با خواص درمانی رزماری یا اکلیل کوهی بیشتر آشنا شویم.

اکلیل کوهی با نام عمومی رزماری گیاهی است علفی، پایا، دارای ساقه‌ای چوبی به ارتفاع نیم تا یک متر با برگ‌های سبز، دائمی و بسیار معطر، متقابل با کناره برگشته، باریک و دراز و نوک تیز.

سطح فوقانی برگ آن به رنگ سبز و سطح تحتانی به علت وجود کرک‌ها سبز مایل به سفید است. گل‌های این گیاه کوچک و به رنگ آبی روشن است که در کنار برگ‌ها می‌روید. قسمت مورد استفاده آن برگ و سرشاخه های گل دار آن است. اسانس آن از قسمت هوایی تهیه می‌شود.

تاریخچه

رزماری یکی از چاشنی‌های پُرمصرف در آشپزی است. مردم می‌گویند رزماری فقط در باغ خانه‌هایی رشد می‌کند که بانوی خانه، حقیقتاً ارباب خانه باشد. رزماری در طب سنتی به عنوان بند آورنده‌ی خون، مقوی، ضدنفخ، ضداسپاسم و معرق کاربرد دارد.

عصاره و روغن فرار آن، به منظور سقط جنین و افزایش خون‌ریزی قاعدگی، مصرف می‌شود. کاربرد عصاره‌ی رزماری در مواد آرایشی بسیار متداول است و شواهد، خبر از تأثیر لوسیون آن در تحریک رشد مو و جلوگیری از کچلی می‌دهد.

گزارش‌های تاریخی مربوط به مصرف درمانی رزماری، به عنوان یک گیاه دارویی موجود می‌باشد. رزماری از قدیمی‌ترین گیاهان شناخته شده‌ی دارویی است که از قرن‌ها پیش، برای تقویت حافظه و فعالیت مغزی به کار می‌رفته است.

منبع جغرافیایی

اکلیل کوهی، گیاه بومی نواحی مدیترانه است؛ ولی در نواحی مختلفی از جهان کشت می‌گردد. این گیاه از نواحی اسپانیا، مراکش، یوگسلاوی سابق و تونس صادر می‌شود.

ترکیبات مهم

مهم‌ترین ترکیب این گیاه 5/2-1 درصد اسانس می‌باشد. مواد موجود در اسانس رزماری شامل بورنئول، لیمونن، کامفن، 1و 8 سینئول، کامفر و آلفاپی نن است. ترکیبات اسانس نیز به محل و شرایط کشت ارتباط دارد. ترکیبات دیگر گیاه اسیدهای فنلی از جمله اسید روزماریک، اسید کافئیک و اسید کلروژنیک هستند.

تحقیقات متعددی خاصیت ضد سرطان آن را اثبات کرده و اسید کارنوزیک موجود در آن دارای خاصیت قوی ضد ایدز (HIV) است

همچنین سالیسیلات به مقدار زیاد، فلاوونوئیدها، ترکیبات تلخ دی ترپنی مانند کارنوزول و ترکیبات تری ترپتی، اجزای تشکیل دهنده دیگر این گیاه هستند.

با خواص درمانی رزماری یا اکلیل کوهی بیشتر آشنا شویم.

اثرات مهم

مصارف داخلی

* مقوی معده، محرک هضم و ترشح معدی و صفراآور است.

* چندین مطالعه، خواص ضد اکسیدان آن را اثبات کرده است؛ به طوری که این خاصیت رزماری از چای سبز کمتر و از ویتامین E بیشتر است.

* تحقیقات دیگری خواص ضد اسپاسم ماهیچه‌های صاف و قلب، کاهش استرس، تسکین سردرد، تسکین آسم و درمان برونشیت آن را تائید کرده است.

* تحقیقات متعددی خاصیت ضد سرطان آن را اثبات کرده و اسید کارنوزیک موجود در آن دارای خاصیت قوی ضد ایدز (HIV) است.

