تمکین چیست ؟ الزام به تمکین زوجه و آثار عدم تمکین

تمکین چیست ؟

مطابق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی همین که عقد نکاح به طور صحیح واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر بر قرار می شود.

تمکین در لغت تن دادن است و در تعبیر حقوقی، قیام زن به ادای وظایف زوجیت در مقابل شوهر گفته می شود. واژه تمکین در قانون مدنی نیامده است و تعریف نیز نشده است ولی در ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ از این واژه استفاده شده است.

تمکین عام :

زن می بایستی در منزلی که شوهر انتخاب می کند و البته متناسب با شان زوجه باشد سکونت نماید و در واقع مرد به زن دسترسی داشته باشد مگر اینکه انتخاب مسکن با زوجه در عقد نکاح شرط شده باشد ولی در عین حال بایستی پس از انتخاب مسکن تمکین عام از شوهر داشته باشد تا ناشزه محسوب نشود.
پذیرفتن ریاست مرد در خانواده (ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی) و همچنین حق سکونت زوجه نیز تمکین عام زن از شوهر محسوب می شود.

ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی: «در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است»

ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی: «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد»

تمکین خاص :

بر قراری رابطه خاص جنسی و زناشویی متعارف است. و ناظر به اطاعت پذیری زن از مرد در مسائل جنسی به طور متعارف است. که در واقع تمکین جنسی است.

دادخواست الزام به تمکین

زوج یا وکیل او در موارد عدم تمکین زوجه بایستی با دادن دادخواست الزام به تمکین از طریق ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در دادگاه خانواده محل اقامت زوجه اقامه دعوی تمکین کند. بهتر است قبل از تقدیم دادخواست، اظهارنامه ای مبنی بر لزوم تمکین و بازگشت زوجه به منزل از طرف شوهر برای زن فرستاده شود.

رویه دادگاه ها خانواده تهران چنین است که زوج بایستی ثابت نماید که عقد مقدمات تمکین مثل تهیه مسکن متناسب زوجه و اثاث البیت را تهیه کرده است.

پرونده الزام به تمکین دو مرحله ای است یعنی هر کدام از زوجین که رای دادگاه بدوی به ضرر او باشد می تواند در فرجه ۲۰ روزه پس از ابلاغ رای، نسبت به اعتراض و تجدید نظر خواهی از طریق ثبت در دفتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام نماید.

اجرائیه حکم الزام به تمکین پس از قطعیت حکم و صدور رای به نفع شوهر، به تقاضای او از دادگاه بدوی درخواست شود.

نکته ای که باید توجه کرد اینکه به زور و قوه قاهره زنی را که محکوم به تمکین شده به خانه شوهر نمی آورند. فقط اگر زوجه رای دادگاه را اجرا نکند و تمکین از شوهر نکند ناشزه محسوب می شود و زوج می تواند از مزایای آن استفاده کند.

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی: «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود».

الزام به تمکین در دوران عقد

در قانون برای زوجه باکره حقی در نظر گرفته شده است که به آن حق حبس می گویند. به این معنا که زوجه باکره در مقام دفاع از دادخواست الزام به تمکین زوج، به دادگاه اعلام می کند که می خواهد از حق حبس خود استفاده کند و تا تمام مهریه به او پرداخت نشده است تمکین نمی کند. در این خصوص قاضی رسیدگی کننده مجبور است که مرد دادخواست الزام به تمکین زوج را رد کند.

توجه داشته باشید که اگر زوجه از زوج تمکین عام کرده باشد حتی اگر باکره باشد نمی تواند به حق حبس خود استناد نماید. مستند رویه قضایی دادگاه های خانواده در این خصوص استنباط از رای وحدت رویه ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۰۲/۱۳ هیات عمومی دیوان عالی کشور می باشد.

در چه مواردی عدم تمکین زوجه موجه است ؟

1. اگر زن در دوره عادت ماهانه یا دوره نفاس باشد می تواند از رابطه زناشویی با شوهر امتناع کند.
2. مرد دچار امراض مقاربتی شده که بر طبق ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی زن می تواند از تمکین خاص امتناع کند.
3. ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی:"هر گاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود."
4. استناد به حق حبس برای زوجه باکره به شرطی که تمکین عام نکرده باشد.
5. زن ثابت کند که بودن او در منزل شوهر موجب خوف ضرر بدنی، مالی و یا شرافتی برای زوجه است.
6. ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی:"اگربودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه برعهده شوهر خواهدبود."
7. عدم تهیه منزل مناسب شان برای زوجه.

اثبات در دادخواست تمکین از جانب زوج و مطالبه نفقه از جانب زوجه بر عهده کیست ؟

در دادخواست مطالبه نفقه از جانب زوجه یا دادخواست تمکین از جانب زوج، مدعی کیست؟ آیا در مطالبه نفقه معوقه زن باید ثابت کند که تمکین کرده است تا مستحق نفقه گردد یا مرد می بایستی ثابت کند که زن تمکین نکرده است و یا در دادخواست تمکین مرد باید ثابت کند که زن تمکین نمی کند یا زن باید ثابت کند تمکین کرده است ؟

آنچه از مواد قانون مدنی مربوط به خانواده استنباط می شود این است که تمکین شرط استحقاق نفقه نیست بلکه نشوز مانع از آن است.

ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی : «همین که نکاح بطور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود.»

در ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی مقرر شده است: «در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.»

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی نیز در این راستا مقرر داشته: «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.»

از جمع مواد مذکور معلوم می شود که پرداخت نفقه با عقد ازدواج دائم بر عهده شوهر است و چنانچه زن از وظایف زناشویی خود امتناع کند، مستحق نفقه نمی باشد با این وصف چه خواهان دعوی مرد باشد یا زن، این مرد است که باید برای عدم پرداخت نفقه به زن، امتناع وی را از ادای وظایف زناشویی اثبات نماید.

الزام به تمکین زوجه

الزام به تمکین زوجه که در دادخواست توسط زوج تحریر و تقدیم دادگاه میشود عبارت است از: سرپیچی یا خارج شدن زوجه از منزل و خودداری از وظائف زناشوئی است که زوج برحسب مورد میتواند الزام را از دادگاه بخواهد و در صورت امتناع زن از ایفای وظائف به حکم دادگاه ناشزه شناخته شده و نفقه با بازگشت و تمکین به زوج تعلق میگیرد.

دادخواست الزام به تمکین

نمونه دادخواست الزام به تمکین همان دادخواستهای چاپی است که توسط قوه قضائیه نمونه های آن در اختیار دادگاههای عمومی حقوقی قرارداده شده است و در ستون خواسته الزام زوجه به تمکین نوشته

می شود.

لایحه دفاعیه الزام به تمکین

زوجه در دفاع از دعوی الزام به تمکین می تواند طی لایحه ای دلایل شرعی و قانونی دائر بر عدم تمکین خود را مطرح نماید، از جمله دفاعیات زوجه می تواند این باشد که بودن وی با شوهر در یک منزل ممکن است مُتَضَمّن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد. همچنین زن طی دادخواست جداگانه ای می تواند ادعای تهیه مسکن علی حده را برعلیه شوهر مطرح نماید.

الزام به تمکین و ازدواج

الزام به تمکین و ازدواج مجدد آن است که اگر زن تا مدت شش ماه تمکین عام و خاص نداشته باشد و دادگاه حکم تمکین و اجرائیه را صادر و زوجه امتناع نماید حسب تقاضای و تقدیم دادخواست مرد دادگاه با بررسی شرایط زوج، وی را مُخیّر می سازد که ازدواج بعدی را انجام دهد.

پرسش و پاسخ

پرسش : ارائه دادخواست الزام به تمکین باعث اثبات عدم تمکین زن خواهد شد ؟

پاسخ : صرف ارائه دادخواست موجب اثبات عدم تمکین وناشزه بودن زن نمی شود و اگر زن اثبات نماید که تمکین قانونی داشته یا شرایط تمکین فراهم نبوده یا عذر قانونی موجهی داشته دعوی خواهان رد می شود.

پرسش : اگر زن برای چند ماه منزل را ترک کند آیا نفقه به او تعلق می گیرد ؟

پاسخ : اگر بدون عذر موجه منزل شوهر را ترک کند مستحق دریافت نفقه نمی شود. ولی اگر عذری موجه و قابل اثبات داشته باشد مستحق نفقه است.

پرسش : اگر زن تمکین نکند چه حقوقی به او تعلق نمی گیرد ؟

پاسخ : اگر زن تمکین نکند و تمکین وی برخلاف حق و قانون و عرف باشد مستحق نفقه نخواهد شد.

پرسش : اگر مردی زن را از خانه بیرون کند، به زن نفقه تعلق می گیرد ؟

پاسخ : اگر مردی زن را از خانه بیرون کند. زن مستحق دریافت نفقه خواهد شد و میتواند بدواً چنانچه سابقه قبلی نداشته باشد به دادسرا شکایت کیفری بدهد.

پرسش : در صورتی که زن در حال استفاده از حق حبس خود است، نفقه به او تعلق می گیرد ؟

پاسخ : بله. حق حبس زمانی به زوجه تعلق میگیرد که عقد رسمی صورت گرفته باشد و زوجه باکره باشد و طبق ماده 1082 قانون مدنی مطالبه مهریه نماید. هم زمان هم به استناد ماده 1085 قانون مدنی میتواند از حق حبس استفاده کند و تا مادام که مهریه به او داده نشود از رفتن به خانه زوج خودداری کند وی میتواند نفقه را دریافت نماید.

بیشتر بخوانید :

ناشزه کیست ؟ حکم زن ناشزه چیست ؟

ماده ۳۶۵ قانون مدنی در مورد بیع فاسد چه میگوید ؟

اگر زن مرتکب جرم شود مهریه به او تعلق میگیرد ؟