دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا ACTH چیست ؟
5
زمان مطالعه: 9 دقیقه
هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) هورمونی است با 39 اسید آمینه که اغلب به دنبال کاهش سطح گلوکوکورتیکوئیدها یا افزایش نیاز بدن در مواردی مانند استرس از بخش قدامی هیپوفیز آزاد می‌شود. در واقع ACTH را هورمون محرک فوق کلیه نیز می نامند که بر روی غده فوق...

هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا ACTH

هورمون Aderno Cortico Tropic Hormon که به اختصار ACTH نامیده میشود ، هورمونی پلی پپتیدی و مترشحه از هیپوفیز میباشد که برروی غده آدرنال اثر گذاشته و باعث تحریک این غده در ساخت هورمونهایی مانند کورتیزول میشود.

این هورمون از pro-opiomelanocortin ساخته شده و از لوب کورتیکوتروپ غده هیپوفیز در پاسخ به cortico Releasing Hormon یا CRH مترشحه از هیپوتالاموس ترشح میشود.

CRH در شرایط استرس به میزان زیادی ترشح شده و باعث افزایش ترشح هورمون فوق میشود.

Pro-opiomelanocortin به ACTH و B-Lipotropin شکسته شده که محصول انتهایی به نوبه خود به گاما لیپو تروپین و بتا اندورفین شکسته میشود.

ACTH به گیرنده های موجود بر سطح سلولهای غده آدرنالین متصل شده و با ایجاد cAMP باعث فعال سازی مسیرهای ساخت هورمونها در قشر غده آدرنال میشود.

مهمترین گروه هورمونی که تحت تاثیر این هورمون ساخته میشود هورمونهای استروئیدی به ویژه گلکوکورتیکوئیدها مانند کورتیزول میباشد و بعد از آن مینرالوکورتیکوئیدها و آندروژنها نیز تحت اثر این هورمون ساخته و ترشح میشوند.

همانطور که ذکر گردید مهمترین اثر هومرمون ACTH در ترشح کورتیزول میباشد .

بنابراین مهمترین عامل تنظیم کننده ترشح ACTH میزان کورتیزول خون بوده به طوریکه در شرایط نرمال کاهش میزان کورتیزول باعث افزایش ACTH و افزایش آن باعث کاهش ACTH میگردد.

کورتیزول هورمون مهمی در پاسخ به شرایط استرس زا، تنظیم متابولیسم لیپیدها و کربوهیدراتها و پروتئین ها، سرکوب عملکرد و فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی و حفظ فشار خون میباشد.

یکی از منابع تولید ACTH در جریان عفونتها لنفوسیت و ماکروفاژهای فعال میباشند که این خود باعث تولید کورتیزول و سرکوب سیستم ایمنی و درنتیجه جلوگیری از پاسخ های بیش از حد این سیستم میباشد.

اثرات هورمون ACTH :

تنظیم ترشح کورتیزول با هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) است که از هیپوتالاموس ترشح و موجب افزایش ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) از هیپوفیز می‌شود.

ترشح این هورمون پپتیدی موجب افزایش سطح خونی کورتیزول می‌شود.

افزایش ترشح این هورمون موجب بیماری کوشینگ و کاهش ترشح آن موجب نارسایی ثانویه آدرنال می‌شود.

آدرنوکورتیکوتروپین از پیشساز (pre-POMC) سنتز می‌شود و نیمه عمر آن ده دقیقه است.

خلاصه مطب در بررسی هورمون ACTH :

  • این هورمون ترشح گلوکوکورتیکوئید ها را که دسته ای از هورمون های بخش قشری غده آدرنال( فوق کلیه) هستند، تنظیم می نماید.
  • افزایش غیر طبیعی هورمون کورتیکوتروپین باعث بیماری کوشینگ (Cushing disease ) می شود که در آن سیستم ایمنی بدن بشدت ضعیف می شود.
  • صبح به حداکثر و در پایان روز به حداقل می رسد.
  • مقدار ترشح هورمون کورتیکوتروپین به غلظت گلوکوکورتیکوئید ها در خون بستگی دارد.
  • اگر این تراکم از مقدار طبیعی بیشتر شود بصورت فیدبک منفی موجب کاهش ترشح کورتیکوتروپین شده و در نتیجه میزان هورمون های گلوکوکورتیکوئیدی در خون در حد طبیعی حفظ می شود.

هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا ACTH چیست ؟ آمپول کورتیکوتروپین
اندازه گیری هورمون ACTH

اندازه گیری هورمون ACTH :

اندازه گیری هورمون ACTH توسط پزشک در شرایطی در خواست میشود.

شرایط نیاز به اندازه گیری هورمون ACTH :

سندرم کوشینگ :

در این بیماری افزایش کورتیزول به دلیل وجود تومورهایی خوش خیم در لوب مترشحه ACTH در هیپوفیز میباشد.

در این بیماری میزان کورتیزول و همچنین آلدوسترون زیاد شده و در نتیجه باعث ایجاد علائم مرتبط مانند افزایش فشار خون به دلیل افزایش میزان سدیم، کاهش پتاسیم، سرکوب بیش از اندازه سیستم ایمنی، تغییراتی در جهت پوکی استخوان و ... میشود.

البته لازم به ذکر است که سندرم کوشینگ همچنین به دنبال وجود تومورهایی در غده آدرنال ، استفاده و درمان طولانی با داروهای استروئیدی و تومورهایی با قابلیت ساخت ACTH که در نقاطی غیر از هیپوفیز مانند ریه ها قرار دارند اتفاق افتد.

سندرم آدیسون :

در این سندرم میزان کورتیزول خون کاهش میابد که به 2 صورت اولیه و ثانویه میباشد. در نوع اولیه سندرم آدیسون کاهش کورتیزول به دلیل آسیب غده آدرنال بوده ولی ترشح ACTH به دلیل تلاش برای جبران کمبود کورتیزول بالا میرود.

در حالیکه در نوع ثانویه کاهش کورتیزول به دلیل آسیب غده هیپوفیز و در نتیجه کاهش میزان ACTH میباشد.

Hypotituitarism :

این اختلال یکی از اختلالات غده هیپوفیز است که در اثر تومور، تروما، کاهش خون رسانی، سارکوئیدوز ، عفونت، بیماری های اتوایمیون و جراحی در سیستم عصبی مرکزی اتفاق میافتد و باعث کاهش ترشح هورمونهای مختلف هیپوفیز از جمله ACTH میگردد.

علائم افزایش کورتیزول :

عبارتند از چاقی تنه ای در پا ها و دستها، ضعف عضلانی، افزایش فشار خون و سدیم و همچنین بیکربنات و کاهش میزان پتاسیم، افزایش میزان قند خون و حتی گاها دیابت، افزایش رشد موهای زائد، شکننده شده و حساس شدن پوست.

علائم کاهش کورتیزول :

ضعف عضلانی، فتق، کاهش قند خون، کاهش فشار خون و سدیم ، افزایش پتاسیم و کلسیم، تیره شدن پوست به ویژه در تماس با نور آفتاب، از دست دادن وزن.

علائم Hypotituitarism :

از دست دادن وزن، فتق، اختلال در سیکل قاعدگی، هیپو گنادیسم.

اگر این اختلال در اثر تومورهای هیپوفیزی باشد علائم دیگری مانند کاهش بینایی، دوبینی، سردرد و علائمی دیگر بسته به مکان تومور و نزدیکی با سلولهای مختلف دارد.

در صورت مشاهده شدن علائم فوق تستهای مربوط به اندازه گیری کورتیزول و ACTH توسط پزشک درخواست میشود.

در اندازه گیری ها اگر با افزایش میزان ACTH مواجه بودیم میتوان به شرایطی مانند کوشینگ، تومورهای مترشحه ACTH ولی خارج هیپوفیز و سندرم آدیسون اولیه نزدیک شد که البته در مورد آخر اندازه گیری کورتیزول و بررسی کاهش کورتیزول کمک به افتراق میکند.

کاهش ACTH در شرایطی مانند تومور آدرنال و Hypotituitarism اتفاق میافتد.

تستهای تحریک دارویی نیز در تائید نتایج و افتراق حالات مختلف کمک میکنند.

شایع ترین دارویی که برای تست استفاده میشود، داروی Cortrosyn میباشد.

این دارو شبیه به ACTH عمل کرده و بعد از مصرف سبب افزایش کورتیزول میشود.

عدم افزایش کورتیزول بعد از مصرف این دارو بیانگر اختلال در عملکرد غده آدرنال در بیماری ادیسون و یا Hypotituitarism میباشد.

تست دارویی دیگر تست تزریق دگزامتازون میباشد.

دگزا متازون بعد از تزریق مانند کورتیزول باعث کاهش ترشح ACTH در افراد نرمال میشود ولی چنانچه بعد از تزریق همچنان افزایش سطح ACTH را داشتیم بیانگر سندرم کوشینگ و یا تومورهای مترشحه ACTH میباشد.

داروهایی که مصرف آنها باعث افزایش کاذب ACTH

  • انسولین
  • آمفتامین
  • متوکلوپرامید
  • لوودوپا

داروهایی که باعث کاهش ACTH میشوند

  • دگزامتازون
  • سایر داروهایی که مانند کورتیزول عمل میکنند مانند پردونیزولون، کورتیزون
هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا ACTH چیست ؟ آمپول کورتیکوتروپین
آمپول کورتیکوتروپین

اطلاعات داروی کورتیکوتروپین Corticotropin - آمپول

  • نام علمی دارو : CORTICOTROPIN (ACTH)
  • گروه دارویی : هورمون های هیپوتالاموس و هیپوفیز
  • نام تجارى دارو : Acthar, Cortigel

موارد مصرف داروی کورتیکوتروپین :

کورتیکوتروپین به عنوان یک عامل تشخیصی عملکرد غده فوق کلیوی و در درمان اسپاسم میوکلونیک نوزادان مصرف می شود.

مکانیسم اثر داروی کورتیکوتروپین :

کورتیکوتروپین هورمون طبیعی قسمت قدامی هیپوفیز (ACTH) است که می تواند با تحریک بخش قشری غده فوق کلیوی باعث ترشح کورتیکواستروئیدها شود.

در افراد مبتلا به کم کاری اولیه غده فوق کلیوی این دارو افزایش قابل ملاحظه ای در غلظت کورتیزول ایجاد نمی کند. مکانیسم اثر ضدتشنج دارو ناشناخته باقی مانده است.

فارماکوکینتیک داروی کورتیکوتروپین :

60- 45 دقیقه پس از تزریق داخل وریدی یا زیر جلدی و یک ساعت پس از تزریق داخل عضلانی کورتیکوتروپین، غلظت پلاسمائی کورتیزول به حداکثر می رسد.

در مورد تجویز فرآورده های طولانی اثر این زمان به 8ساعت رسیده و افزایش غلظت بیش از 24 ساعت ثابت می ماند.

موارد منع مصرف داروی کورتیکوتروپین :

  • بیماران مبتلا به اسکلرودرم
  • پوکی استخوان
  • عفونت های شدید باکتریائی یا ویروسی
  • عفونت های قارچی سیستمیک
  • عمل جراحی جدید
  • عفونت هرپسی چشم
  • قرحه گوارشی یا سابقه ابتلا به آن
  • نارسائی احتقانی قلب
  • فشار خون بالا
  • حساسیت به دارو
  • در درمان بیماری های همراه با نارسائی اولیه غده فوق کلیه

هشدارها در مصرف داروی کورتیکوتروپین :

  • تا مادامی که پاسخ دهی غدد فوق کلیه محرز نشده باشد، این فرآورده نباید تجویز شود.
  • شدت بیماری، غلظتهای ادراری و پلاسمایی کورتیکواستروئیدها و پاسخ اولیه بیمار جهت تعیین مقدار مصرف ودفعات مصرف باید مورد توجه قرار گیرند.
  • کورتیکوتروپین تنها برای مقاصد تشخیصی به صورت داخل وریدی تزریق می شود.
  • در هنگام استفاده دارو بایستی بیمار را از نظر واکنشهای حساسیتی تحت نظر قرار داد. بروز این واکنشها بخصوص در تزریق زیر جلدی رایج می باشد.
  • استفاده درمانی طولانی مدت احتمال بروز واکنشهای حساسیتی را افزایش می دهد.
  • عوارض جانبی غیر قابل برگشت بیشتر با تجویز مزمن مقادیر بیش از 40 واحد در روز مشاهده می شود.
  • کاهش در میزان مصرف دارو با طولانی کردن فواصل بین تزریق یا با کاهش مقدار کورتیکوتروپین در هر بار تجویز انجام می پذیرد.
  • در افراد مسن و بخصوص خانمهای یائسه، احتمال ایجاد پوکی استخوان و افزایش فشار خون افزایش می یابد.

عوارض جانبی داروی کورتیکوتروپین :

  • درمان طولانی مدت با کورتیکوتروپین بیمار را مستعد ابتلا به بیماریهای عفونی می کند و از طرفی علائم عفونت نیز پنهان می شود.
  • قطع مصرف کورتیکوتروپین بعد از مصرف مزمن آن باعث بروز علائم کم کاری غده فوق کلیوی می شود.
  • مصرف مقادیر زیاد کورتیکوتروپین می تواند اختلالات روانی را تشدید کند.
  • آب مروارید، کاهش تاری دید، تکرار ادرار و دیابت بیمزه، قرحه گوارشی، علائم تاری دید، علائم شبه کوشینگ ، آکنه، درد در ناحیه سرینی و افزایش فشار خون از عوارض جانبی دارو می باشند.

تداخل دارویی با کورتیکوتروپین:

همزمان با واکسن های زنده، آمفوتریسین B، استروژن ها، داروهای ضد دیابت،انسولین، داروهای مدر دفع کننده پتاسیم، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی نباید از این فراورده استفاده نمود.

وراپامیل باعث کاهش تأثیر کورتیکوتروپین و بروز پاسخ کاذب می شود.

نکات قابل توصیه درباره مصرف کورتیکوتروپین :

  • در صورت مصرف طولانی مدت دارور، سیر بیماری و اثرات جانبی دارو باید مرتباً ارزیابی شود.
  • در طول درمان، مصرف سدیم بایستی محدود و مصرف مکمل های حاوی پتاسیم توصیه شود.
  • مصرف دارو در افراد مبتلا به دیابت، آبسه، عفونت های چرکی، دیورتیکولیت، میاستنی گراو، نارسایی کلیه، سیروز، هیپوتیروئیدی و اختلالات روانی بایستی با احتیاط انجام گیرد.
  • معاینات چشم پزشکی در طول درمان دراز مدت به طور مرتب انجام گیرد.

بیشتر بخوانید ؟

علت بالا و پایین بودن Cortisol در آزمایش ادرار

علت بالا و پایین بودن Androstendione در آزمایش خون

علت بالا و پایین بودن ACTH در آزمایش خون

آزمایش اندازه گیری آلدوسترون در ادرار



این مطلب چقدر مفید بود ؟
3.0 از 5 (5 رای)  
توجه: مطالب پزشکی و سلامت مجله دلگرم ، از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند ، لذا توصیه پزشکی یا درمانی تلقی نمی شوند ، چنانچه مشکل پزشکی دارید حتما برای تشخیص و درمان به پزشک یا متخصص مراجعه کنید.

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits