نقش آنتی بیوتیک در سرماخوردگی و آنفولانزا

مصرف آنتی بیوتیک در درمان سرماخوردگی

آنتی‌بیوتیکها مواد شیمیایی هستند که از میکروارگانیسمهایی مانند قارچها و باکتریها گرفته می‌شوند یا بطور صناعی ساخته می‌شوند و از ادامه زندگی برخی از سلولهای دیگر جلوگیری نموده و یا مانع تکثیر آنها می‌شوند. اجزای سازنده آنتی‌بیوتیکها بسته به کاری که انج ام می‌دهند متفاوت است. بیشتر آنتی‌بیوتیکها بر روی هر دو نوع سلول انسانی و باکتریایی اثر می‌کنند و بهمین دلیل نمی‌توان همه آنها را از نظر درمانی برای انسان مورد استفاده قرار داد.

مصرف آنتی بیوتیک در درمان انفولانزا

آنفولانزا یک بیماری ویروسی است که با علائم حادی مثل تب و لرز و بدن درد ناگهانی همراه است.
با درمان‌های حمایتی مثل نوشیدن زیاد مایعات و استراحت می‌توان روند بهبود را سریعتر کرد.
متأسفانه چون در این بیماری علائم شدیدند و ممکن است چند روز طول بکشد تصور برخی بیماران این است که برای درمان باید زودتر آنتی‌ بیوتیک مصرف کنند.
این درحالیست که مصرف آنتی‌بیوتیک در درمان آنفولانزا جایگاهی ندارد مگر زمانی که عفونت دیگری هم به طور ثانویه به این بیماری اضافه شود.
مصرف بی‌مورد و خودسرانه آنتی بیوتیک باعث افزایش مقاومت دارویی و مؤثر نبودن این داروها در موارد نیاز می‌شود.
آنتی‌بیوتیک در درمان عفونت‌های باکتریایی مفید است و درمان بیماری‌های ویروسی مثل آنفولانزا در صورت نیاز با داروهای ضدویروس صورت می‌گیرد

آنتی‌بیوتیکها از نظر ساختمان شیمیایی و محدوده اثر بسیار گوناگون هستند و انواع زیادی دارند ولی آنهایی که بیشتر استفاده می‌شوند عبارتند از: پنی‌سیلینها مثل پنی‌سیلین 800000، 1200000 و 6.3.3 و آموکسی‌سیلین، سفالوسپورینها مثل سفالکسین، سفکسیم و سفتریاکسون و سایر آنتی‌بیوتیکها مثل مترونیدازول، جنتامایسین، اریترومایسین و سیپروفلوکساسین.

خصوصیات آنتی‌بیوتیک برای درمان بیماریها

یک آنتی‌بیوتیک خوب باید:

1. روی عامل بیماری اثر داشته باشد بدون اینکه آثار جانبی سمی قابل توجهی ایجاد نماید.
2. باید به حد کافی پایدار باشد بطوری که بتوان آنرا از محیط کشت جدا نمود و برای مدت معقولی ذخیره کرد بدون اینکه اثرش کاهش یابد.
3. سرعت سم زدایی و دفع دارو از بدن بگونه‌ای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.
4. دفع دارو به حد کافی سریع و کامل باشد و بعد قطع مصرف دارو بطور کامل دفع گردد.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی

در هر یک میلیون تقسیم سلولی در باکتریهای بیماری‌زا یک باکتری جهش یافته را می‌توان یافت که به یک آنتی‌بیوتیک مقاوم باشد. هر گاه این جهش در بیمار تحت درمان با آنتی‌بیوتیک رخ دهد، جهش یافته، قدرت زنده ماندن بیشتری از سایر میکروارگانیسمهای موجود در بدن میزبان را دارا بوده و در مدت کوتاهی تعداد آنها افزایش می‌یابد و از اینرو درمان با همان آنتی‌بیوتیک نتیجه مطلوبی بدست نمی‌دهد و باید آنتی‌بیوتیک دیگری جایگزین آن شود و یا به آن افزوده شود.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی یکی از خطرات مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیکها و نیز خوددرمانی است که در زیر به این خطرات می‌پردازیم: خطرات مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیکها بویژه خوددرمانی:

آنچه بشدت دانشمندان را نگران کرده است، بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیکها در درمان برخی از بیماریهای عفونی است.

یکی از دلایل قطعی ثابت شده، عبارت است از پیدایش مقاومت تعدادی از عوامل عفونی به آنتی‌بیوتیکهای موجود. میکروبها با ایجاد ژن مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیکها، این مقاومت را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کنند و حتی بصورت شایع این ژن از یک گونه میکروبی به گونه دیگری انتقال می‌یابد.

اینجاست که با وجود تجویز آنتی‌بیوتیک در مقادیر بالا، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود، حتی عوارض بیشتری بجای می‌گذارد و عفونت پایدار می‌ماند.

در اصل، میکروب یاد می‌گیرد که چگونه خود را در برابر آنتی‌بیوتیکها محافظت کند و چطور آن را خنثی و بی‌اثر کند. به همین دلیل است که تشخیص درست و بموقع برای استفاده از آنتی‌بیوتیکها یکی از هنرهای پزشکان است تا بیمار با مصرف کمترین میزان آنتی‌بیوتیک، بهبودی کامل بیابد. متاسفانه برخی معتقدند که مثلاً باید برای هر گلودرد یا دندان درد، حتماً از این دسته دارویی استفاده کنند و گاه تا حدی جلو می‌روند که حتی به داروی خوراکی بسنده نمی‌کنند و فقط و فقط داروی تزریقی را علاج دردشان می‌دانند. درحالی که این شکل دارو ( شکل تزریقی ) خطراتی نیز بدنبال دارد و تا حد امکان باید از داروهای تزریقی اجتناب کرد. حال اگر پزشک در برابر این خواسته آنها مقاومت کند، آنقدر پزشک خود را عوض می‌کنند تا سرانجام به مقصودشان برسند.

درمان گلودردها و سرماخوردگیها با آنتی‌بیوتیک

بیشتر گلودردها و سرماخوردگیها در فصول مختلف سال، نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک ندارند. در اصل این دسته دارویی نیز مثل همه داروهای دیگر عوارضی دارند. در حقیقت تنها در زمان احتیاج و نیاز، تجویز آنها به صلاح است ولی وقتی بدن برای مقابله با بیماری نیازی به آنتی‌بیوتیک ندارد، قبول خطر عوارض آنها، منطقی نیست. شاید هم بعضی نگران انواع خاصی از سرماخوردگیها هستند که می‌تواند نهایتاً در صورت درمان نشدن به بیماری تب روماتیسمی منجر شود. در بیشتر موارد، می‌توان میان این نوع سرماخوردگی با سایر انواع تفاوت گذاشت و نباید نگران چنین امری بود، در غیر این صورت مصرف گسترده و بی‌رویه آنتی‌بیوتیکها در کشور موجب ایجاد گونه‌های مقاوم و خطرناک از میکروبها می‌شود که چه بسا درمانی برای آنها موجود نباشد. پس بهتر است تصمیم گیری برای مصرف کردن یا نکردن این داروها را بر عهده پزشک معالج خود بگذارید تا از ایجاد خطر ذکر شده در آینده جلوگیری شود. بخاطر داشته باشید که در غیر این صورت ممکن است خود شما در آینده قربانی گونه‌های میکروبی مقاوم به درمان شوید.

لذا پزشکان در تجویز این داروها به بیماران خود باید توجه و دقت کافی را مبذول دارند و بیماران نیز از مصرف خودسرانه آن باید بپرهیزند.

با توجه به اینکه سرماخوردگی یکی از مواردی است که در آن از آنتی‌بیوتیک‌ها در بسیاری از موارد نابجا و غیرمنطقی استفاده می‌شود در این بخش نکاتی را پیرامون این بیماری ذکر می‌کنیم. سرماخوردگی نامی است که مردم برای عفونتهای حاد تنفسی فوقانی بکارمی‌برند. عفونت، می‌تواند بوسیله ویروس، باکتری و یا عوامل دیگری مثل قارچ و ... ایجاد می‌شود اما عفونتی که ما به آن سرماخوردگی می‌گوییم، عمدتا ویروسی است. حاد هم به زبان ساده یعنی در یک دوره کوتاه ایجاد می‌شود و مزمن نمی‌شود. قسمت فوقانی دستگاه تنفسی به بینی، حلق و در واقع راههای هوایی بالاتر از حنجره گفته می‌شود.

• سن ابتلا: سرماخوردگی شایعترین بیماری عفونی در انسان است.
• بچه‌های کوچکتر از 5 سال مستعدترین گروه سنی برای ابتلا هستند. استعداد ابتلا بطور تدریجی از 5 سالگی تا 20 سالگی کاهش می یابد و سپس ثابت می‌ماند.
• عوامل زمینه‌ساز در ابتلا به سرماخوردگی: عبارتند از ضعف عمومی و خستگی ( در معرض سرمای شدید قرارگرفتن هم احتمالا باعث تغییراتی در بدن می‌شود که شبیه ضعف عمومی، فرد را مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند). رعایت نکردن بهداشت مخصوصاً در محیطهای پرجمعیت، ماههایی که ویروس سرماخوردگی در آن فراوانتر است وضعیت نامناسب تغذیه و ناهنجاریهای ساختمانی قسمتهای فوقانی دستگاه تنفس مثل انحراف بینی و بزرگ بودن لوزه‌ها.
• علائم: دوران نهفتگی بیماری کوتاه است و از 2 تا 4 روز متغیر است. شروع ناگهانی و با احساس خارش یا سوزش در حلق، بینی یا گوش همراه است و بدنبال آن علایم واضحتر ظاهر می‌شوند. عطسه، آبریزش بینی، خستگی و کوفتگی، تب خفیف ندرتاً با لرز، سردرد خفیف، اختلال حس بویایی و چشایی، دردهای مبهم کمر یا دست و پا و ترشح چرکی(زرد یا سبز) از بینی نشانه عفونت باکتریایی است و یعنی بیماری از یک سرماخوردگی ساده فراتر رفته است.
• درمان: درمان علامتی است. یعنی دارویی برای خود بیماری وجود ندارد و داروها فقط علایم را تخفیف می‌دهند، تا دوره بیماری طی شود. گذشت دوره بیماری و بهبود کارایی سیستم دفاعی بدن بهترین راه و روش درمان است. تاثیر استراحت، نوشیدن مایعات کافی و رژیم غذایی به همان اندازه داروهای شناخته شده است. اگرچه تعداد زیادی از افراد با دیدن علائم سرماخوردگی یا آنفلوآنزا شروع به خوردن آنتی‌بیوتیک می‌کـــنند که معمولا از نسخه‌های قبلی باقی مانده و یا اینکه از دوستان یا آشنایان می‌گیرند و یا با قیمتهای پایین خریداری می‌نمایند. در حالیکه بطور منطقی آنتی‌بیوتیکها باید برای عفونتهای باکتریایی استفاده ‌شوند، از آنها در سرماخوردگی که عامل ویروسی دارد و آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند آنرا متوقف کند به وفور استفاده می‌شود.
• ایمنی: ایمنی نسبت به یک نوع ویروس سرماخوردگی ممکن است تا یک ماه دوام داشته باشد و ممکن است تنها چند روز بعد ابتلا، ویروس نوع دیگری سراغ شما بیاید. همین تنوع باعث شده که هنوز هیچ واکسنی هم برای سرماخوردگی وجود نداشته باشد پس تنها راه، رعایت بهداشت فردی و دوری کردن از فرد سرماخورده است.

