علت کبودی و خون مردگی بی دلیل روی پوست بدن چیست؟

بدن ما چرا بی دلیل کبود می شود؟

تا به حا شاهد کبودی ناگهانی بر روی دست و پاهای خود بوده اید؟مطمئنا همه ی ما حداقل یک بار شاهد این کبودی ها بوده ایم.

دلیل این کبودی بی دلیل چیست؟چرا هر چه فکر می کنیم به یاد نمی آوریم که دست و پایمان را به کجا کوبیده ایم که این کبودی حاصل شده است..

او می‌خواهد بداند این بیماری چرا یکباره در او ایجاد شده و در آینده ممکن است چه مشکلاتی ایجاد کند؟

آیا چنین زنانی می‌توانند ورزش کنند و بچه‌دار شوند و بیماری از مادر به فرزند منتقل می‌شود؟

مائده از کبودی‌هایی که آثار آنها تا مدت طولانی در پوست باقی می‌ماند نیز ناراحت است و دنبال روشی است که بتواند آنها را زودتر از روی پوست محو کند. کارشناسان سلامت به این سوالات پاسخ می‌دهند.

در مبتلایان به آی تی پی یا ادیوپاتیک ترومبوسیتوپنی پورپورا، تعداد پلاکت های خون کاهش می یابد. پلاکت ها یکی از اجزای اصلی خون هستند که برای منعقد شدن آن لازم است.

انواع و علت ایجاد کبودی پوست

ایجاد خون‌مردگی و کبود شدن بدن، یک اتفاق طبیعی در زمان آسیب دیدن بدن و ضربه خوردن به آن است، از این رو بسیاری از افراد هنگامی که بدنشان دچار کبودی و خون‌مردگی می‌شود اهمیت چندانی به آن نمی‌دهند و منتظر می‌مانند تا خودبه‌خود خوب شود. اما گاهی ممکن است این کبودی‌ها خطرناک و علامت و نشانه هشدار و زنگ خطر باشند

انواع و علت ایجاد کبودی‌ها چیست و هرکدام نشانه چه می‌تواند باشد:

خون‌مردگی و انواع آن

به گزارش سلامت نیوز به نقل از هفته نامه آتیه نو، به تجمع خون زیر پوست که ناشی از نشت خون از مویرگ‌هاست خون‌مردگی گفته می‌شود. این خونریزی‌ها گاهی به صورت لکه‌های بسیار کوچک سرسوزنی دیده می‌شود که به آن‌ها «پتشی» گفته می‌شود و اکثرا نشانه اختلالات پلاکتی خون است. تجمع‌های زیرجلدی بزرگ‌تر خون «اکیموز» نام دارد و اگر عمیق‌تر و به‌صورت توده قابل‌لمس باشند «هماتوم» نامیده می‌شوند.
این لکه‌ها ابتدا به رنگ آبی تیره هستند اما بعد از چند روز به رنگ سبز و درنهایت به رنگ زرد درمی‌آیند و طی دو تا سه هفته ناپدید می‌شوند.

چرا ایجاد می‌شود؟

• یکی از دلایل ایجاد خون‌مردگی ضربه است که شایع‌ترین علت آن هم محسوب می‌شود.
• بعضی از خون‌مردگی‌ها خودبه‌خودی و بیشتر در خانم‌ها و به‌خصوص در ساق پای آن‌ها ایجاد می‌شود. علت آن نازک بودن پوست و شکنندگی عروق کوچک در پوست است. البته ضربه‌های کوچک و بدون اهمیت اکثرا آن‌ها را ایجاد می‌کند.
• خون‌مردگی در اثر بالا رفتن سن هم ایجاد می‌شود. درواقع از بین رفتن کلوژن و بافت همبند زیر پوست و اطراف مویرگ‌ها با افزایش سن باعث شکنندگی عروق سطحی مثل عروق پشت دست می‌شوند و این همان لکه‌های تیره‌رنگی است که پشت دست افراد مسن دیده می‌شود.
• بعضی از داروها مثل آسپرین و داروهای ضدانعقادی مثل وارفارین و هپارین.
• از علل نادر خون‌مردگی نواقص انعقادی خون در بیماری‌های ژنتیکی مثل هموفیلی و بیماری‌های غیرژنتیکی مثل بیماری‌های خودایمنی و سرطان خون اشاره کرد.

زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند

پلاکت یکی از سلول‌های اصلی خون است که نقش آن ایجاد لخته اولیه برای جلوگیری از خونریزی است. پلاکت‌ها در مغز استخوان تولید می‌شوند. نیمه‌عمر آنها کوتاه است و معمولا بعد از 7 تا 10 روز توسط طحال از بین می‌روند و پلاکت‌های جدید جایگزین می‌شوند. میزان طبیعی پلاکت‌ها در خون بین 150 هزار تا 450 هزار عدد در هر میکرولیتر تعریف می‌شود. اگرچه در کشورهای شرقی حداقل قابل‌قبول کمی پایین‌تر یعنی 120 تا 125 هزار در میکرولیتر است ولی معیار را همان استاندارد جهانی در نظر می‌گیرند. اگر در آزمایش خون میزان شمارش پلاکت از اعداد گفته‌شده کمتر باشد باید علت را جستجو کرد چون کاهش پلاکت در مواقع شدید می‌تواند بسیار جدی و خطرناک باشد. در کاهش شدید پلاکت مقدار پلاکت به 10 تا 15 هزار در میکرولیتر یا کمتر می‌رسد. در این موارد ممکن است بیمار بدون بروز هیچ حادثه‌ای دچار خونریزی شود.

علت افت پلاکت را به‌صورت استاندارد به 3 گروه تقسیم می‌کنند

گروه اول عللی هستند که مانع تولید پلاکت می‌شوند. در این اختلال یا مغز استخوان مشکل دارد یا درگیر بیماری‌های دیگر می‌شود. مثلا ممکن است در مغز استخوان ضعفی در تولید پلاکت وجود داشته باشد یا فرد به سرطان مبتلا باشد و شیمی‌درمانی شود و داروهای شیمی‌درمانی روی مغز استخوان تاثیر بگذارد و پلاکت‌ها را کاهش دهد. در حال حاضر داروهای شیمی‌درمانی برای بیماری سرطان و بعضی از بیماری‌های دیگر شایع‌ترین علت کاهش پلاکت هستند.

علت دوم از بین رفتن زودرس پلاکت در خون است. این مشکل نیز در اثر علل مختلفی ایجاد می‌شود. برخی بیماری‌‌ها باعث می‌شوند پلاکت بیش از حد مصرف شده و بدن با کمبود مواجه شود. گاهی هم بدن به علت نامشخصی آنتی‌بادی تولید می‌کند که علیه پلاکت وارد عمل می‌شود و آنها را از بین می‌برد. شایع‌ترین بیماری‌ای که در این گروه قرار می‌گیرد، بیماری itp یا «ترومبوسیتوپنی ایمونولوژیک» نام دارد. در این بیماری سیستم ایمنی بدن علیه پلاکت‌ها وارد عمل می‌شود. بیماری معمولا در خانم‌ها دیده می‌شود و در هر سنی ممکن است بروز کند.

البته مکانیسم‌های متفاوتی برای این بیماری وجود دارد که پیش‌آگهی‌های متفاوتی را هم دربرمی‌گیرد.علت سوم کاهش تعداد پلاکت، احتباس پلاکت‌ها در طحال است. این اتفاق وقتی می‌افتد که طحال بزرگ می‌شود. طحال می‌تواند مسئول احتباس 90 درصد تولیدات مغز استخوان باشد. علت بزرگی طحال در کشور ما همچنان وجود بیماری‌های کبدی و فشار خون بالای وریدی به نام پورت در کبد است.

نشانه‌های بیماری به میزان افت پلاکت بستگی دارد

علائمی که کاهش پلاکت در بدن ایجاد می‌کند، به میزان کاهش پلاکت بستگی دارد. در کاهش‌های خفیف و متوسط، بیمار در حالت عادی مشکل خاصی ندارد، مگر اینکه حادثه جدی مانند تصادف یا جراحات ناشی از آن یا جراحی باعث بروز خونریزی غیرعادی شود. در این موارد بیمار به سرعت دچار کمبود پلاکت می‌شود و خونریزی‌های زیاد پیدا می‌کند. خونریزی‌های ناشی از کمبود پلاکت معمولا به‌صورت نقاط ریز خونریزی یا نقاط کبود در پوست بروز می‌کند. در بعضی از بیماران نیز خونریزی مخاطی از بینی، لثه، دستگاه گوارش و در خانم‌ها خونریز‌ی‌های غیرعادی رحمی ممکن است وجود داشته باشد. در کاهش پلاکت شدید خونریزی‌های مغزی هم دیده می‌شود.

ارزیابی بیماران

وقتی در فردی خونریزی بدون دلیل، کبودی مکرر پوست یا بدون وجود ضربه و در دخترها خونریزی غیرعادی در دوران ماهانه و بدون دلیل وجود داشته باشد، از بیمار آزمایش خون درخواست می‌شود تا سطح پلاکت ارزیابی شود.

بعد از اینکه ثابت شد پلاکت پایین است باید به 3 نکته توجه کرد؛ ابتدا باید دید آیا در معاینه بالینی طحال بزرگ‌تر شده است؟

نکته بعدی مطالعه کامل‌تر خون محیطی بیمار است چون در بعضی از بیماران تغییرات دیگری در خون ایجاد می‌شود که می‌توان از روی آن به مشکلات دیگری پی برد. در مرحله سوم نمونه‌ای از مغز استخوان تهیه می‌شود. با انجام این 3 مرحله معلوم می‌شود بیمار در کدام گروه قرار دارد و درمان نیز بر همان اساس آغاز می‌شود. اگر کاهش پلاکت در اثر عوارض دارویی مثل داروهای شیمی‌درمانی باشد، می‌توان با دادن داروهای کمکی دوران نقاهت و افت شمارش پلاکتی را سریع‌تر اصلاح کرد.

درمان با توجه به علت زمینه‌ای افت پلاکت است

اگر بیمار دچار افزایش تخریبی پلاکت خونی است باید نوع و علت را شناسایی کرد. در صورتی که نوع «آی‌تی‌پی» است باید با استفاده از داروهایی حاوی ترکیبات استروییدی ( کورتونی) و نهایتا برداشتن طحال جلوی روند بی‌رویه تخریب شدن پلاکت‌ها را گرفت. در مواردی که در اثر احتباس پلاکت در طحال شاهد افت پلاکت خون هستیم باز هم درمان باید با توجه به علت زمینه‌‌ای که باعث افت پلاکت شده، انجام گیرد. در این موارد نیز، معمولا مهم‌ترین راه درمانی برداشتن طحال است.

بیماری کاهش پلاکت ارثی نیست

برای بسیاری از افرادی که دچار کاهش پلاکت خون هستند این سوال مطرح می‌شود که آیا می‌توانند ازدواج کنند و صاحب فرزند شوند؟ باید گفت نگرانی‌ای در این زمینه وجود ندارد چون این بیماری ژنتیکی نیست و از پدر و مادر به جنین منتقل نمی‌شود، مگر در موارد بسیار استثنایی، ولی بیماران خانمی که جزو گروه دوم هستند و دچار تخریب محیطی پلاکت در اثر تولید آنتی‌بادی‌اند یا مبتلا به itp هستند باید در دوران بارداری خود تحت‌نظر پزشک متخصص خون و زنان باشند چون آنتی‌بادی‌ها می‌توانند از جفت عبور کنند و در نوزاد نیز با کاهش پلاکت گذرا روبرو شویم. البته این اتفاق نیز خطرناک نیست و متخصصان اطفال و نوزادان، کودک را تحت نظر می‌گیرند تا خطر برطرف شود. itp در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود ولی میزان شیوع موارد دیگر کاهش پلاکت در هر دو جنس تقریبا برابر است.

کدام بیماران محدودیت دارند

محدودیت خاصی برای بیماران وجود ندارد اما همیشه باید سن بیمار، شدت افت پلاکت و علت ایجاد‌کننده بیماری را باید در نظر گرفت. وقتی پلاکت بیمار کمتر از 15-10 هزار است، بیمار در هر سنی که باشد، خطر خونریزی‌های خودبه‌خودی وجود دارند. به این بیماران توصیه می‌کنیم از انجام اقداماتی که ممکن است به بدن صدمه برسانند مانند ورزش‌های گروهی یا مبارزه‌ای و انجام کارهای پرخطر که احتمال سقوط و زمین خوردن در آن وجود دارد، پرهیز کنند. البته بیمارانی که پلاکتشان از این رقم بالاتر است نیز باید قبل از ورزش با پزشک معالجشان مشورت کنند. اغلب پزشکان در پلاکت‌های کمتر از 50 هزار اجازه ورزش‌های پرخطر را به بیمار نمی‌دهند.

کرم‌های از بین برنده کبودی چگونه عمل می‌کنند؟

بسیاری از تغییرات جزیی و بدون درد در بدن ما از همان ابتدا جدی گرفته نمی‌شوند. مثلا وقتی پوست بدن قرمز یا دچار کبودی می‌شود، این‌طور فکر می‌کنیم که احتمالا ضربه‌ای به آن وارد شده ولی اگر کبودی چند بار و در نقاط مختلف بدن تکرار شود، نگران می‌شویم که حتما مشکلی درون بدن ایجاد شده که باید با بررسی بیشتر، تشخیص داده شود. اگر در یافته‌های آزمایشگاهی هیچ علتی برای این کبودی‌ها پیدا نشود باز هم سوال ما این است که چرا چنین اتفاقی برای من افتاده و فلانی مشکل من را ندارد. در جواب این سوال‌ها باید گفت که در پوست انسان میلیون‌ها مویرگ خونی وجود دارد که بعضی از آنها سطحی و بعضی هم عمقی هستند.

مویرگ‌های سطحی به ضربه حساس‌تر هستند و در اثر هر ضربه مثلا اصابت شیئی به بدن پاره می‌شوند. در پوست بعضی از افراد تعداد مویرگ‌های سطحی بسیار زیاد است پس تعداد بیشتری از مویرگ‌ها صدمه می‌بینند. وقتی مویرگ پاره می‌شود، مقداری خون از مویرگ به زیر پوست نشت می‌کند. نشت خون باعث می‌شود تصویر کبودرنگی در آن ناحیه پوست صدمه‌دیده به نظر برسد. این روند با ورود سلول‌های خونی قرمررنگ به زیر پوست آغاز می‌شود. به همین دلیل پوست در لحظه خونریزی نمایی قرمزرنگ دارد و به‌تدریج در عرض چند ساعت به رنگ آبی متمایل به بنفش تبدیل می‌شود. هرچه ضربه شدیدتر و وسعت آن روی پوست بیشتر باشد، با کبودی بزرگ‌تری روبرو خواهیم بود.

شکایت کبودی پوست را معمولا از سوی افراد سفیدپوست بیشتر مشاهده می‌کنیم. آنها نه‌فقط از منظر سلامت، بلکه به‌دلیل مشکلات زیبایی هم به این مساله حساس‌ترند اما کبودی پوست ارتباطی به رنگ پوست ندارد و افراد سیاهپوست هم اگر تعداد مویرگ‌های سطحی پوستشان زیاد باشد، بیشتر دچار کبودی خواهند شد ولی به‌دلیل تیره بودن پوست، کبودی آنها در رنگ پوست طبیعی محو می‌شود و نمای زیادی ندارد. کبودی پوست، مدتی طولانی روی بدن باقی می‌ماند. سیستم ایمنی بدن در طول این مدت سعی می‌کند سلول‌های مرده خون را که از گردش خون خارج شده‌اند از بین ببرد. این زمان حدود 24-15 روز طول می‌کشد. البته کبودی به مرور کمرنگ می‌شود. یعنی از رنگ بنفش یا آبی تیره به‌تدریج روشن‌تر می‌شود تا داخل پوست محو شود. در کبودی‌های عمیق و شدید مدت بیشتری برای بهبود لازم است.

در بعضی از افراد کبودی تکرارشونده و مداوم است. چنین افرادی ممکن است در اثر برخورد ساده با یک شیء کوچک دچار کبودی وسیع شوند. بعضی از آنها هم سابقه ضربه را به یاد نمی‌آورند. در این موارد فرد حتما باید دنبال علت باشد. البته در ابتلای افراد به بیماری‌های انعقادی خون، معمولا علائم دیگری هم وجود دارد. کبودی مداوم پوست را در بیمارانی که از داروهای ضدانعقاد استفاده می‌کنند زیاد مشاهده می‌کنیم. چنین افرادی باید تحت‌نظر پزشک باشند و وجود کبودی‌ها را اطلاع دهند. معمولا لازم است برای چنین بیمارانی هر ماه یکبار سطح پلاکت‌ها، زمان انعقاد و… اندازه گرفته شود. شاید لازم باشد دوز داروی انعقادی نیز تغییر کند.

افرادی که پوست حساسی دارند و تعداد کبودی‌ها در بدنشان زیاد است و مشکل و بیماری خاصی هم ندارند می‌توانند با به‌کارگیری راه‌هایی جلوی کبودی احتمالی را بگیرند. بهترین و آسان‌ترین راه این است که کمپرس یخ روی پوست قرار دهند. این کار کمک می‌کند مویرگ‌های پاره‌شده منقبض شوند و خون کمتری از آنها خارج شود. این کار باید در همان 10 دقیقه بعد از ضربه انجام شود.

در مورد کرم‌های موجود در بازار زیاد سوال مطرح می‌شود. مکانیسم عمل این کرم‌ها این‌گونه است که روند تجزیه سلول‌های خونی زیر پوست را سریع‌تر می‌کنند. باید بدانید حتی کرم‌ها هم نمی‌توانند به‌طور کامل و به سرعت کبودی پوست را محو کنند ولی زمان بهبود را کوتاه‌تر می‌کنند و حتی در برخی موارد به 7 تا 10 روز می‌رسانند.

درمان در چند خط

به گفته دکتر صفایی، اولین درمان بیماری آی تی پی، مصرف قرص های کورتون دار است که روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارد و تعداد پلاکت ها افزایش می یابد.معمولا حدود یک ماه و نیم بعد از تشخیص بیماری، بیمار باید کورتون مصرف کند و بعد از این مدت اگر بیماری کنترل شود، بتدریج کورتون قطع می شود.در دوسوم موارد، معمولا با این اقدام بیماری کنترل می شود، اما در یک سوم افراد مبتلا، احتمال مقاوم شدن به کورتون ها وجود دارد. در این صورت درمان های دیگری لازم است که یکی از آنها ممکن است برداشتن طحال باشد.

همان طور که گفتیم در این عضو ترکیب پلاکت ها و آنتی بادی هایی که به صورت غیرطبیعی ساخته شده، از بین می رود و با خارج کردن طحال از بدن، با این که همان ترکیب غیرطبیعی همچنان ساخته می شود، اما تخریبش کند انجام می شود و تعداد پلاکت ها کمتر کاهش می یابد. معمولا در 70 درصد بیماران با این اقدام بیماری کنترل می شود، اما در حدود 30 درصد بیماران حتی خارج کردن طحال هم جواب نمی دهد و مجبور می شویم از ایمونوتراپی کمک بگیریم، یعنی تجویز داروهایی که روی سیستم ایمنی تاثیر می گذارند و عملکرد آن را تنظیم می کنند.متاسفانه حتی گاهی این اقدام هم جواب نمی دهد و در این صورت مجبور می شویم، بیمار را شیمی درمانی کنیم.در چند سال اخیر دارویی جدید به بازار آمده است که سیستم ایمنی بدن را تنظیم می کند و می توان به جای برداشتن طحال، از آن استفاده کرد و تا کنون موفقیت نسبی داشته است.

تزریق خون لازم است؟

دکتر صفایی در پاسخ به این سوال می گوید: این اقدام فقط زمانی انجام می شود که بیمار به دلیل خونریزی شدید، خون زیادی از دست داده باشد، مثلا خانمی در زمان عادت ماهانه، خونریزی شدید پیدا کند، یا فرد بر اثر یک زخم گوارشی، به علت کمبود تعداد پلاکت، دچار خونریزی شدید شود.

گاهی هم بیمار دچار خون دماغ شدید می شود. گاهی هم تعداد پلاکت بیمار خیلی هم پایین نیست و مشکلی ندارد، ولی وقتی دندانپزشکی می رود و دندانش را می کشد، خونریزی بند نمی آید. حتی گاهی تشخیص آی تی پی با همین نشانه است. آی تی پی هیچ درمان قطعی ای ندارد و حتی نمی توانیم بگوییم برداشتن طحال می تواند این بیماری را برای همیشه درمان کند.

خانم های مبتلا از زایمان نترسند

کسی که به آی تی پی مبتلاست و از آن خبر دارد، حتی اگر بیماری اش کنترل شده است، باید بداند هر زمانی امکان دارد بیماری اش شعله ور شود، بنابراین برای هر اقدام جراحی حتی در حد اقدام های دندانپزشکی، باید آزمایش خون برای مشخص شدن تعداد پلاکت ها بدهد.اگر خانم بارداری آی تی پی داشته باشد، باید با پزشک مطرح کند و معمولا تصمیم های درمانی ای که برایش گرفته می شود مثل یک فرد سالم است، مگر این که زایمان اورژانسی اتفاق بیفتد که در این صورت پزشک مجبور خواهد شد اقدام هایی انجام دهد، ولی دیگر درمان ها مثل کورتون درمانی، طحال برداری و... برایش ممکن نیست.

البته درباره خانم های باردار مبتلا به آی تی پی یک ملاحظه دیگر هم وجود دارد. گاهی بیماری خانم در زمان بارداری کاملا تحت کنترل است، اما به هر حال ترکیب غیرطبیعی آنتی بادی ها و پلاکت ها در خون او وجود دارد که از جفت عبور می کنند و وارد گردش خون جنین می شوند.در این صورت، درست است که تعداد پلاکت خون مادر ممکن است قابل قبول باشد، اما کودکی که از او متولد می شود، پلاکت کمی خواهد داشت، بنابراین حتما باید تعداد پلاکت های نوزادش پس از تولد بررسی شود و اقدام های لازم انجام گیرد، اما این بیماری به صورت ژنتیکی به نوزاد منتقل نمی شود.

درمان‌های خانگی کبودی و خون مردگی پوست بدن

همان‌طور که توضیح دادیم خون‌مردگی‌های متفاوتی وجود دارد که علل مختلفی می‌توانند داشته باشند، بنابراین روش‌های درمان متفاوتی هم وجود دارد. بعضی از خون‌مردگی‌ها را به‌راحتی می‌توان در منزل بهبود بخشید، به‌خصوص آن‌هایی را که در اثر ضربه ایجاد می‌شوند و دلیل ایجاد آن‌ها مشخص است و آنقدر حاد نیستند که لازم باشد به پزشک مراجعه کرد. به‌کارگیری راهکارهای زیر در درمان خون‌مردگی‌های سطحی موثر است.

• در ساعات اول پس از ضربه و ایجاد خون‌مردگی، چند تکه یخ داخل پارچه‌ای قرار دهید و حدود 10 تا 20 دقیقه روی محل خون‌مردگی قرار دهید. این کار را طی 24 ساعت اول چندبار تکرار کنید تا از خروج بیشتر خون از مویرگ‌ها جلوگیری کند.
• عضو صدمه‌دیده را در 24 ساعت اول بالاتر از سطح بدن قرار دهید. این کار به برگشت خون از اندام صدمه‌دیده کمک می‌کند و تورم و وسعت خون‌مردگی را کنترل می‌کند.
• پس از اینکه 24 ساعت از شروع خون‌مردگی گذشت، چندبار طی روز حوله گرم روی محل خون‌مردگی قرار دهید تا جریان خون محل افزایش بیابد و خون‌مردگی سریع‌تر جذب شود.