دلگرم
امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
پس گرفتن هدیه بعد از بهم خوردن نامزدی چه شرایطی دارد ؟
3
زمان مطالعه: 9 دقیقه
در دوران نامزدی هدیه هایی بر حسب عرف و عادت رد و بدل میشوند. سوالی که پیش می آید این است که در صورت بهم خوردن نامزدی تکلیف هدایا چه میشود ؟ طبق چه شرایطی میتوان هدیه را مطالبه کرد ؟ برای پاسخ به این پرسش ها با دلگرم همراه باشید.

پس گرفتن هدایای نامزدی

گذشته از هزینه هایی که نامزدان یا خویشان آنها در دوره نامزدی می کنند، ممکن است هدایایی به وسیله هر یک از نامزدان به طرف دیگر یا خویشان او داده شده باشد.

هدیه بر حسب عرف و عادت و طبق تعریفی که علمای حقوق از آن کرده اند یک نوع هبه است. هبه قرار دادی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجانا به کسی تملیک می کند. بنابر این دریافت کننده هدیه مالک آن می شود و می تواند در ان تصرفات مالکانه نماید.

ماده ۷۹۵ قانون مدنى چنین بیان داشته است:

«هبه عقدى است که به موجب آن یک نفر مالى را مجاناً به کس دیگرى تملیک مى کند تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب، مالى را که مورد هبه است عین موهوبه مى گویند.»

البته هدایایی که در دوره نامزدی داده می شود تابع مقررات خاصی است و قواعد هبه درباره آنها کاملا اجرایی نمیشود.

از آنجایى که ماهیت حقوقى پس گرفتن هدایای نامزدی قبل از عقد نکاح با هدایاى پس از عقد که ازطرف زوجین و یا بستگان به آنها داده مى شود تا حدودى متفاوت است و بیان خلاصه اى در باب هدایاى قبل از ازدواج مى تواند به روشن شدن بحث هدایاى پس از ازدواج کمک نماید.

separator line

قانون پس گرفتن هدایا در نامزدی

قانون مدنى صرفاً وضعیت حقوقى هدایاى قبل از عقد نکاح را روشن نموده و اشاره اى به هدایاى پس از ازدواج نکرده است بدین جهت بایستى ماهیت حقوقى آنها را، تحت سایر عناوین قانونى جست وجو نمود. قانون مدنی
به ترتیب چنین بیان نموده است که:

ماده ۱۰۳۷ قانون مدنى :«هر یک از نامزدها مى تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور هدایایى را که به طرف دیگر یا ابوین او براى وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین پس گرفتن هدایای نامزدی موجود نباشد مستحق قیمت هدایایى خواهدبود که عادتاً نگاه داشته مى شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.»

۱۰۳۸ قانون مدنى: «مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت درموردى که وصلت منظور در اثر فوت یکى ازنامزدها به هم خورد محسوس نخواهدبود.»

بنابر این دو ماده باید بین هدایائی که عین آنها موجود است و هدایائی که تلف شده است فرق گذاشت.

باتوجه به مواد فوق مى توان دریافت که چنانچه قبل از عقد نکاح از طرف نامزدها یا ابوین آن ها هدایایى به طرف دیگر داده شده است در تمام موارد، قابل مطالبه نیست بلکه تنها تحت شرایطى، طرف اهداکننده حق مطالبه آن هدایا را خواهد داشت.

separator line

شرایط استرداد هدایا در نامزدی

  • وصلت منظور به هم خورده و قرار نباشد ازدواج صورت گیرد. در این صورت هدایایى که هریک از طرفین به طرف دیگر یا ابوین او داده است قابل مطالبه و استرداد خواهد بود.
  • این هدایا به منظور و در راستاى وصلت طرفین و نه به انگیزه دیگرى تقدیم شده باشد.
  • چنانچه عین هدایا موجود است عین قابل مطالبه و استرداد است لکن چنانچه عین موجود نیست صرفاً قیمت هدایایى قابل مطالبه است که عادتاً نگاه داشته مى شود مثلاً هدایایى مصرف شدنى که با مصرف عین آن از بین مى رود از شمول این بند خارج است. هدایا از نوع البسه و عطور از این گونه اند.
  • قیمت هدایاى نگاه داشتنى که تلف شده اند درصورتى قابل مطالبه است که بدون تقصیر هدیه گیرنده تلف نشده باشد.
  • به هم خوردن وصلت به جهت فوت یکى از طرفین نباشد.

در خصوص هدایاى پس از عقد نکاح همانطور که بیان گردید مقرراتى تحت عنوان هدایاى پس از عقد نکاح در قانون مدنى و سایر قوانین به چشم نمى خورد لکن به نظر مى رسد تقدیم هدایا از مصادیق هبه است که بدین جهت به بررسى مقررات قانون مدنى راجع به هبه پرداخته تا موضوع هدایاى پس از عقد نکاح نیز روشن گردد.

ماده ۸۰۳ قانون مدنی بیان نموده است «بعد از قبض نیز واهب مى تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر درموارد ذیل:

  1. در صورتى که متهب ، پدر یا مادر و یا اولاد واهب باشد .
  2. در صورتى که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
  3. در صورتى که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده و یا متعلق حق غیر واقع شود ، خواه قهراً مثل اینکه متهب به واسطه فلس، مهجور شود خواه اختیاراً مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود .
  4. در صورتى که در عین موهوبه تغییرى حاصل شود .

separator line

مواردی که هدایا قابل مطالبه هستند

بنابراین چنانچه پس از عقد نکاح هدایایى از طرف زوجین و یا بستگان آنها به طرف دیگر تقدیم شود با توجه به ماهیت حقوقى چه تنها در موارد ذیل آن هدایا قابل مطالبه و استرداد خواهد بود

مال مورد هبه باقى بوده و از بین نرفته باشد.

به عنوان مثال چنانچه هدیه یک دستگاه وسیله نقلیه بوده که از ناحیه زوج به زوجه هدیه شده باشد و این وسیله در اثر تصادف و یا آتش سوزى و امثال آن تلف شده باشد قابل استرداد و مطالبه نخواهد بود.

در این فرض بر خلاف هدایاى قبل از عقد که بیان آن گذشت حتى قیمت آن نیز با وجود این که از نوع هدایاى ذاتاً قابل نگاه داشتن است قابل مطالبه نیست چه بر اثر تقصیر متهب تلف شده باشد چه غیر آن.

هبه از نوع معوض نبوده باشد.

در صورتى که هبه از نوع معوض نبوده و چنانچه از نوع معوض بوده باشد عوض داده نشده باشد .

به عنوان مثال واهب شرط کند که در قبال وسیله نقلیه اى که هبه مى کند یک دستگاه موتوسیکلت دریافت نماید که در این صورت چنانچه واهب وسیله نقلیه را داده باشد و موتورسیکلت را تحویل گرفته باشد، واهب حق رجوع به وسیله نقلیه را نخواهد داشت.

مال مورد هبه از مالکیت متهب خارج نشده باشد.

به عنوان مثال چنانچه هدیه گیرنده وسیله نقلیه را فروخته باشد یا با به رهن دادن آن به دیگرى متعلق حق غیر کرده باشد واهب حق مطالبه مال مورد هبه را نخواهد داشت . همچنین است زمانى که در مال مورد هبه تغییرى حاصل شده باشد که از حالت اولیه آن خارج گردیده باشد به عنوان مثال شمش طلا تبدیل به سکه هاى طلا شده باشد که در این حالت مال مورد هدیه را نمى توان مطالبه کرد . تبدیل مال به مال دیگر مثلاً تبدیل وسیله نقلیه اى که هدیه شده به وسیله نقلیه دیگرى از طریق خرید و فروش نیز از این نوع است.

separator line

پس گرفتن عکس بعد از بهم خوردن نامزدی

هرگاه یکی از نامزد ها عکس خود را به نامزد دیگر داده باشد، آیا می تواند پس از بهم خوردن نامزدی آن را پس بگیرد ؟ به نظر می رسد که عکس هم نوعی هدیه محسوب و مشمول مقررات مربوط به استرداد هدایا است.

