خاصیت اسفرزه ( Plantago psyllium )

خواص شفا بخش اسفرزه

از لاغری تا کاهش قند خون با مصرف اسفرزه

ترکيب شيميايي

دانه هاي اسفرزه داراي 10 درصد موسيلاژ است که در اثر هيدروليز توليد دگزيلوزان، آرابينوز، د - گالاکتوز، د - گالاکتورونيک اسيد مي نمايد. همچنين داراي روغن ثابت، پروتئين و املاح معدني مي باشد. دانه هاي اسپرزه را در آب قرار دهند پوسته خارجي اپيدرم متورم مي شود و توليد يک لايه موسيلاژي در اطراف هسته مي نمايد و از اين رو آن را در درمان اسهال خوني (کمي بو داده استفاده مي‌کنند) به کار مي برند.

در آمريکا از آن داروهاي مليني چون Metamucil تهيه ميگردد که ملين خوبي است دانه بسيار سختي است که تقريبا در غالب مناطق دنيا مي رويد و در رديف مفيدترين، موثرترين و بي ضررترين و در عين حال ملايم ترين ملينهاي گياهي است که از قرنها پيش براي لينت مزاج تجويز شده است ولي تحقيقات جديد نشان مي دهد که دانه هاي اسپرزه براي کاهش کلسترول و قند خون نيز موثر است.

======================================================

اسفرزه چگونه لاغر می‌کند؟

غلاف تخمه‌ی اسفرزه به طور مستقیم باعث چربی سوزی نمی‌شود. در واقع این دانه‌های کوچک باعث کاهش میزان چربی‌های جذب‌شده توسط بدن می‌شوند. به خاطر اینکه می‌توانند مواد غذایی مصرف‌شده را خیلی زود از بدن خارج کنند. در نتیجه بدن زمان کمی برای جذب چربی بیشتر خواهد داشت.غلاف یا همان پوشش تخم اسفرزه همچنین با بهبود هضم مواد غذایی و بدون جذب زیاد آن‌ها و همچنین کمک به پاک‌سازی بدن و حجیم شدن در معده به لاغری کمک می‌کند.

حجیم شدن اسفرزه داخل معده باعث ایجاد احساس سیری طولانی مدت شده و سیستم گوارشی از آن برای دفع هرچه بیشتر مواد چرب و توکسین‌ها استفاده می‌کند. با این وجود باید بدانید که مصرف اسفرزه به تنهایی برای کاهش وزن و لاغری کافی نیست. در کنار مصرف این دانه‌های ریز باید تعادل غذایی را رعایت کرده و ورزش کنید.تأثیر تمیزکنندگی اسفرزه بسیار بالاست به طوری که می‌تواند باعث تمیزی چشم‌گیر کولون شود. مصرف تخمه اسفرزه باعث دفع ضایعات، احساس سبکی و کنترل مشکلات مربوط به روده‌ها یعنی یبوست، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر و اسهال می‌شود.

می‌توانید از تخم یا پودر اسفرزه به عنوان مکملی برای لاغری استفاده کنید. برای این کار کافی است که ده تا بیست دقیقه قبل از غذا آن را مصرف کنید. اسفرزه سرشار از فیبرهای غذایی است و بهتر است در ابتدا به میزان کم مصرف شود. معمولاً روی پودر اسفرزه میزان مصرف آن نیز ذکر می‌شود. در ابتدا نصف این میزان ذکرشده را با یک لیوان بزرگ شیر یا آب‌میوه‌ی خانگی بدون قند افزوده، مخلوط کرده و میل کنید. می‌توانید میزان مصرفتان را به مرور و در عرض 3 هفته بیشتر کنید. اگر از قرص‌های اسفرزه استفاده می‌کنید آن را نیم ساعت قبل از غذا با یک لیوان بزرگ آب میل کنید.

======================================================

اسفرزه برای تمیزی بدن از ضایعات تلنبار شده

غلاف تخمه‌های اسفرزه به دفع ضایعات قدیمی که حدود 2 تا 5 کیلو از وزن بدن هر فردی را تشکیل می‌دهند کمک می‌کند. اگر شما به طور مرتب اسفرزه مصرف کنید به بدنتان کمک خواهید کرد که از شر ضایعات و مواد زائد انباشته در آن خلاص شود. در نتیجه احساس سبکی زیادی خواهید کرد و اندازه‌ی دور شکمتان کوچک‌تر خواهد شد.

اسفرزه برای تمیزی کولون

تأثیر تمیزکنندگی اسفرزه بسیار بالاست به طوری که می‌تواند باعث تمیزی چشم‌گیر کولون شود. مصرف تخمه اسفرزه باعث دفع ضایعات، احساس سبکی و کنترل مشکلات مربوط به روده‌ها یعنی یبوست، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر و اسهال می‌شود. این دانه‌های ریز برای افرادی که از هموروئید یا همان بواسیر رنج می‌برند نیز مفید است. می‌توانید میزان و روش مصرف آن را از عطار یا داروساز بپرسید.

اسفرزه برای کاهش قند خون

اسفرزه با آن قد و قواره‌ی کوچکش قادر است میزان قند خون، میزان انسولین، میزان کلسترول بد خون و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهند مواد غذایی سرشار از فیبرهای غذایی به کاهش میزان قند خون و انسولین دیابتی‌ها کمک می‌کند. از آنجایی که غلاف اسفرزه نیز سرشار از فیبرهای غذایی است مصرف آن برای کاهش قند خون و انسولین توصیه می‌شود. نتایج پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که میزان بالای فیبرهای غذایی روی میزان کلسترول خون نیز تأثیر گذاشته و باعث کاهش آن می‌شود. در نتیجه اسفرزه نیز می‌تواند کلسترول بد خون را کاهش داده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نیز کاهش دهد.

اسفرزه برای مقابله با یبوست و اسهال

فیبرهای موجود در غلاف تخمه اسفرزه برای بهبود یبوست و درعین‌حال اسهال مفید است. از این دانه‌های ریز همچنین برای درمان هموروئید (بواسیر) و بیماری‌های دیگر روده‌ها نیز می‌شود استفاده کرد.

نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که مخلوط کردن اسفرزه با آب باعث حجیم و لعاب‌دار شدن این دانه‌های ریز می‌شود که به حرکت و انقباض بیشتر روده‌ها کمک کرده و مدفوع را از سیستم گوارش خارج می‌سازد. در کشورهای آسیایی و اروپایی و آمریکایی از این دانه‌های ریز به عنوان ملین استفاده می‌شود.در مورد اسهال باید بگوییم که اسفرزه به طور قابل‌ملاحظه‌ای آب داخل لوله‌ی گوارش را می‌گیرد و مدفوع را سفت تر کرده و به آرامی عبور می‌دهد.

توجه توجه

سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده است که مصرف بی‌رویه و نامناسب اسفرزه (به عنوان مثال بدون نوشیدن آب کافی، برای افراد آلرژیک به اسفرزه و همچنین افرادی که قبلاً جراحی روده انجام داده‌اند) می‌تواند باعث انسداد مری، تنگی نفس و آسفیکسی یا خفگی در جنین و نوزاد شود.

نتایج پژوهش آمریکایی نشان می‌دهد در مصرف مکمل فیبرهای اسفرزه در بیمارانی با سابقه‌ی آدنوم کولورکتال، باعث تشدید و بازگشت بیماری می‌شود. برای پیشگیری از عوارض مشکلات بعد از مصرف اسفرزه توصیه می‌شود که به همراه آن آب زیادی بنوشید. نوشیدن یک لیوان آب بعد از مصرف اسفرزه از حجیم شدن این دانه‌ها در گلو جلوگیری می‌کند.

در واقع این دانه‌های کوچک باعث کاهش میزان چربی‌های جذب‌شده توسط بدن می‌شوند. به خاطر اینکه می‌توانند مواد غذایی مصرف‌شده را خیلی زود از بدنخارج کنند. در نتیجه بدن زمان کمی برای جذب چربی بیشتر خواهد داشت/ افرادی که از مشکلاتی مانند نفخ، گاز معده و درد معده رنج می‌برند توصیه می‌شود که در ابتدا با مصرف کم اسفرزه شروع کنند.

اگر بعد از مصرف اسفرزه دچار تپش قلب، سرگیجه یا خون در مدفوع شدید مصرف آن را قطع و به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید که مصرف مکمل اسفرزه می‌تواند در جذب برخی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ضد صرع، ضد دیابت و برخی از داروهایی که برای مشکلات قلبی یا کاهش چربی خون تجویز می‌شوند اختلال ایجاد کنند. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید نباید از مکمل اسفرزه استفاده کنید. توجه داشته باشید که مصرف اسفرزه باید حداقل دو تا 4 ساعت قبل از داورهای دیگر باشد. اگر از بیماری‌های کلیوی رنج می‌برید قبل از مصرف اسفرزه حتماً با پزشکتان مشورت کنید.

======================================================

نکات احتياط آميز در مصرف اسفرزه

به عنوان ملين و کاهنده کلسترول و احتمالا پيشگيري سرطان، اسفرزه في نفسه نقشي ندارد بلکه خاصيت ورم کردن و توليد لعاب زياد آن است که اين آثار را ايجاد مي کند. پس اگر اسفرزه خورده شود و به قدر کافي آب زياد خورده نشود، روده ها ورم کرده و چون آب مدفوع کاملا جذب مي شود برعکس، انتظار خروج مدفوع متعسر مي شود. پس فراموش نشود که با اسفرزه بايد آب زياد خورده شود.

بااينکه يبوست ناراحتي عمومي زنان باردار است ولي مع هذا زنان باردار بايد از خوردن اسفرزه نظير ساير ملين ها پرهيز کنند و براي رفع يبوست از ساير خوراکي هاي غني از فايبر و الياف گياهي مانند سبزيها، دانه‌هاي غلات، نان سبوس دار و ... استفاده کنند. و همچنين براي کودکان زير 2 سال نبايد داده شود.

======================================================

از ديدگاه حکماي طب سنتي ايران

طبيعت آن سرد و تر است، نوع سفيد رنگ آن مرغوبتر و در آب ته نشين شود. دانه هاي لعاب زا و خوردن لعاب آن موجب تسکين حرارت و تشنگي مي باشد و براي تبهاي گرم، غليان خون و ناراحتي و خشونت سينه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع يبوست روده ها که منشاء آن علل صفراوي يا عوارض حاصله از خوردن داروهاي گرم است بسيار مفيد مي باشد. در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهايي و با مخلوط با روغن بادام شيرين خورده مي شود.

در استعمال خارجي ضماد لعاب اسفرزه مخلوط با سرکه و روغن گلسرخ براي تسکين درد مفاصل گرم، نقرس و نرم کردن ورمهاي بخصوص ورمهاي پشت گوش نافع است و ضماد کوبيده آن با گلاب براي تسکين سردرد و يا روغن بنفشه براي تسکين سردردهاي گرم و رفع خشکي دماغ و اعصاب نافع است و همچنين براي رشد و نرم کردن مو و جلوگيري از دو تا شدن تارهاي مو بسيار مفيد است در مورد مو بايد ماليدن ضماد چند روز پي در پي تکرار شود.اگر 12 - 10 گرم تخم اسفرزه در آب گرم خيسانده شود که لعاب آن زود خارج شود و با شکر و با سکنجبين خورده شود براي لينت مراج بسيار مفيد است و نوعي ملين است. دم کرده آن براي تسکين درد سينه نافع است.

======================================================

خواص درماني ديگر اسفرزه

*آن را در آب بريزيد و بگذاريد بماند و دائم به جاي آب خوردن از آب آن ميل کنيد، اگر دائم جرعه جرعه نوشيده شود گرفتگي صدا که از گرمي و حرارت باشد را برطرف مي سازد، در موارد کاهش درد و رفع خارش و قطع خونريزي بواسير نافع است.

* آن را با عناب در آب بچسبانيد و آب آن را صبح ناشتا بخوريد و با آب آن بدن را هم بشوييد خارش قسمتهاي زنانه يا واژينال را برطرف مي سازد.

* آب دم کرده آن را بنوشيد، مدر است و براي سوزاک مفيد مي باشد.

* 20 گرم در يک ليوان آب جوشانده و 4 روز تکرار شود دافع سنگ کيسه صفرا است.

*اگر اسفرزه را با تخم شربتي و خاکشير (هر کدام 100 گرم) ترکيب کرده و هر روز يک قاشق سوپخوري آن را در 2 ليوان آب حل کرده و مصرف کنيم براي رفع خارش تن و تصفيه خون و باز شدن اشتها مفيد است.

* هر روز صبح، ظهر و شب هر بار يک قاشق شربت خوري از آن را در يک فنجان آبجوش بريزيد بعد با نبات شيرين نموده بخوريد، اسهال خوني را درمان ميکند، از خونريزي زياد و قاعدگي جلوگيري مي نمايد.

*آن را بو دهيد و هر روز بخوريد. اسهالهاي طولاني و مزمن را درمان ميکند.

* لعاب آن را دائم در گلو قرقره کنيد و هم جرعه جرعه بخوريد، گلودرد را درمان مي کند و اگر آب آن را در دهان نگه داريد برفک و سوختگي و طاول و زخمهاي دهان رادرمان مي کند.

* آن را بکوبيد، بعد با سرکه خمير نموده و هر روز صبح و شب روي محل ضماد بگذاريد سالک را درمان مي کند.

* آن را با شير مادر دختردار خمير نموده و ضماد اندازيد. خنازير (غده‌هاي سخت که در گردن و زيرگلو پيدا مي شود) را درمان مي‌کند.

* گل ختمي کوبيده را با لعاب آن مخلوط کنيد و بر پيشاني بماليد. سردردي که از آفتاب باشد را تسکين مي‌دهد.

تذکر مهم: توجه شود که در استعمال داخلي هيچگونه نبايد تخم اسفرزه کوبيده شود، زيرا اگر کوبيده شود و خورده شود خطرناک است و خوردن در حدود 40 گرم تخم اسفرزه کوبيده شده موجب سرد شدن بدن و تخدير و تنگي نفس و آشفتگي و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتي احتمالامنجر به مرگ مي شود. لذا در اين حالت از داروهاي قي آور گرم نظير آب عسل و نمک و يا ساير داروها استفاده مي شود.

======================================================

به مثل بزر قطونا دل درويشان است تا درست است صفا ورشکني سم گردد

و در نهايت خلاصه‌اي از خواص اسپرزه به قرار زير است:

1- نرم کننده شکم
2- ضد زخم روده و معده
3- ضد حرارت و عطش
4- ضد اسهال ساده و خوني
5- ضد خونريزي سينه
6- نشاط آور
7- ضد تب و لرز

======================================================

ترکیبات مهم

در حدود ۳۰ درصد پوشش دانه اسپرزه را یک ماده جاذب آب تشکیل می‌دهد که موسیلاژ نامیده می‌شود و پس از خیس شدن و جذب آب، لعاب می‌دهد همین که دانه اسفرزه با آب آغشته شد در حدود ۱۰ برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی در می‌آید .همچنین دانه‌ها دارای روغن ثابت و پروتئین نيز مي باشند.

اثرات مهم

مهم‌ترین اثر اسفرزه، رفع یبوست است. برای درمان این بیماری باید دانه‌ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود؛ چرا که موسیلاژ سطح دانه‌ها، برای حجیم شدن، احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. هر دانه 10 برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی‌آید و این لعاب منشاء شفابخشی آن در موارد اسهال و یبوست می‌باشد.

اثر دیگر آن، کاهش کلسترول و چربی خون است.

آثار دیگر اسفرزه، شامل اثرات ضد سرفه و ضد التهاب دستگاه گوارش است.
طریقه و مقدار مصرف

برای بزرگسالان: 10 گرم (یک قاشق غذاخوری پر) را در استکان ریخته و مقداری آب روی می‌ریزیم؛ سپس آن را میل می‌کنیم. بلافاصله با کمی بعد از آن، یک یا دو لیوان آب دیگر میل می‌کنیم؛ چون موسیلاژهای اسفرزه، مقدار زیادی آب جذب می‌کند تا متورم شود؛ لذا در زمان خوردن آن باید مایعات زیادی مصرف شود تا عملکرد آن بهتر گردد.

برای بچه‌ها: می‌توان نصف این مقدار را مصرف نمود. این میزان مصرف را می‌توان صبح و شب تکرار کرد.
فرآورده‌های گیاهی

فراورده‌های متنوع و زیادی از اسفرزه در بازارهای اروپایی و به خصوص در انگلستان و بازارهای آمریکایی به صورت فرموله شده در دسترس هستند. در آمریکا از آن داروهای ملینی چون Metamucil تهیه می‌گردد که ملین خوبی است.

در ايران نيز از دانه هاي اسفرزه ويا پوست دانه ها داروهاي گياهي ساخته شده ودر داروخانه ها در دسترس قرار دارند ،از انواع آنهامي توان به موسيليوم(Mucylium)پسيليوم(Psyllium) پسيليوم موسيلوئيد(Psyllium musciloid)اشاره كرد.

======================================================

نگهداری از اسفزه

در صورتی که دانه‌ها را پودر کنیم، حداکثر باید تا 24 ساعت آن‌ها را مصرف کنیم.

نکات قابل توجه

مصرف اسفرزه، حتماً باید با خوردن مقادیر مایعات یا آب زیادتر از حد معمولی، صورت گیرد.از موسیلاژ اسفرزه در صنایع آرایشی و بهداشتی، به عنوان امولسیون کننده و ضدالتهابات و تحریک پوست، استفاده می‌شود.گزارش‌هایی در مورد کاهش جذب بعضی از مواد معدنی (از جمله کلسیم، منیزیم، مس و روی)، ویتامین B12، گليکوزیدهای قلبی و مشتقات کومارین‌ها با مصرف اسفرزه وجود دارد.

هم چنین مصرف خوراکی هم زمان اسفرزه باعث کاهش جذب و طول اثر کاربامازپین می‌گردد؛ از این رو باید مصرف این گونه داروها را به طور جداگانه و با حداکثر زمان مصرف(حدود2 ساعت)، بین این داروها و اسفرزه، تنظیم کرد.شروع و مصرف ناگهانی، و مقدار نسبتاً زیاد اسفرزه ممکن است باعث نفخ شدید و بزرگ شدن شکم گردد؛ از این رو برای جلوگیری از این مسأله، می‌توان از مقدار یک بار در روز، اسفرزه استفاده کرد و کم کم به سه بار در روز رسانید و یا می‌توان به جای مصرف زیاد در مدت زمان کم، به مصرف کم‌تر در زمان طولانی‌تر (چندین روز) روی آورد، تا این مشکل پیش نیاید.

مهم‌ترین اثرات گزارش شده اسفرزه

ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تب، آلرژی زا، ملیّن، هضم کننده ادرارآور، نفخ زا، محافظ کبد ، کاهش دهنده‌ی کلسترول، کاهش دهنده‌ی قند خون، قابض، کاهش دهنده‌ی اسید اوریک و مسهل.مهم‌ترین اثر اسفرزه، رفع یبوست است. برای درمان این بیماری باید دانه‌ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود.

نکات احتیاط آمیز در مصرف اسفرزه

به عنوان ملین و کاهنده کلسترول و احتمالاً پیشگیری سرطان، اسفرزه فی‌نفسه نقشی ندارد بلکه خاصیت ورم کردن و تولید لعاب زیاد آن است که این آثار را ایجاد می‌کند. پس اگر اسفرزه خورده شود و به قدر کافی آب زیاد خورده نشود، روده‌ها ورم کرده و چون آب مدفوع کاملاً جذب می‌شود برعکس انتظار، خروج مدفوع سخت می‌شود. پس فراموش نشود که با اسفرزه باید آب زیاد خورده شود.

با این که یبوست ناراحتی عمومی زنان باردار است ولی زنان باردار باید از خوردن اسفرزه نظیر سایر ملین‌ها پرهیز کنند و برای رفع یبوست از سایر خوراکی‌های غنی از فیبر و الیاف گیاهی مانند سبزی‌ها، دانه‌های غلات، نان سبوس دار و ... استفاده کنند.

به کودکان زیر 2 سال نیز نباید داده شود.
اسفرزه از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران

طبیعت آن سرد و تر است، دانه‌های لعاب زا و خوردن لعاب آن موجب تسکین حرارت و تشنگی می‌باشد و برای ناراحتی و خشونت سینه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع یبوست روده‌ها که منشاء آن علل صفراوی یا عوارض حاصله از خوردن داروهای گرم است بسیار مفید می‌باشد. در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهایی و با مخلوط با روغن بادام شیرین خورده می‌شود.

در استعمال خارجی ضماد لعاب اسفرزه مخلوط با سرکه و روغن گل سرخ برای تسکین درد مفاصل گرم، نقرس استفاده مي شود.اگر 12 – 10 گرم تخم اسفرزه در آب گرم خیسانده شود که لعاب آن زود خارج شود و با شکر و با سکنجبین خورده شود برای لینت مزاج بسیار مفید است و نوعی ملین است. دم کرده آن برای تسکین درد سینه نافع است.

خواص درمانی دیگر اسفرزه

آن را در آب بریزید و بگذارید بماند و دائم به جای آب خوردن از آب آن میل کنید، اگر دائم جرعه جرعه نوشیده شود گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت باشد را برطرف می‌سازد، در موارد کاهش درد و رفع خارش و قطع خون‌ریزی بواسیر نافع است.آن را با عناب در آب بخیسانید و آب آن را صبح ناشتا بخورید و با آب آن بدن را هم بشویید. خارش قسمت‌های زنانه یا واژینال را برطرف می‌سازد.20 گرم در یک لیوان آب جوشانده و 4 روز تکرار شود دافع سنگ کیسه صفرا است.

اگر اسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام 100 گرم) ترکیب کرده و هر روز یک قاشق سوپ‌خوری آن را در 2 لیوان آب حل کرده و مصرف کنیم برای رفع خارش بدن و تصفیه خون و باز شدن اشتها مفید است.هر روز صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را در یک فنجان آبجوش بریزید بعد با نبات شیرین نموده بخورید، اسهال خونی را درمان می‌کند، از خون‌ریزی زیاد و قاعدگی جلوگیری می‌نماید.

لعاب آن را دائم در گلو قرقره کنید و هم جرعه جرعه بخورید، گلودرد را درمان می‌کند و اگر آب آن را در دهان نگه دارید برفک و سوختگی و تاول و زخم‌های دهان را درمان می‌کند.خطر بروز سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد. ▪ روده را به طور کامل از باکتری ها پاک می کند.

توجه شود که در استعمال داخلی هیچ‌وقت نباید تخم اسفرزه کوبیده شود، زیرا اگر کوبیده شود و خورده شود خطرناک است و خوردن در حدود 40 گرم تخم اسفرزه کوبیده شده موجب سرد شدن بدن و تخدیر و تنگی نفس و آشفتگی و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالا منجر به مرگ می‌شود. لذا در این حالت از داروهای قی آور گرم نظیر آب عسل و نمک و یا سایر داروها استفاده می‌شود.

======================================================

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی