تزریق پنی سیلین و مواردی که باید در رابطه با آن بدانید

تزریق پنی سیلین و عوارض آن

تزریق پنی سیلین برای درمان عفونتهای باکتریایی بدن صورت می گیرد. پنی‌ سیلین‌ها گروهی از داروهای آنتی‌بیوتیک هستند که در برابر ارگانیسم‌های آسیب‌پذیر به خصوص باکتریهای گرم مثبت به کار می‌روند. پنی‌ سیلین‌ها اولین گروه از دسته آنتی ‌بیوتیکهای بتالاکتام هستند. این دارو را می‌توان هم به شکل خوراکی و هم به شکل تزریقی مصرف کرد و با توجه به مقدار ماده موثره به کار رفته در آن و ترکیبش با مواد دیگر در انواع و اشکال مختلفی وجود دارد؛ برای مثال در مورد پنی‌ سیلین تزریقی می‌توان به پنی‌ سیلین800 هزار، پنی ‌سیلین 6.3.3 و پنی ‌سیلین یک میلیون و 200 اشاره کرد. یکی از تفاوت‌های عمده این پنی‌سیلین‌ها در مدت زمان اثرگذاری‌شان است؛ برای مثال پنی‌ سیلین 6.3.3 و A یک میلیون و 200 به گونه‌ای فرموله شده‌اند که به صورت آهسته اثر داشته و یا به عبارت دیگر در طولانی مدت متابولیزه شوند؛ بنابراین اثر پنی‌سیلین یک میلیون و 200 برای 2 هفته تا یک ماه باقی می‌ماند اما پنی‌سیلین 800 هزار در همان 12 تا 24 ساعت اولیه تاثیر می‌گذارد. طیف اثر پنی‌ سیلین محدود است اما هنوز برای درمان عفونت های ناشی از میکروارگانیسم های زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
1. استرپتوکوک، شامل پنوموککهای حساس (۳۰-۳۵٪)
2. مننگوکوک
3. باسیلهای گرم مثبت حساس (کلوستریدیا، اکتینومایسس)
4. اسپیروکت شامل عامل ایجاد سیفلیس
5. انواع استافیلوککی که بتالاکتاماز تولید نمی‌کنند.
6. بیهوازیها به جز انواع تولید کننده بتالاکتاماز همچون باکترویید فراژیلیس

لزوم انجام تست حساسیت قبل از تزریق پنی سیلین

آمپول پنی سیلین از آنتی بیوتیک هایی است که باعث ایجاد واکنش حساسیتی شدید به نام شوک آلرژیک در برخی افراد می شود. به همین علت متخصصان تاکید می کنند که آمپول پنی سیلین حتما باید در یک مرکز درمانی تزریق شود و از تزریق آن در منزل باید بشدت خودداری شود. همچنین پیش از تزریق آن ضروری است که تست پوستی انجام شود تا اگر بدن حساسیت نشان داد، از تزریق آن خودداری شود.

برای اجتناب از بروز واکنش آنافیلاکسی هنگام تزریق پنی‌سیلین که می‌تواند کشنده باشد توصیه می‌شود عدم حساسیت سریع بیمار به دارو تست شود. نحوه تست به این گونه است که با چکاندن یک قطره از محلول پنی سیلین در داخل چشم این کار را انجام می دهند و چند دقیقه صبر می کنند تا ببینند علایم قرمزی چشم و سوزش رخ می دهد یا نه اگر این علائم دیده نشد فرد نسبت به پنی سیلین حساسیت نداشته در غیر این صورت و بروز موارد فوق فرد نسبت به پنی سیلین حساسیت دارد. آنافیلاکسی جدی‌ترین عارضه دارو است که در ۰٫۵ درصد بیماران روی می‌دهد. مرگ برآمده از آنافیلاکسی در ۰٫۰۰۲ درصد بیماران (یک در پنجاه هزار) به چشم می‌خورد. در هر صورت عمل تست دارو برای کسانی که اولین بار پنیسیلین مصرف می‌کنند الزامی است.

عواملی که در حساسیت به پنی سیلین نقش دارد معطوف به سن افراد می شود و بر این اساس، این نوع حساسیت بین دوازده تا چهل و نه سالگی بیشترین شیوع را دارد. به بیان دیگر، احتمال بروز شوک حساسیتی ناشی از تزریق پنی سیلین در سنین زیر 12 سال بسیار کم است. به همین دلیل، انجام تست پوستی پیش از تزریق پنی سیلین در سنین زیر 12 سال در صورت وجود نداشتن سابقه آلرژی در فرد و خانواده وی لازم نیست.

دوز تزریق پنی سیلین برای بیماریهای مختلف

الف) عفونتهای حساس خفیف تا متوسط. بزرگسالان: مقدار 500-125 میلی گرم (800000-200000 واحد) هر شش ساعت مصرف می‌ شود.
کودکان: مقدار mg/kg/day 5/62-15 (واحد 90000-25000) در مقادیر منقسم هر 8-6 ساعت مصرف می‌ شود.
ب) ژنژیویت نکروزه اولسراتیو :
بزرگسالان : mg 500 خوراکی هر 8-6 ساعت.
پ) پیشگیری از عفونتهای پنوموکوکی :
بزرگسالان : mg 250 خوراکی دو بار در روز.
کودکان زیر 5 سال: mg 125 خوراکی دو بار در روز.
ت) پیشگیری از تب روماتیسمی یا عود کرده:
بزرگسالان و کودکان بالای 12 سال: mg 250-125 دو بار در روز.
ث) مواجهه (یا احتمال مواجهه ) با باسیلوس آنتراسیس:
بزرگسالان: mg/kg 5/7 خوراکی هر 6 ساعت.
کودکان زیر 9 سال: mg/kg/day 50 خوراکی به صورت منقسم هر 6 ساعت.

عوارض تزریق پنی سیلین

حساسیت به پنی‌سیلین تزریقی معمولا با احساس خارش، گزگز، کهیر و طعم فلزی در دهان آغاز می‌شود و در نهایت باعث تنگی نفس، بیهوشی و در صورت عدم توجه، باعث مرگ می‌شود.

اگر یک بیمار به داروی دیگری حساس است، زمینه حساسیت در او وجود دارد و ممکن است به پنی سیلین نیز حساس باشد. در بیماری های آلرژیک مانند آسم نیز احتمال شدیدتر بودن واکنش حساسیتی بیشتر است.

حساسیت به آمپول پنی سیلین معمولا به صورت عوارض پوستی مانند اگزما، ضایعات جلدی و انواع حساسیت های پوستی بروز پیدا می کند و عوارض دیگر مانند عوارض کبدی، انواع کم خونی حاد، تشنج، کاهش سیستم ایمنی نسبت به عفونت ها و اختلالات و نارسایی های انعقاد خون بروز پیدا می کند.

اقدامات لازم در شوک انافیلاکسی نسبت به تزریق پنی سیلین

اقدامات اولیه برای نجات جان بیمار مبتلا به شوک حساسیتی پس از تزریق پنی سیلین یا دیگر داروهایی که شوک آلرژیک می دهد، شامل اقدامات اصول احیا می شود. اقداماتی که بر اساس آن مجرای تنفسی بیمار را باز و اقدام به تنفس مصنوعی به وی می کنند.

در چنین شرایطی ابتدا باید اکسیژن خالص با غلظت بالا را به مصدوم رساند و سپس اقدام به درمان شوک کرد. اگر مصدوم بیهوش نیست، باید او را به حالت طاقباز یا به پهلو خواباند.

اولین داروی تزریقی برای درمان شوک حساسیتی، آمپول اپی نفرین است که به صورت زیر جلدی تزریق می شود. داروهای بعدی عبارتند از آمپول های آنتی هیستامین که داخل رگ تزریق می شود. داروهای گشاد کننده راه های هوایی نیز در چنین شرایطی باید مورد استفاده قرار بگیرد.

تست تزریق پنی‌ سیلین برای چه کسانی ضروری است؟

در گذشته دستورالعملی درباره تزریق پنی‌ سیلین ابلاغ شد که می گفت برای افراد زیر شش ‌سال و یا نوجوانان زیر 14 سال به‌دلیل اینکه هنوز سیستم ایمنی بدنشان کاملا مجهز نشده و تکامل نیافته است و واکنش شدیدی نخواهند داشت، می‌توان تست پنی‌سیلین را انجام نداد.