* اسانس رزماری که اصلی‌ترین ترکیب آن است دارای خاصیت ضد میکروب، ضد ویروس و ضد قارچ می‌باشد.

* افزودن چند برگ رزماری به غذاهای گوشتی، هضم غذا را سرعت می بخشد.

* یکی از مصارف عمده رزماری به عنوان نگه دارنده و ضد اکسیدان، در لیکورها و صنایع گوشت و چربی می‌باشد.

* محققان دریافتند، این گیاه هورمون های استروژن را که باعث بروز سرطان سینه می شود غیرفعال می سازد.

* عصاره این گیاه، با محافظت از مواد تشکیل دهنده سلول های پوست از آسیب های پوستی مربوط به سن مانند چین و چروک پیش گیری می کند.

* مصرف منظم عصاره رزماری، عملکرد کلیه را بهبود می بخشد، جریان ادرار را افزایش می دهد و ماده معدنی لازم مانند سدیم و پتاسیم را حفظ می کند.

* از آن جا که این گیاه خاصیت ضدباکتریایی دارد، پارچه آغشته به چای این گیاه را به زیر بغل بمالید تا بوی نامطبوع از بین برود.

* برای به هوش آوردن فرد، پارچه آغشته به چند قطره روغن رزماری را جلوی بینی فرد قرار دهید.

* رزماری گردش خون به سر و مغز را افزایش می دهد.

* این گیاه سیستم دفاعی بدن را تقویت می کند و ورم را کاهش می دهد.

* روغن رزماری خاصیت ضدعفونی کننده دارد و به عنوان دهان شو برای رفع بوی نامطبوع دهان به کار برده می شود.

* ماساژ دادن منظم پوست با این روغن پوست را تقویت می کند و خشکی پوست را نیز از بین می برد.

مصارف موضعی

در پماد و لوسیون ها به عنوان ضد درد، مسکن روماتیسم مفاصل، و تسکین درد ماهیچه‌ها مصرف می‌شود.

هم چنین محلول‌های آن به صورت حمام جهت تحریک گردش خون موضعی موثر است.

در طب عوام از محلول‌ها با اشکال موضعی آن جهت اگزما و زخم‌ها نیز استفاده می‌شود. رزماری دارای خاصیت حشره کش است.

طریقه و مقدار مصرف

تهیه چای: به 5- 2 گرم از خرد شده گیاه (برگ و سرشاخه های گل دار) یک لیوان آب جوش اضافه کرده و پس از 15 دقیقه صاف کرده و میل شود.

تهیه محلول حمام: به 50 گرم از خرد شده گیاه (برگ و سرشاخه های گل‌دار) یک لیتر آب اضافه کرده و به مدت 10- 5 دقیقه می‌جوشانیم.

سپس مدت 30- 15 دقیقه به حال خود می‌گذاریم. آن گاه محلول را صاف نموده و آن را به آب وان حمام اضافه می‌کنیم.

هم چنین می‌توان محلول صاف شده را به بدن مالید و یا جهت تقویت موی سر روی سر ریخته و با انگشتان چند دقیقه‌ای پوست سر را ماساژ داد.

در این عمل اسانس‌های موجود در محلول باعث تحریک گردش خون پوست شده و به علت خون رسانی بهتر به سلول‌ها در جلوگیری از ریزش مو تا حدی موثر است.

داروهای گیاهی

داروهای گیاهی تهیه شده از رزماری دو دسته هستند. در یک دسته از اسانس رزماری استفاده شده که شامل پماد، لوسیون، کرم و روغن‌های حمام و ماساژ و غیره هستند. در دسته دیگر از عصاره هیدروالکلی آن به صورت محلول‌های خوراکی به عنوان ضد نفخ و مقوی معده استفاده می‌شوند.

