موارد مصرف کورتیزون و عوارض جانبی این دارو

همه آنچه که باید در مورد کورتیزون بدانید!

کورتون نام دسته‌ای از داروهای ضد التهاب است که حتما تا کنون اسامی برخی از آن‌ها را شنیده‌اید. داروهایی مثل پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون، تریامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول همه از انواع کورتون‌ها هستند. با اینکه مصرف این داروها در برخی افراد عوارضی بر جای می‌گذارد، اما می‌تواند در خیلی از موارد هم برای درمان بیماری‌ها موثر واقع شود. برای مقابله با حساسیت‌های شدید و یا باز شدن مجرای تنفسی در حملات آسم این داروها می‌توانند واقعا نجات‌ بخش باشند. در واقع اگر از داروهای کورتونی به موقع و با میزان تعیین شده و محدود زیر نظر پزشک استفاده شود می‌تواند مفید واقع شود.

کورتیزون برای رفع درد تورم مفصلی، نقرس، گره‌ها و کیست‌های آکنه، تاندونیت و انواع دردهای مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیوه‌ی تزریق کورتیزون به این صورت است که پزشک، مستقیما در ناحیه‌ای که درد و مشکل دارد، کار تزریق را صورت می‌دهد. اگر بخواهید بدانید که عوارض جانبی تزریق کورتیزون چیست، باید به فرورفتگی موقتی بافت چربی اطراف ناحیه‌ی تزریق اشاره کرد. به‌خاطر وجود عوارض جانبی محتمل بعد از تزریق کورتیزون معمولا محدودیتی در این زمینه وجود دارد.

هشدارهای لازم درباره‌ی استفاده از کورتیزون چیست؟

درصورت وجود حساسیت نسبت به این دارو، به هیچ عنوان نباید از آن استفاده بشود. کورتیزون باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و ممکن است با مصرف آن، بدن در برابر عفونت‌های قبلی ضعیف شود یا دچار عفونت‌های تازه‌ای بشود. قبل از مصرف، در صورتی که به‌تازگی دچار عفونت یا بیماری بوده‌اید، باید حتما با پزشک صحبت کنید. در دوره‌ای که از کورتیزون استفاده می‌کنید نباید با افراد بیمار یا کسانی که دچار عفونت هستند در تماس باشید.

تزریق واکسن‌های ویروس زنده نیز درحین مصرف کورتیزون ممنوع است. از نمونه‌ی این واکسن‌ها می‌توان به اوریون، سرخجه، سرخک، ب‌ث‌ژ (واکسن پیشگیری و مبارزه با سل)، فلج اطفال، روتاویروس (عفونتی شایع در میان کودکان)، آبله، حصبه، تب زرد، آبله‌مرغان، زونا و واکسن آنفلونزا اشاره کرد. تزریق واکسن‌هایی که ویروس غیرزنده و غیرفعال دارند؛ درحین مصرف کورتیزون منعی ندارند. در مورد تماس با کسانی که تازه واکسن با ویروس زنده زده‌اند، باید از پزشک سؤال کنید و در مورد تماس با کسانی که سرخک یا آبله‌مرغان دارند، نیز به‌شدت احتیاط کنید و با این افراد در تماس نباشید. زیرا ممکن است مشکلات جدی و حتی مرگ‌آوری در صورت تماس با افراد مبتلا ایجاد بشود.

استروئیدها روی رشد کودک اثر می‌گذارند. اگر فکر می‌کنید که رشد کودک‌تان، روندی طبیعی پشت سر نمی‌گذارد، حتما برای مصرف کورتیزون، این موضوع را با پزشک درمیان بگذارید.

سایر وضعیت‌های پزشکی مانند موارد زیر نیز قبل از شروع کورتیزون باید با پزشک در میان گذاشته بشوند:

• اختلال تیروئید؛
• انواع دیابت؛
• بیماری‌های کبدی؛
• بیماری‌های کلیوی؛
• بیماری سِل؛
• سابقه‌ی ابتلا به مالاریا؛
• پوکی استخوان؛
• هرگونه اختلال ماهیچه‌ای مثل: میاستنی گراویس؛
• تبخال عفونی چشم‌ها؛
• آب‌سیاه یا آب مروارید؛
• افسردگی یا مشکلات روحی و روانی؛
• نارسایی احتقانی قلب؛
• فشار خون بالا؛
• زخم معده، کولیت زخمی، دیورتیکولیت.

با قطع ناگهانی مصرف کورتیزون نیز دچار علائم و عوارض قطع دارو خواهید شد. نباید بدون اجازه‌ی پزشک اقدام به قطع مصرف این دارو کنید. مصرف کورتیزون را باید به اطلاع پرستاران و کسانی که از شما مراقبت می‌کنند، برسانید. حتی بهتر است که دست‌بند مخصوصی با نشان مصرف کورتیزون داشته باشید یا مدرک و نوشته‌ای داشته باشید تا در شرایط اضطراری دیگران با اطلاع از وضعیت شما بهتر بتوانند به کمک‌تان بیایند.

