دلگرم
امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
معرفی انواع مهریه: تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
13
زمان مطالعه: 10 دقیقه
مَهریه یا به شکل کهن‌تر آن، کابین به مالی گفته می‌شود که مرد به هنگام صیغه نکاح، به زنش می‌دهد و نشان‌دهنده قصد او برای ازدواج می باشد. این هدیه و بخشش امروزه به هدف پایبندی به زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای حق طلاق زن درآمده است.

مهریه چیست ؟

طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مهریه مالی است که به مجرد عقد، زوجه مالک آن می شود. از منظری می توان از مهریه به عنوان هدیه و مهر و محبت زوج به زوجه نیز تعبیر نمود، البته در جامعه امروزی گاهی دیده شده مهریه به ابزاری برای رفع نگرانی و پشتوانه ای در آینده زندگی زناشویی در دستان زوجه تبدیل گردیده است.

مهریه مالی است که از جانب مرد به زن داده می شود و نشانه احترامی است که مذهب و سنت برای زن قائل است و به همین دلیل است که زن از لحظه عقد مالک مهریه می شود و می تواند هر زمان بخواهد آن را مطالبه کند و هرگونه تصرفی را در آن انجام دهد ؛ چرا که مهریه در واقع مال زن محسوب می شود . مقررات راجع به مهریه در قانون مدنی از فقه شیعه گرفته شده است و بر همین اساس در مواد 1078 الی 1101 قانون مدنی به این موضوع پرداخته و انواع مهریه را بیان نموده است .

انواع مهریه

معرفی انواع مهریه

مهرالسنه

به میزان مهریه ای که رسول خدا برای همسران و فرزند خود فاطمه ی زهرا (س) تعیین و به امت خود سفارش نموده اند تا از این مقدار بیشتر نباشد چه که بیشتر از آن، کراهت دارد.

این مهریه عبارت است از پانصد درهم (برابر پنجاه دینار). هر چند در اسلام مهریه از دید قلت و کثرت اندازه‌ای نداشته و به میل و ارادهٔ دو طرف بسته است.

میزان این مهریه ، متفاوت ذکر شده است. کمترین مقدار روایت شده چهارصد درهم نقره‌ی مسکوک و بیشترین مقدار ذکر شده پانصد درهم نقره‌ی مسکوک است. پانصد درهم نقره‌ی مسکوک معادل پنجاه دینار طلای مسکوک در نظر گرفته می‌شده است. با این حساب، چون هر دینار معادل ۴٫۶۰۸ گرم (یک مثقال صیرفی) طلای سکه شده با خلوص ۷۵۰ است و دارای ۳٫۴۵۶ گرم (یک مثقال شرعی) طلای خالص و حداقل ۰٫۶۰۴۸ گرم (ربع درهم) نقره و مقداری مس می‌باشد، بنابراین پنجاه دینار معادل ۱۷۲٫۸ گرم طلای خالص، حداقل ۳۰٫۲۴ گرم نقره و مقداری مس می‌شود.

در زمان پیامبر اسلام ارزش هر ۶.۸۲۵ گرم نقره با یک گرم طلا برابری می‌کرده است، در نتیجه پنجاه دینار معادل ۱۷۷.۲۳ گرم طلای خالص است. باید توجه داشت که به علت ارزش بالای نقره در صدر اسلام (نسبت به طلا) و ارزش پایین آن در زمان ما (نسبت به طلا)، تمامی محاسبات با انجام تبدیلات به طلا انجام شده است.

مهر المسمّی

مهری است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به مقدار و میزان آن توافق نموده و در عقد ذکر می کنند. تعیین مقدار مهریه مطابق ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی منوط به تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش بینی نشده است؛ طبق ماده ۱۰۷۹قانون مدنی :«مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت بشود معلوم باشد.»

مهر المسمی در حین عقد و با توافق طرفین تعیین می شود.

مهرالمسمّی یکی از انواع مهریه است که در قانون مدنی تعریفی از آن ارائه نشده است ، اما آن گونه که از فقه و مواد قانون مدنی در مورد مهریه بر می آید ، می توان گفت مهرالمسمّی مال معین و مشخصی است که با توافق زن و شوهر تعیین می شود. در واقع مهرالمسمّی همان مهری است که اکثر افراد به هنگام انعقاد عقد ازدواج درباره آن توافق می کنند و آن را در سند ازدواج ثبت می کنند. همچنین زوجین می توانند شخصی را تعیین کنند تا میزان مهریه را مشخص کند که اصطلاحا به آن داور گفته می شود.


مهم ترین نکته این است که در صورتی که در زمان عقد مهرالمسمّی تعیین شده باشد و مرد بخواهد همسر خود را طلاق دهد ، دو حالت متصور است :

  1. اگر طلاق بعد از رابطه زناشویی باشد، زن مستحق دریافت تمام مهریه است.
  2. در صورتی که طلاق قبل از رابطه زناشویی اتفاق بیفتد، زن تنها مستحق نصف مهریه خواهد بود.

مهر المثل

ممکن است که در زمان عقد دائم ، طرفین مهریه و میزان آن را تعیین نکرده باشند. اما اینکه مهریه به موجب توافق طرفین در زمان انعقاد عقد تعیین نشده باشد، سبب نمی شود که زن حق خود را بابت مطالبه مهریه از دست بدهد و مستحق مهریه نباشد بر اساس ماده 1093 قانون مدنی : « هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از ‌آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.»

بنابراین ، یکی از مهمترین مواردی که مهرالمثل به زن تعلق می گیرد این است که مهریه تعیین نشده باشد و مرد بعد از وقوع رابطه زناشویی بخواهد همسر خود را طلاق بدهد.
در مواردی که مهریه به موجب عقد تعیین نشده باشد، میزان مهریه بر حسب عرف و با توجه به وضعیت زن از لحاظ سن، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی وی ، زیبایی و مواردی از این دست با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و محل سکونت وی تعیین می شود.

به موجب ماده 1091 قانون مدنی برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به امثال و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.» بررسی این موارد برای تعیین میزان مهرالمثل ، از طریق کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود.

در حالت دیگر، اگر زن و مرد در زمان عقد، مهریه را تعیین کرده باشند لکن مهریه به جهتی از جهات مانند نامشروع بودن یا مالیت نداشتن، باطل اعلام شود (شرایط لازم برای صحت مهریه موجود نباشد)، مانند مهریه قرار دادن مشروبات الکلی یا آلات و ادوات قمار، در حالی که نزدیکی بین زن و مرد رخ داده باشد در این صورت زوجه مستحق مهرالمثل است.

مهر المتعه

یکی دیگر از انواع مهریه که در قانون مدنی به آن پرداخته شده است مهرالمتعه می باشد. مطابق ماده 1093 قانون مدنی « هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد ، زن مستحق مهرالمتعه استمهرالمتعه مانند مهرالمثل ناظر به مواردی است که مهریه در زمان عقد و در سند ازدواج تعیین نشده باشد. مهرالمتعه به موردی اختصاص دارد که مرد بخواهد زن را قبل از وقوع رابطه زناشویی طلاق بدهد.
همچنین بر اساس ماده 1094 قانون مدنی :برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.
بنابر آنچه گفته شد در تعیین مهرالمتعه سه نکته مد نظر قرار می گیرد :
1. مهریه در زمان عقد تعیین نشده باشد.
2. رابطه زناشویی بین زوجین رخ نداده باشد.
3. برخلاف مهر المثل که در تعیین میزان آن به وضعیت زن توجه می شود ، در تعیین مهرالمتعه وضعیت اقتصادی مرد در نظر گرفته می شود.

در خصوص تعلق این نوع مهر به زوجه، وجود طلاق حائز اهمیت می باشد و فوت زوج شامل این نوع مهر نمی شود.

تفاوت بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

در نوع دیگری از تقسیم بندی می توان مهریه را به مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به شرح زیر رده بندی کرد :

مهریه عندالمطالبه

طبق تعریف مهریه در این نوع از مهر، مرد باید مهریه عندالمطالبه را تحت هر شرایطی و در صورت مطالبه زوجه پرداخت کند و وضعیت مالی مرد، فقط در چگونگی پرداخت و با صلاحدید مقام قضایی یا طبق توافق طرفین، تاثیرگزار است و نه در اصل پرداخت. البته این نکته لازم به ذکر است که بر طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی مالکیت مهریه عندالمطالبه نسبت به نصف مهر مستقر (قطعی) و نسبت به نیمی دیگر متزلزل (مشروط) می باشد (استفاده از حق حبس زوجه) و در خصوص نیمه متزلزل، با وقوع نزدیکی، این مالکیت نیز مستقر می شود.