مهم‌ترین اثرات گزارش شده اکلیل کوهی

سقط جنین کننده، ضد درد، ضد آلزایمر، ضد آریتمی، ضد باکتری، ضد آترواسکلروز، ضد سرطان، ضد شکنندگی عروق، ضدتشنج، ضدادم، ضدورم، ضدموتاژن، ضداکسیدان، ضدسم، ضدپروستاگلاندین، ضدتب، ضدعفونی کننده، ضداسپاسم، ضدویروس، ضدنفخ، ضدقارچ، ضدحشره، معرق، محرک، هضم کننده، ادرارآور، قاعده آور، محافظ کبد مقوی معده.

نکات قابل توجه

1- گیاه اکلیل کوهی بر اثر ماندن و کهنه شدن اسانس خود را از دست می‌دهد و آثار آن کم می‌شود، لذا بهتر است از گیاهان خشک‌تر استفاده نمود. در این صورت هر چه بوی آن قوی‌تر باشد بهتر است.

2- برای خشک کردن گیاه باید آن را در سایه خشک نمود تا از هدر رفتن اسانس آن در گرما جلوگیری شود.

3- برای نگه داری گیاه بهتر است در ظروف فلزی و یا شیشه‌ای قرار گیرد.

ماساژ دادن منظم پوست با این روغن پوست را تقویت می کند و خشکی پوست را نیز از بین می برد

4- در تحقیقاتی که در سال 1380 توسط صالحی سورمقی و همکاران در دانشکده داروسازی تهران بر روی اسانس اکلیل کوهی ناحیه تهران صورت گرفت مشخص شد که ترکیبات اصلی آن شامل Verbenone به میزان 24 درصد، a-pinene به میزان 5/18 درصد، Cineol و 1 به میزان 5/11 درصد، Camphor به میزان 3 درصد، Borneol به میزان 7 درصد و Terpineol a-به میزان 4 درصد می‌باشند.

5- در تحقیقات مذکور مشخص شد که اسانس گیاه ایران در مقایسه با انواع ترکیه، کوبا، اسپانیا، و ایتالیا و الجزایر از کیفیت خوبی برخوردار است. در این مقایسه مشخص شد که اسانس کوبا و اسپانیا با هم شباهت دارند. هم چنین دو اسانس ترکیه و الجزایر به هم شبیه بودند و اسانس گیاه ایران با چهار کشور مذکور تفاوت چشم گیری داشت که می‌تواند مربوط به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی خاص ایران باشد.

استشمام کردن گیاهان می تواند به بیماران کمک کند که داروی خود را سر وقت مصرف کنند و یا حتی به افراد فراموشکار کمک کند تا تولد دوستانشان را سر وقت تبریک بگویند.

در یک سری آزمایش های انجام شده با روغن عصاره رزماری، مشخص شده است که این گیاه شانس به خاطرآوردن انجام کارهایی را در آینده 60 تا 75 درصد درمقایسه با افرادی که این روغن را بو نکرده اند، افزایش داده است. سایر تحقیقات نیز نشان می دهد که این روغن سطح هوشیاری را افزایش داده و به تقویت حافظه بلند مدت کمک می کند. ارتباط رزماری با حافظه از مدتها پیش مطرح شده است به طوری که شکسپیر این مسئله را در نمایشنامه هملت هم مطرح کرده است. این گیاه در علم پزشکی مدرن به عنوان مسکن خفیف و مشکلات هاضمه و میگرن به کار می رود.

یک تیم از روانشناسان دانشگاه نورثومبریا در نیوکاسل بریتانیا اثرات روغن عصاره رزماری را بررسی کردند. دکتر مارک ماس که قرار است نتایج این تحقیقات را در همایش انجمن روانشناسی بریتانیا اعلام کند گفت: مزایای استفاده از عطرها از طریق تحقیقات علمی مشخص می شود.

وی افزود: در این تحقیق ما روی حافظه مربوط به آینده متمرکز شدیم، حافظه ای که دربرگیرنده توانایی به خاطر آوردن رویدادهایی است که قرار است در آینده رخ دهد و کارهایی که قرار است در آینده سر وقت انجام شوند. این توانایی برای علمکرد روزانه حائز اهمیت است.