بارداری و استفاده از کورتیزون چگونه است؟

هنوز مشخص نیست که مصرف کورتیزون روی جنین تأثیر دارد یا خیر. اگر باردار هستید یا امکان بارداری درحین مصرف کورتیزون دارید، حتما این موضوع را با پزشک درمیان بگذارید. ضمنا این دارو از طریق شیر نیز به کودک منتقل می‌شود، پس اگر در دوران شیردهی به نوزاد هستید، نباید آن را مصرف کنید یا در صورت مصرف کورتیزون نباید به کودک شیر بدهید.

در تقسیم‌بندی سازمان غذا و دارو، کورتیزون در گروه c قرار می‌گیرد. داروهای گروه c بارداری اثرات جانبی روی جنین دارند. این دارو ممکن است برای جنین خطرناک باشد. مصرف کورتیزون و داروهای حاوی آن در طول بارداری می‌تواند موجب کاهش وزن نوزاد و شکاف کام او بشود. البته همان‌طور که گفته شد پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، روی انسان‌ها محدود بوده و نمی‌توان احکام کلی صادر کرد. ولی اگر مصرف کورتیزون برای مادر ضروری و حیاتی باشد با نظر پزشک این درمان پیگیری خواهد شد.

عوارض جانبی کورتیزون چیست؟

از عوارض خفیف‌تر مصرف کورتیزون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آکنه، خشک و حساس‌شدن پوست؛
2. کبودی یا تغییر رنگ پوست؛
3. بی خوابی؛
4. تغییرات خلق‌وخو؛
5. افزایش تعرق؛
6. سردرد؛
7. سرگیجه؛
8. تهوع، معده‌درد، نفخ شکم؛
9. دیر خوب‌شدن زخم‌ها؛
10. تغییرات در شکل و موقعیت چربی‌های بدن.

از عوارض شدیدتر مصرف کورتیزون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. در صورتی که این عوارض روی داد و علائم آنافیلاکسی را تجربه کردید، حتما باید به مرکز فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.

از نشانه‌های آنافیلاکسی که نوعی واکنش آلرژیک شدید است می‌توان به: کهیر، سختی تنفس، تورم صورت، لب‌ها، زبان و گلو اشاره کرد. درصورت بروز هر یک از علائم زیر سریعا باید به پزشک مراجعه کنید:

• مشکلات دید چشم؛
• تورم؛
• افزایش وزن سریع؛
• تنگی نفس؛
• افسردگی شدید یا افکار و رفتارهای غیرمعمول؛
• تشنج؛
• مدفوع خونی یا تیره و قیرمانند؛
• خون بالاآوردن؛
• نشانه‌های پانکراتیت (درد شدیدی که در ناحیه فوقانی شکم ایجاد و در کمر پخش می‌شود، استفراغ و حالت تهوع، شدیدشدن ضربان قلب)؛
• کمبود پتاسیم؛
• فشار خون بالا درحد خطرناک؛

نکاتی که در رابطه با مصرف کورتیزون باید بدانید

• به دلیل داشتن عوارض جانبی معمولا این دارو برای مدت زمان محدودی تجویز می‌شود.
• در صورتیکه سابقه حساسیت دارویی داشته‌اید نباید از کورتیزون استفاده کنید.
• از آنجاییکه این دارو سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند می‌تواند منجر به بدتر شدن عفونت شود. بنابراین در صورتیکه مبتلا به عفونت قارچی هستید نباید از این دارو استفاده کنید.
• در طول مصرف کورتیزون باید از افراد بیمار (مخصوصا بیماران مبتلا به عفونت) دوری کنید.
• طی درمان با این دارو از تزریق واکسن زنده خودداری کنید.
• قبل از مصرف کورتیزون هر گونه بیماری که به آن مبتلا هستید و یا قبلا سابقه ابتلا به آن را داشته‌اید به اطلاع پزشک خود برسانید.
• مصرف دارو را بدون مشورت پزشک قطع نکنید.
• با داشتن تغذیه مناسب می‌توان عوارض جانبی این دارو را تا حد زیادی کاهش داد.
• در صورتیکه در دوران بارداری به سر می‌برید و یا قصد باردار شدن دارید قبل از مصرف کورتیزون با پزشک مشورت کنید.
• توصیه می‌شود در دوران شیردهی از این دارو استفاده نکنید.
• مصرف مداوم کورتیزون باعث پوکی استخوان می‌شود.
• تزریق این دارو در مقایسه با فرم خوراکی بیشتر توصیه می‌شود.