بنابراین اگر عین آن باقی باشد صاحب عکس می تواند آن را مطالبه کند و اگر تلف شده باشد بهای آن، در صورتی که عکس مزبور عرفا ارزش مالی داشته و تلف ناشی از تقصیر دریافت کننده باشد، قابل مطالبه است.

separator line

پس گرفتن نامه بعد از بهم خوردن نامزدی

هرگاه در دوران نامزدی یا قبل از آن نامه هیی بین نامزد ها مبادله شده باشد، آیا این نامه ها پس از بهم خوردن قابل استرداد است ؟

به نظر می رسد که نامه را عرفا نمی توان جزو هدایا به شمار آورد و مقررات راجع به هدایا درباره آن قابل اجرا نیست. از سوی دیگر برحسب عرف کسی که نامه ای دریافت می کند مالک آن محسوب می شود. پس شخصی که نامه ای از نامزد خود دریافت کرده مالک آن است و از نظر حقوقی اصولا نمی توان او را مجبور به پس دادن نامه کرد، هرچند که وظیفه اخلاقی شخص اقتضا می کند که آن را به نویسنده بازگرداند.

لذا در صورت سوءاستفاده از نامه، مسئول و مکلف به جبران خسارت است به علاوه دادگاه می تواند به درخواست خواهان، برای رفع ضرر از او، دریافت کننده را به ردّ نامه یا نابود کردن آن مجبور کنند .

با وجود این، اگر یکی از نامزدها از نامه هایی که دریافت کرده سوء استفاده کند و از این راه زیانی به نویسنده نامه وارد آورد، طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی، مسئول و مکلف به جبران خسارت است. حتی میتوان گفت با بهم خوردن نامزدی، علت دادن نامه از میان رفته و نامه باید مسترد گردد. در حقوق سویس هم راه حل مشابهی در این زمینه پذیرفته شده است.

separator line

مرور زمان دعوای ناشی از بهم خوردن نامزدی

طبق ماده 1039 قانون مدنیمدت مرور زمان دعوای ناشی از بهم خوردن وصلت منظور دو سال است و از تاریخ بهم خوردن آن محسوب میشود.»

لکن با توجه به این که در فقه اسلامی مرور زمان شناخته نشده، ماده 1039 قانون مدنی که در فوق به آن اشاره شد در اصلاحات اخیر حذف گردیده است.

وجود مرور زمان برای جلوگیری از تجدید خاطرات تلخ بهم خوردن وعده ازدواج و فراموش کردن گذشته و جلوگیری از سوء استفاده بعد از سال ها که طرفین زندگی جدیدی را شرو ع کرده اند مفید به نظر می رسد.

به علاوه بعضی از حقوق اگر فورا مورد استفاده قرار نگیرد در شرع ساقط می شود. تشخیص دعوای مرور زمان نامزدی و موارد دیگر با قانون گذار یا مجمع تشخیص مصلت است و با حذف این ماده نمیتوان در حقوق موضوعه فعلی قائل به مرور زمان دعوای مذکور شد.

منبع: کتاب مختصر حقوق خانواده | نویسنده : دکتر سید حسن صفایی، دکتر اسدالله امامی

بیشتر بخوانید:

نامزدی با طعم پشیمانی

درست ارتباط برقرار کردن در دوران نامزدی



این مطلب چقدر مفید بود ؟
5.0 از 5 (3 رای)  

    دیدگاه ها

    اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !

    
    hits