روغن عصاره رزماری در اتاقی آزمایش شد که در آن یک دستگاه خوشبو کننده هوا وجود داشت تا 5 دقیقه پیش از ورود افراد مورد آزمایش روشن شد.66 نفر در این تحقیقات شرکت کردند که به طور تصادفی تعدادی از آنها در اتاقی با عطر رزماری و اتاقی بدون هیچ عطری قرار گرفتند.

در هرکدام از اتاقها شرکت کنندگان آزمایشی که مربوط به ارزیابی عملکرد حافظه مربوط به آینده بود را انجام دادند. این آزمایش ها دربرگیرنده کارهایی چون پنهان کردن اشیاء و درخواست رای یافتن آنها در پایان جلسه آزمایشی نیز بود. همه آزمایش شوندگان سلامت و بزرگسال بودند.

نتایج این آزمایش ها نشان می داد که عملکرد شرکت کنندگان در اتاقی که عطر رزماری در آن به مشام می رسد درباره کارهای مربوط به حافظه آینده بهتر از عملکرد شرکت کنندگانی بوده است که در اتاق بدون عطر قرار داشتند. تحقیقات پیشین نشان می دهد که مولکولهای فرار عصاره روغنها از راه بینی جذب جریان خونی می شوند. این مواد عصب بویایی را به طور مستقیم در بینی تحریک می کند که این امر در عملکرد مغز نیز تأثیرگذار است.

پیشگیری از سرطان

گروهی از ترکیب‌های موجود در رزماری خاصیت ضد سرطانی دارند که در مطالعات مختلف تأثیر آن روی سرطان‌های پستان، پروستات، پوست و روده بزرگ مشاهده شده است.

تقویت روحیه

محققان معتقدند بوییدن رزماری علاوه بر تقویت حافظه در بهبود خلق و خو و افزایش روحیه مثبت در افراد نیز تأثیرگذار است.

کمک به درمان میگرن

در طول قرن‌های گذشته رزماری به عنوان درمان طبیعی میگرن شناخته شده است. افراد مبتلا به سردردهای میگرنی می‌توانند مقداری رزماری را در آب بجوشانند سپس با آن بخور دهند.

تسکین درد

رزماری نه تنها برای درد میگرن موثر است بلکه روغن این گیاه می‌تواند به عنوان درمانی طبیعی برای بهبود دردهای التهابی مفاصل و دردهای عضلانی مورد استفاده قرار گیرد.

کاهش التهاب

رزماری دارای دو عنصر ضد التهابی یعنی «اسید کارنوسیک» و «کارنوسل» است. این دو عنصر برای COX-2 که آنزیم ایجاد کننده درد و التهاب در بدن است نقش بازدارنده را بازی می‌کنند.

تقویت سیستم ایمنی

مصرف این گیاه به دلیل دارا بودن خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالا و ضد التهابی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

کمک به هضم غذا

رزماری اغلب برای درمان مشکلات گوارشی همچون به هم خوردگی معده، سوء هاضمه و یبوست و مشکلات گوارشی دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

کمک به رشد مو

گیاه رزماری همچنین موجب تحریک ریشه مو و رشد آن می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد افرادی که دچار ریزش مو هستند، می‌توانند مقداری افشرده این گیاه را روی پوست سر بمالند و سپس سرشان را ماساژ دهند.

کمک به گردش خون

مصرف روغن گیاه رزماری به عنوان درمانی طبیعی برای افرادی که گردش خون ضعیف دارند، توصیه می‌شود هرچند تاکنون هیچ مطالعه علمی برای تایید این تأثیر رزماری انجام نشده است.

بهبود بوی دهان

گیاه رزماری شست‌وشو دهنده طبیعی دهان محسوب می‌شود. برای استفاده از این خاصیت رزماری، مقداری از آن را داخل آب گرم خیس کنید و پس از صاف کردن آن، مایع را داخل دهان شست‌وشو دهید.

گرداوری: مجله اینترنتی دلگرم