تالیدومید چیست و چرا تجویز می شود؟
تالیدومید (Thalidomide) دارویی آرامبخش است که مصرف آن در دورهٔ آبستنی به نقص عضو شدید کودک منجر میشود. این دارو بدون بررسی کافی وارد بازار شد، با مشاهدهٔ نقائص مادرزادیِ شدید در کودکانی که مادرانشان در دوران حاملگی از این دارو استفاده کرده بودند مصرف آن ممنوع شد.
تالیدومید به صورت قرص و کپسول 100 میلیگرمی موجود است.
نامهای تجاری: Myrin, Talidex
موارد مصرف تالیدومید
- درمان انواع زود تشخیص یافته مولتپل میلوما
- درمان اولیه و نگهدارنده تظاهرات پوستی اریتم ندوزوم لپروزوم ( ENL )
- درمان بیماری کرون راجعه
- درمان بیماری مزمن پیوند علیه میزبان ( GVHD ) در پیوند خونی سلول های بنیادی
- درمان استوماتیت آفتی وابسته به AIDS
- درمان ماکرو گلوبینمی والدنشترم
- درمان نگهدارنده مولتیپل میلوما ( به دنبال پیوند اتولوگ سلول های بنیادی )
مکانیسم اثر تالیدومید
خصوصیات تنظیم کنندگی سیستم ایمنی و ضد آنژیوژنز دارد. اثرات ایمنی آن ممکن است بنابر شرایطی بسیار متغیر باشد. می تواند تولید اضافی TNF-α را در بیماران مبتلا به ENL مهار کند و یا سطوح TNF-α را در بیماران مبتلا به ایدز افزایش دهد. در مالتیپل میلوما، تالیومید باعث افزایش سلول های طبیعی کشنده، اینترلوکین 2 و اینترفرون گاما می شود. سایر مکانیسم های احتمالی شامل سرکوب آنژیوژنز، جلوگیری از آسیب DNA توسط رادیکال های آزاد، افزایش اثرات سایتوتوکسیک سلولی و تغییر بیان مولکول های چسبان سلولی می باشد.
فارماکوکینتیک تالیدومید
- اتصال به پروتئین: 66-55 %
- متابولیسم: هیدرولیز غیر آنزیمی در پلاسما و تشکیل چند متابولیت
- زیست دست یابی: فرم کپسول 90 %
- نیمه عمر: 7-5 ساعت
- زمان رسیدن به پیک پلاسمایی: 6-3 ساعت
- دفع: ادرار ( 1%> بصورت داروی تغییر نیافته )
موارد و مقدار مصرف تالیدومید
الف) مالتیپل میلوما تازه تشخیص داده شده.
بزرگسالان: ٢۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه همراه با آب کافی، یک ساعت بعد از شام و ترجیحاً قبل از خواب مصرف شود. دگزامتازون خوراکی به میزان ۴۰
میلیگرم روزانه در روزهای ١ تا ۴، ٩ تا ١٢، ١٧ تا ٢۰ به کار رود. دورة درمانی هر ٢٨ روز یک بار تکرار شود.
ب) درمان حاد اریتم ندوزوم لپرزوم (ENL) متوسط - شدید.
بزرگسالان و کودکان بزرگتر از ١٢ سال: ٣۰۰-١۰۰ میلیگرم خوراکی، روزانه قبل از خواب تجویز شود. اگر وزن بیمار کمتر از ۵۰ کیلوگرم است با دوزهای
کمتر (mg ١۰۰) درمان شروع شود.
پ) درمان نگهدارنده جهت پیشگیری و مهار عوارض جلدی ENL.
بزرگسالان و کودکان بزرگتر از ١٢ سال: تا ۴۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه قبل از خواب یا در دوزهای منقسم، حداقل یک ساعت بعد از غذا تجویز شود.
ت) آفت دهانی مکرر.
بزرگسالان: ١۰۰ تا ٣۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه مصرف میشود. گاهی موارد دوزهای بالاتر تا ۶۰۰ میلیگرم مورد نیاز است.
ث)بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD).
بزرگسالان: ١۶۰۰-٨۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه تجویز میشود. دارو نباید به صورت پروفیلاکسی تجویز شود.
مصرف تالیدومید در دوران بارداری و شیردهی
مصرف در بارداری: دارو روی جنین اثرات سوء دارد، حداقل دو روش مطمئن پیشگیری از بارداری از یک ماه قبل از شروع دارو تا یک ماه بعد از قطع آن استفاده شود.
مصرف در شیردهی: ترشح دارو در شیردهی مشخص نیست. بهتر است یا شیردهی یا مصرف دارو در این دوران قطع شود.
اثر تالیدومید بر آزمایشهای تشخیصی
دارو باعث افزایش سطح ALT، AST، LDH و لیپیدهای خون میشود. میزان هموگلوبین، نوتروفیل و WBC کاهش مییابد.