در این خصوص اشاره به رای وحدت رویه شماره ۷۱۸ هیأت عمومی دیوان عالی کشور مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۰ حائز اهمیت می باشد؛ بدین مضمون که زن در صورت حال بودن مهر می تواند تا زمانی که مهر به او تسلیم نشده از ایفا مطلق وظایفی که شرعا وقانونا در برابر شوهر دارد امتناع کند و ذکر مطلق وظایف اشاره به وظایف اعم از عام و خاص را دارد.

مهریه عندالاستطاعه

در این قسم از مهریه اگر زن تقاضای مهریه نماید این تکلیف بر عهده اوست که ثابت کند مرد از دارایی کافی جهت پرداخت مهریه برخوردار می باشد و این در حالی است که زوج از اثبات عدم توانایی پرداخت مبری می باشد؛ بنابر این، بار اثبات ادعای توان پرداخت مهریه عندالاستطاعه ، بر عهده زوجه است.

divider

نکات مهم در مورد مهریه

  1. مهریه باید مالیت داشته باشد. یعنی دارای ارزش مالی باشد مانند پول و سکه و طلا و ملک و ماشین و ... و یا می توان انجام عمل یا فعالیتی را به عنوان مهریه قرار داد مانند آموزش.
  2. مهریه به ارث می رسد و وراث می توانند به نسبت سهم الارث خود مطالبه مهریه نمایند.
  3. خیانت یا رابطه نامشروع زوجه تاثیری در استحقاق وی برای اخذ مهریه ندارد و با وجود اثبات، باز هم مهریه به زوجه تعلق خواهد گرفت.
  4. مهریه از دیون ممتازه است بدین معنی که قبل از هر بدهی قابل دریافت است و بر هر طلب دیگری برتری دارد.
  5. ملاک میزان مهریه زمان وقوع عقد است نه بعد از آن، پس اگر در زمان عقد میزان مهریه ۲۰۰ سکه بوده و بعد از عقد زوجین مهریه را تا ۲۵۰ سکه افزایش دهند فقط مهریه حین عقد مورد حمایت قانون خانواده می باشد و مبلغ افزایش یافته فقط تحت عنوان صلح یا هبه و طبق قانون مدنی (نه قانون حمایت خانواده و به عنوان مطالبه مهریه) قابل مطالبه خواهد بود.
  6. با توجه به قانون حمایت خانواده، زوجه برای مطالبه مهریه می تواند به دادگاه محل تنظیم سند ازدواج (حتی در صورتی که محلی غیر از محل اقامت زوج هم باشد)مراجعه نماید. در صورتیکه مهریه مال غیرمنقول باشد میتواند به دادگاه صالح در محل استقرار مال غیر منقول مراجعه نماید. ( ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱ /۱۲/۱۳۹۱)
  7. طبق آرای هیأت عمومی دیوان عالی کشور به شمار ه ۷۰۸ مورخ ۱۳۸۷ و شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰ در خصوص استفاده از حق حبس زوجه، صدور حکم اعسار از پرداخت مهر و صدور رای مبنی بر تقسیط مهریه را نمی توان به منزله تسلیم مهریه تلقی و حق حبس زوجه راساقط نمود. به زبان ساده تر حتی هنگامی که زوج رای دادگاه مبنی بر قسط بندی و یا حکم قانون ناتوانی در پرداخت مهریه را داشته باشد نمی تواند زوجه را مجبور به انجام وظایف زناشویی بکند تا زمانی که مهریه را بپردازد.
  8. در خصوص مهریه سکه لازم به ذکر است که از زمان ضرب سکه طرح جدید، سکه های مهریه مطابق آن پرداخت می شود و با توجه به تفاوت قیمت سکه طرح جدید و قدیم نمی توان زوج را ملزم به پرداخت سکه طرح قدیم نمود.

بیشتر بخوانید:

شرایط دریافت مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه طلا چیست ؟

به کدام دسته از زنان مهریه تعلق نمیگیرد ؟

ابراء(بخشیدن مهریه ) چیست ؟ امکان رجوع از ابراء وجود دارد ؟



این مطلب چقدر مفید بود ؟
5.0 از 5 (13 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits