتظارات والدین همسو نمی باشد، این کودک بسیار بیشتر در معرض آسیب جنسی نسبت به کودکان سالم قرار دارد.

کودک آزاری چه نشانه ای دارد ؟

در بعضی از موارد تشخیص کودک آزاری کمی دشوار می‌شود. کودکان در این موقعیت‌ها از ابراز و بیان آنچه برایشان رخ داده، عاجز می مانند، زیرا فکر می‌کنند که کسی حرف‌شان را باور نمی‌کند و تقصیرکار شناخته خواهند شد. ضمن اینکه، گاهی‌اوقات آزار از ناحیه افراد آشنا و کسانی رخ می‌دهد که کودک به آنها علاقه‌مند است. از سوی دیگر والدین نیز علاقه و جرئت رویارویی با این مشکل را ندارند و ترجیح می‌دهند این قبیل موضوعات را پیگیری نکنند.

اگر در موردی احساس کردید که کودک آزاری رخ داده است، باید سریعا اقدام کنید و کودک را نزد متخصصان و مشاوران باتجربه‌ای ببرید که می‌توانند این مشکل را حل کنند. هر چه درمان سریع‌تر آغاز شود، امکان آسیب بیشتر کودک کاهش خواهد یافت. پس از محرز شدن آزار، حتما باید کودک را ازنظر جنسی و جسمی معاینه کرد. تا ۷۲ ساعت بعد از حادثه امکان معاینه دقیق اوضاع وجود دارد.

یادتان باشد هر چقدر که آزار به کودک بیشتر ادامه پیدا کند، امکان درمان و بهبودی او کم‌تر خواهد شد. تغییرات رفتاری و جسمی کودک می‌توانند نشانه‌هایی از آزار دیدن باشند. اگر به چیزی در اندام یا رفتار او مشکوک شده‌اید، سریعا از طریق معاینه رسمی این تغییر را پیگیری کنید.

چگونه کودک آزار دیده را بشناسیم ؟

اغلب کودکان وقتی مورد آزار جنسی را افشا می کنند، استرس و اضطراب در رفتارهای غیرکلامی خود نشان می دهند؛ مانند نشان دادن خجالت و ترس در چهره شان و حتی سفتی و تنش در بدنشان.

آسیب های روانی این کودکان شامل اضطراب، افسردگی، ترس های مرضی، احساس گناه، پرخاش گری، مشکلات تمرکز، دوری گزینی اجتماعی، انزوا، ترس و اجتناب از مردان، عصبی بودن، تغییر در الگوی خوردن، علابمی مثل کابوس شبانه، واکنش هایی نظیر از جا پریدن، مشکلات ارتباطی و افکار خودکشی است.

دلیل پنهان کاری کودکان مورد آزار جنسی

کودکانی که مورد آسیب جنسی قرار می گیرند ترس از بیان آسیب به والدین خوددارند زیرا :

1. توسط فردی که مورد آسیب قرار گرفته اند تهدید شده اند.
2. خودشان را مقصر می دانند.
3. والدین با کودک ارتباط برقرار نکرده اند تا کودک بتواند مشکلاتش را با آرامش و احساس امنیت برای آنها بازگو کند.
4. ترس از سرزنش و متهم شناخته شدن دارند.
5. کودکانی که با مادر خود ارتباط صمیمانه دارند هنگام بیان آسیب، ترس، خجالت، گریه، اشک، مشت گره کرده را از خود بروز می دهند .

اثرات و نتایج آسیب های کودک آزاری در بزرگسالی

1. دیوارسازی بین خود و دیگران همراه با محدود کردن روابط
2. ترس شدید از صمیمیت
3. خاطرات و یادآوری آنها به صورت کابوس های شبانه
4. خشم های بی دلیل نسبت به اطرافیان خصوصا والدین
5. احساس گناه، شرم، تقصیر

نتایج کودک آزاری در سنین بالا

• دوری گزینی و انزواطلبی
• اجتناب از مردان
• تاخیر رشدی
• اختلالات جنسی
• کاهش عزت نفس
• گاهی خودشان کودک آزار می شوند
• اختلال شخصیت ضداجتماعی
• پرخاشگری بی دلیل نسبت به مردان
• مشکلات ارتباطی
• افکار خودکشی
• نازک شدن قشر خاکستری و اختلال در تجزیه و تحلیل و قدرت تصمیم گیری منطقی در بزرگسالی

چند توصیه به والدین

لازم است والدین از فرستادن کودکان خود به محیط های خلوت که امکان رخ دادن آزار باشد خودداری کنند،

اگر کودک خود را برای خرید می فرستید در ساعت خلوت از روز یا شب نباشد و برای کودکان سنین پایین تر این کار به تنهایی نبوده و حتماً خودتان در کنار او در فروشگاه حضور داشته باشید.

نسبت به حرف هایی که کودک می گوید حساس باشید؛ مثل این که :«من دوست ندارم خانه عمو برم.»

استفاده از اینترنت و ماهواره با توجه به سن کودک و فعالیت درسی کودک، محدود و زیر نظارت والدین باشد، همچنین لازم است شناخت کافی از دوستانی که فرزندان با آنها ارتباط دارند داشته باشند و مراقب باشید که کودک با افراد خیلی بزرگ تر از خود معاشرت نداشته باشد.

بیشتر بخوانید:

علت کودک آزاری / ۱۲ راهکار جلوگیری از کودک آزاری کدامند ؟

عوارض تعرض جنسی به کودکان در بزرگسالی، چیست؟

شایع ترین انواع کودک آزاری کدامند؟