روشهای مبارزه با سرماخوردگی

1. حداقل سی سانتیمتر از افرادی که سرفه یا عطسه می‌کنند فاصله بگیرید: قطرات ریز عطسه یا سرفه حدودا تا مسافت 30 سانتیمتری پراکنده می‌شوند. اگر یکی از این قطره‌ها روی چشم یا بینی شما قرار بگیرد، چند روز بعد به سرماخوردگی مبتلا می‌شوید.
2. در هر فرصتی دستهایتان را بشویید: اکثر میکروبهای سرماخوردگی از طریق تماس فیزیکی غیرمستقیم منتقل می‌شوند. ویروسهای سرماخوردگی بمدت 3 ساعت روی اشیاء، زنده می‌مانند، افرادی که آنها را لمس کنند و بعد بینی یا چشمهایشان را بمالند به بیماری مبتلا می‌شوند. پس شستشوی دستها مهمترین کار برای پیشگیری از سرماخوردگی است.
3. در محیطهایی که تهویه مناسب ندارد، از خودتان بیشتر مراقبت کنید: ساختمانهای اداری که از تهویه هوای مناسب برخوردار نیستند یکی از محیطهایی محسوب می‌شوند که خطر ابتلا به سرماخوردگی را افزایش می‌دهند. بدتر از آن رطوبت کم است که باعث خشکی مخاط بینی می‌شود که مخاط را برای اشغال توسط ویروسها مستعد می‌سازد. بهترین پادتن، مرطوب کردن سوراخهای بینی با اسپری محتوی آب نمک مخصوص بینی است.
4. مایعات مختلف بنوشید: نوشیدن مایعات گوناگون، میکروبهای فعال سرماخوردگی را از بین می‌برند و همینطور از کمبود آب بدن که معمولا با بیماری سرماخوردگی همراه است جلوگیری می‌کنند.
5. از مالیدن بیش از حد چشم و بینی خودداری کنید: افراد در هنگام سرماخوردگی این اعضاء صورت خود را سه بار در ساعت می‌مالند.
6. اسکاچ‌های ظرفشویی را ضد عفونی کنید: اکثر میکروبهای سرماخوردگی در آشپزخانه منتقل می‌شوند. مهمترین عامل اسکاچ‌های ظرفشویی هستند که برای رشد و نمو میکروب سرماخوردگی محیطی گرم و مرطوب را فراهم می‌کنند. بهتر است، روزی دو تا سه بار این اشیاء را در جریان آب جوش قرار دهید.
7. ویتامین " E " مصرف کنید: نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند. البته مصرف قرص حتما باید تحت نظر پزشک باشد. در مورد خاصیت ضد سرماخوردگی ویتامین " C " چند تحقیق حاکی از آن است که این ویتامین تا اندازه‌ای دوره و شدت سرماخوردگی را کاهش می‌دهد.
8. عنصر روی ( Zinc ) مصرف کنید: قرصهای مکیدنی روی ( Zinc ) می‌تواند دوره سرماخوردگی را کاهش دهد. اگر قرصهای مکیدنی روی در طول 24 ساعت اول بروز علائم سرماخوردگی مصرف شود می‌تواند دوره سرماخوردگی را بطور قابل توجهی کاهش دهد. محققان بر این باورند که روی از ارتباط ویروسهای سرماخوردگی و سلولهای بدن جلوگیری می‌کند اما استفاده از قرصهای روی از ایجاد سرماخوردگی و یا آنفلوآنزا جلوگیری نخواهد کرد و اگر این قرصها برای مدت طولانی استفاده شود می‌تواند سیستم دفاعی بدن را ضعیف نماید.
9. خواب شبانه آرامی داشته باشید: خواب خوب و آرام موجب تقویت سیستم ایمنی می‌شود. گلودرد را تسکین دهید: غرغره کردن با آب نمک گرم برای تسکین گلودرد فوق العاده مؤثر است (یک قاشق چای خوری نمک برای هر لیوان آب). نوشیدن "چای و عسل" برای التیام گلو و نیز آب نباتهای دارویی حاوی " منتول" بهتر از آب نباتهای سفت کارایی دارند، چون باعث بی‌حسی گلو می‌شوند.
10. سرفه را تسکین دهید: برای سرفه‌های خشک از شربت حاوی مواد التیام دهنده استفاده کنید. برای سرفه‌های خلط‌دار، از شربت خلط‌آور استفاده کنید که باعث می‌شود ترشح مخاطی رقیق‌تر شده، در نتیجه فرد راحت‌تر سرفه کند.
11. از رختخواب بیرون بیایید و به ورزش بپردازید: شما می‌توانید 3 بار در هفته و بمدت 30 تا 45 دقیقه به انجام ورزشهای ساده، مثل پیاده‌روی و دوچرخه سواری بپردازید تا مقاومت بخش بالایی مجرای تنفسی را نسبت به عفونتها افزایش دهید.
12. اگر یکی از اعضای خانواده بیماراست، برای احتیاط بیشتر بهتر است لوازم منزل را که بیشتر با آنها در تماس هستند، ضدعفونی کنید.

تفاوتهای اساسی بین سرماخوردگی، آنفلوآنزا و آلرژی

بطور کلی ویروس سرماخوردگی از دو طریق انتقال می‌یابد:

1. اول از طریق تنفس و استنشاق ترشحات عفونی عطسه و سرفه پخش شده در هوا.
2. دوم از طریق لمس اشیاء آلوده به ویروس (مانند کتاب، دستگیره در و دست دادن با بیماران) و لمس متقابل صورت. هوای سرد رطوبت را کاهش می‌دهد از این رو باعث خشک شدن مجرای بینی می‌شود و بدین وسیله شرایط برای واگیر کردن ویروس آماده می‌شود.

تشخیص سرماخوردگی و آنفلوآنزا

تشخیص سرماخوردگی و آنفلوآنزا از یکدیگر بسیار مهم است خصوصا در مورد بچه‌ها و افراد مسنی که سیستم دفاعی بدنشان دچار اختلال و اشکال است و به بیماری سرماخوردگی و آنفلوآنزا مبتلا شده‌اند. چرا که بیماری سرماخوردگی به آسانی قابل درمان است و در بدترین حالت امکان دارد به عفونت ثانویه باکتریایی منجر شود که آن هم بوسیله مصرف آنتی‌بیوتیک قابل درمان است. ولی آنفلوآنزا یکی از بیماریهای خطرناکی است که می‌تواند به مرگ منجر شود. سرماخوردگی و آنفلوآنزا هر دو نشانه‌های مشترکی دارند، اما معمولا می‌توان آنها را از هم تمیز داد. بطور کلی نشانه‌های سرماخوردگی مرحله به مرحله در طی چند روز بعد از شروع عفونت بروز پیدا می کنند. سرماخوردگی معمولا با گلودرد همراه با عطسه، آبریزش بینی یا گرفتگی بینی شروع می‌شود. تب، یک علامت معمولی برای یک سرماخوردگی ساده نمی‌باشد و زمانی که تب وجود دارد معمولا بیانگر وجود عفونت باکتریایی می‌باشد. همچنین معمولا سردرد شدید و دردهای شدید عضلانی رابطه مستقیمی با بیماری سرماخوردگی ندارند و علائم خستگی و ضعف نیز خفیف می‌باشد.

نشانه‌های آنفلوآنزا

• سردرد
• سرفه‌های خشک
• لرز
• درد عمومی در تمام بدن
• تب بالا (38 تا 40 درجه )
• گرفتگی بینی
• عطسه
• گلودرد

آلرژی و سرماخوردگی دارای نشانه‌هایی از قبیل

• گرفتگی بینی
• عطسه
• آبریزش بینی
• آبریزش چشم
• سردرد

علائم سرماخوردگی

یکی یکی ظاهر می‌شود ابتدا عطسه، آبریزش بینی و چشم و بدنبال آن گرفتگی بینی، اما در آلرژی تمام علائم با هم و در یک زمان ظاهر می‌شوند. عطسه‌های پیاپی و پشت سر هم معمولا نشانگر وجود آلرژی است در صورتی که تک عطسه معمولا نشانگر سرماخوردگی است. بعلاوه در سرماخوردگی ترشحات بینی زرد رنگ می‌باشد در صورتی که در آلرژی ترشحات بینی بیرنگ و رقیق می‌باشد. طول مدت وجود علائم سرماخوردگی می‌تواند 7 تا 10 روز ادامه داشته باشد، در حالی که نشانه‌های آلرژی در مدت بسیار کوتاهتری پایان می‌یابد البته بشرط آنکه عامل حساسیت حذف شود. تاکنون بیش از 200 نوع مختلف ویروس سرماخوردگی شناخته شده است. بچه‌ها بدلیل ضعف ساختار سیستم دفاعی یا مقاومت کم آنها در مقابل عفونتها و همچنین تماس زیاد با بچه‌های دیگر در مدرسه و مکانهای دیگر بیشترین آمار سرماخوردگی را دارند.

نکته مهم

یکی از عادتهای اشتباهی که مردم دارند این است که در هنگام سرماخوردگی یا آنفلوآنزا دستمالی را که برای عطسه یا سرفه استفاده کرده‌اند در جیب یا دست خود نگه می‌دارند و مجددا آن را مورد استفاده قرار می‌دهند این یک راه بسیار ساده‌ای است که عوامل بیماری دوباره به بدن انتقال یابند و بتوانند باعث تشدید بیماری شوند. بیماران باید دستمال مورد استفاده را فوراً پس از یکبار مصرف دور بیندازند. یک اشتباه معمول دیگر آن است که با فشار، بینی خود را در یک دستمال تمیز می‌کنند. فشار هوا باعث می‌شود که مقداری از ترشحات بینی که حاوی ویروسها و یا میکروبها هستند را به سینوسهای زیر چشم انتقال دهد و باعث عفونت سینوسی شود.

بسیاری از مردم سلامت خود را از آنفلوآنزا در طول چند روز به دست می‌آورند، در صورتی که سرماخوردگی ممکن است بمدت یک یا دو هفته به طول انجامد. اگر نشانه‌های بیماری بدتر شوند و یا برای مدت طولانی ادامه یابند و یا علائمی مانند تنگی نفس، درد در قسمت قفسه سینه، تب، استفراغ، احساس درد زیاد در هنگام بلعیدن، سرفه مداوم، گرفتگی بینی و سردرد ظاهر شوند، مراجعه به پزشک تصمیم خوب و بجایی خواهد بود.

تهیه شده مجله اینترنتی دلگرم

مرضیه ملایری