موارد منع مصرف تالیدومید
- حساسیت شدید به تالیدومید یا سایر ترکیبات فرمولاسیون
- بیمارانی که نمی توانند برنامه STEPS®) System for Thalidomide Education and Prescribing Safety) را اجرا نمایند.
- زنانی که پتانسیل باردار شدن دارند مگر آنکه درمان های جایگزین مناسب نبوده و احتیاطات لازم جهت جلوگیری از بارداری رعایت شود.
- بارداری
عوارض جانبی تالیدومید
- قلبی عروقی: ادم، ترومبوز و آمبولی، افت فشار، ادم محیطی، ادم صورت
- سیستم عصبی مرکزی: خستگی، خواب آلودگی، گیجی، نوروپاتی حسی، اضطراب، عصبی شدن، تب، نوروپاتی حرکتی، سردرد، بی خوابی، ورتیگو، درد
- پوستی: راش، فلسی شدن، خشکی پوست، راش ماکولوپاپولار، جوش، درماتیت قارچی، خارش، درگیری ناخن
- اندوکرین و متابولیک: کاهش کلسیم خون، افزایش چربی خون
- گوارشی: یبوست، تهوع، بی اشتهایی، کاهش وزن، افزایش وزن، اسهال، مونیلیای دهانی، کاهش بزاق، نفخ، درد دندان
- خونی: لوکوپنی، نوتروپنی، آنمی، لنفادنوپاتی
- کبدی: افزایش AST و بیلی روبین، اختلال در LFTs
- عصبی عضلانی و اسکلتی: ضعف عضلات، لرزش، درد عضلات و مفاصل، بی حسی، نوروپاتی، درد کمر و گردن، سفتی گردن
- کلیوی: خون در ادرار، دفع آلبومین
- تنفسی: تنگی نفس، فارنژیت، سینوزیت، رینیت
- متفرقه: افزایش تعریق، عفونت
- ادراری تناسلی: ناتوانی جنسی
تداخلات دارویی تالیدومید
- داروهای ضد سرطان: خطر بروز نوروپاتی افزایش می یابد.
- داروهای ضد ویروس: خطر بروز نوروپاتی افزایش می یابد.
- سرکوب کننده های CNS: اثرات خواب آوری افزایش می یابد.
- آلکالوئیدهای راولفیا ( رزرپین ): اثرات خواب آوری افزایش می یابد.
- مصرف الکل سرکوب CNS را تشدید می کند.
- از مصرف گیاه پنجه گربه و اکیناسه خودداری کنید ( خصوصیات تحریک کنندگی سیستم ایمنی دارند )
هشدارها در رابطه با تالیدومید
- داروی خطرناکی بوده و باید حین حمل و نقل و از بین بردن با احتیاط رفتار کرد.
- تالیدومید صرفا باید برای زنان و مردانی تجویز شود که برنامه STEPS® را درک و قبول می کنند. پزشکان، داروسازان و بیماران بایستی در این برنامه ثبت نام کنند. تالیدومید یک داروی تراتوژن شناخته شده است، لذا روش جلوگیری از بارداری موثری باید حداقل 4 هفته قبل از شروع درمان آغاز شده و در حین درمان و تا 4 هفته بعد از خاتمه درمان ادامه یابد.
- با داروهای کاهنده اثر داروهای ضد بارداری، احتیاط لازم رعایت شود.
- وقایع ترومبوتیک گزارش شده است بخصوص در بیماران با عوامل خطر ترومبوز ( بیماری نئوپلاستیک، بیماری های التهابی، مصرف همزمان با داروهای شیمی درمانی ترکیبی )
- در ترکیب با دگزامتازون خطر ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریوی (PE) افزایش می یابد. بیماران با ریسک بالا بهتر است از ضد انعقاد بعنوان پیشگیری کننده و یا آسپرین استفاده کنند.
- خواب آلودگی ایجاد می شود.
- در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی یا یبوست با احتیاط مصرف شود.
- تالیدومید ممکن است نوروپاتی حسی ایجاد کند که برگشت ناپذیر است ( بخصوص به دنبال استفاده چند ماهه از این دارو )
- می تواند باعث بروز تشنج شود.
- می تواند نوتروپنی ایجاد کند. لذا در افراد مبتلا به ایدز با احتیاط مصرف شود. زیرا بار ویروسی را افزایش می دهد.
- می تواند افت فشار وضعیتی و یا برادی کاردی ایجاد کند.
- در بیماران مبتلا به بیماری های قلبی عروقی با احتیاط مصرف شود.
- ازدیاد حساسیت، سندروم استیون جانسون و نکروز سمی اپیدرم گزارش شده است.
توصیه های دارویی تالیدومید
- دوزهای بیش از 400mg/day در 3-2 دوز منقسم تجویز شود. در صورت فراموش کردن یک دوز، اگر کمتر از 12 ساعت گذشته است بایستی یک دوز مصرف نموده و اگر بیش از 12 ساعت گذشته تا دوز بعدی بایستی صبر نمود.
- کپسول ها تا زمان مصرف در بلیستر باقی بمانند. در صورت مواجهه دست با محتویات کپسول بایستی با آب و صابون شسته شود.
- محدوده استاندارد: در بیماری پیوند علیه میزبان سطح درمانی تالیدومید در پلاسما 5-8mcg/ml باشد هرچند سطح پلاسمایی کمتری (0.5-1.5) بعنوان سطح درمانی پیشنهاد می شود. پیک سرمی تالیدومید بعد از یک دوز 200 میلی گرمی مساوی 1.8mcg/ml می باشد.
ملاحظات اختصاصی تالیدومید
١- دارو باید با احتیاط و آموزش کامل به بیمار تجویز شود.
٢- با توجه به تراتوژن بودن دارو، آموزش به بیماران جهت پیشگیری از بارداری باید صورت گیرد.
٣- خانمهایی که تحت عمل هیسترکتومی (برداشت رحم) قرار نگرفته و تا ٢ سال آینده نیز منوپوز نمیشوند، حتی با وجود سابقهای از نازایی، قابلیت
بارداری را دارند. در این موارد انجام تست حاملگی، ٢۴ قبل از شروع دارو الزامی است. این تست باید هفتگی در ماه اول درمان و سپس ماهانه انجام شود.
اگر دورههای قاعدگی نامنظم است، تست هر دو هفته یک بار باید انجام گیرد. هرگونه تغییر در دورههای قاعدگی باید تست حاملگی انجام گیرد.
۴- در موارد نوریتهای شدید ناشی از ENL، کورتیکواستروئیدها همزمان تجویز میشوند که با بهبودی یا برطرف شدن نوریت میتوان آن را قطع کرد.
۵- بیمارانی که جهت درمان یا پیشگیری از عود ENL به درمان طولانی مدت احتیاج دارند یا ضمن درمان بیماری آنها شعلهور میشود، باید از حداقل دوز
مؤثر دارو استفاده کنند. قطع دارو باید به آهستگی طی ۶-٣ ماه صورت گیرد. به نحوی که هر ۴-٢ هفته، ۵۰ میلیگرم دوز دارو کاهش یابد.
۶- CBC باید به طور مرتب قبل و حین درمان مانیتور شود. در صورت افت تعداد نوتروفیلها به کمتر از mm٣ /٧۵۰ دارو قطع شود.
٧- بیمار را از نظر علائم نوروپاتی مانند بیحسی، احساس کرختی، سوزش، درد در دست و پا، ماهانه طی ٣ ماه اول درمان و سپس به طور منظم بعد از آن پیگیری کنید.
نکات قابل توصیه به بیمار در طول مصرف تالیدومید
١- به دلیل اثرات تراتوژن دارو، هیچگونه اهداء خون یا اسپرم ضمن درمان با این دارو جایز نیست.
٢- حداقل دو روش مطمئن پیشگیری از بارداری از یک ماه قبل از درمان تا یک ماه بعد از قطع آن باید استفاده شود.
٣- هرگونه علائم احتمالی حاملگی را سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید.
۴- در صورت بروز حاملگی بلافاصله مصرف دارو قطع شود.
۵- با توجه به احتمال سرگیجه و افت فشارخون وضعیتی ناشی از این دارو، وضعیت خود را از حالت خوابیده به ایستاده به آهستگی تغییر دهید.
۶- دارو باعث ایجاد خوابآلودگی میشود. طی مصرف دارو، فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری بالا دارند را با احتیاط انجام دهید. و از مصرف الکل و سایر داروهای آرامبخش اجتناب کنید.
٧- دارو را موقع خواب حداقل یک ساعت بعد از شام و با یک لیوان آب مصرف کنید.
٨- دارو باعث واکنشهای حساسیتی میشود. هرگونه بثورات جلدی، تب، طپش قلب، افت فشارخون یا دیگر عوارض را به پزشک خود اطلاع دهید.
9- مصرف در سالمندان: تفاوتی از نظر ایمنی و اثربخشی بین سالمندان و افراد جوان نیست.
10- مصرف در کودکان: ایمنی و اثربخشی دارو در کودکان کوچکتر از ١٢ سال اثبات نشده است.
داروهای هم گروه تالیدومید
- فینگولیمود
- گلاتیرامر استات
- اینترفرون بتا-1آ
- اینترفرون گاما
- اینترفرون بتا-1بی
- لنالیدومید
- ناتالیزومب
موارد مصرف و عوارض داروی آرام بخش میدازولام
همه چیز در رابطه با موارد مصرف داروی آرام بخش زالپلون
همه چیز در مورد داروی آرام بخش آموباربیتال
- برچسبها
- تالیدومید
- فارماکوکینتیک تالیدومید
دیدگاه ها