اما در حال حاضر گفته می شود برای همه افرادی که لازم است تزریق پنی‌ سیلین داشته باشند، حتما باید تست انجام داد، حتی اگر قبلا پنی‌سیلین تزریق کرده باشند. فقط کودکان زیر شش ‌سال از این قضیه مستثنی هستند و نیازی به تست کردن نیست.

بهترین روش تست تزریق پنی سیلین

بهترین روش برای تست حساسیت به پنی سیلین روش تست خراش پوستی skin prick test است. در این روش ابتدا خراش های ظریفی روی پوست داده می شود. سپس مقداری از ماده مورد بررسی (مثلا پنی سیلین) را روی خراش ایجاد شده می گذارند.

کسی که حتی یک‌بار و به شکل بسیار ضعیف هم به پنی ‌سیلین حساسیت نشان داده باشد، نباید این دارو را تزریق کند و نباید حتی تست آن را انجام دهد.

در صورتی که علائم حساسیت به شکل قرمزی پوست، خارش و تورم در اطراف خراش ایجاد شود، حساسیت مثبت گزارش می شود. تست های این چنینی معمولا در مراکز آلرژی و با مقاصد ریشه یابی حساسیت بیمار انجام می شوند.

یک روش دیگر برای انجام تست حساسیت به پنی سیلین، تست داخل پوستی است. در این روش با استفاده از سرنگ انسولین، مقدار مشخصی از محلول تست پنی سیلین را در سطح جلویی ساعد به صورت داخل جلدی تزریق می کنند .پس از 15 تا 20 دقیقه در صورت عدم ایجاد كهیر و ورم و قرمزی پوست، و با نظارت پزشک تست منفی خواهد بود. این روش در اکثر مراکز درمانی انجام می شود.

بهتر است بدانید که اگر فردی به ماده ای حساسیت داشته باشد، شدت علائم حساسیت هیچ ارتباطی با مقدار ماده دریافتی ندارد و حتی سر سوزنی از آن ماده هم می تواند باعث واکنش مرگ آور شود.

تزریق پنی‌ سیلین برای چه کسانی ممنوع است؟

کسی که حتی یک‌بار و به شکل بسیار ضعیف هم به پنی‌سیلین حساسیت نشان داده باشد، نباید این دارو را استفاده کند و نباید حتی تست آن را انجام دهند. برای این افراد می‌توان از داروهای جایگزین و مشابه استفاده کرد.

به‌علاوه کسی که قبلا نسبت به پنی‌سیلین حساسیت نشان داده است، به برخی داروهای دیگر که ساختاری مشابه پنی‌سیلین دارند هم ممکن است حساسیت نشان دهد.

تزریق پنی سیلین همیشه موثر نیست!

پنی سیلین بیشتر برای درمان عفونت های فوقانی مثل بیماری های تنفسی و سرماخوردگی، گلودرد چرکی و عفونت راه های هوایی فوقانی مثل حنجره، حلق و بینی تجویز می شود. متاسفانه در برخی موارد پنی سیلین نابجا تجویز میشود و بیش از ۹۵ درصد بیماری ها به دلایل ویروسی ایجاد شده اند که پنی سیلین در درمان آنها نقشی ندارد. بهترین درمان برای بیماریهای ویروسی گذر زمان است و رعایت توصیه های عمومی، بهتر است بدانید پنی سیلین هیچ نقشی در تسریع درمان شما ندارد و حتی ممکن است مشکلاتی را هم برای شما ایجاد کند. اگر دچار ابریزش بینی و گلودرد ساده همراه با تب خفیف شدید، پنج تا هفت روز استراحت کنید و تا می توانید غذاهای سالم و مقوی بخورید و خودتان را ببندید به مایعات.

بیشتر بخوانید:

حساسیت به پنی سیلین و راههای درمان آن

کشف پنی سیلین توسط الكساندر فلمينگ (1928م)

تزریق آمپول و مواردی که باید هنگام تزریق رعایت شود

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم