عوارض پیوند کبد چیست ؟ آشنایی با شرایط جراحی پیوند کبد

پیوند کبد

پیوند کبد به‌ عنوان تنها راه درمان بیماری‌های کبدی مزمن غیر قابل درمان شناخته می‌شود. انجام پیوند کبد به علت نارسایی کبدی است.

پیوند کبد شامل جراحی کبد است که بعد از انجام آزمایشات لازم برای جراحی انجام می شود و در طی آن تمام یا بخشی از یک کبد اهدا کننده سالم جایگزین کبد ناسالم می‌شود.

کبد یکی از بزرگ‌ ترین و مهم‌ترین اعضای بدن انسان است که در سمت راست و بالای شکم و زیر دنده‌ها قرار دارد. کبد اعمال متعددی را انجام می‌دهد که برای ادامه حیات لازم است.

داشتن کبد سالم برای طول عمر ضروری است زیرا کبد مسئول فیلتر کردن خون و از بین بردن سموم بدن است.

از علل انجام پیوند کبد می‌توان به بیماری‌های مزمن کبدی از جمله سیروز کبدی نام برد.

پیوند کبد یکی آخرین درمان برای بیماری مزمن (طولانی مدت) کبد و بیماری‌ های شدید (شروع ناگهانی) بیماری کبدی است.

در عمل جراحی پیوند کبد معمولاً تمام و یا بخشی از کبد فرد دهنده به جای کبد بیمار قرار می‌گیرد و کبد بیمار از بدن خارج می‌گردد.

در اغلب موارد کبد پیوندی از شخصی که دچار مرگ مغزی شده تأمین می‌گردد اما می‌توان کبد پیوندی را از فامیل‌های درجه یک بیمار نیز گرفت.

بیشتر بخوانید : عملکرد کبد : راههای تشخیص مشکلات و بیماری های کبد

چه زمانی فرد به پیوند کبد احتیاج پیدا می کند ؟

گیرنده پیوند کبد باید بداند که پیوند کبد یک درمان حمایتی است و برای حفظ شرایط مطلوب پس از پیوند رعایت توصیه‌های پزشک متخصص گوارش حیاتی است.

آگاهی از نحوه مصرف داروها و اهمیت مصرف مادام العمر آنها ، پیگیری درمان برای بازگشت به سطح طبیعی کار و فعالیت ضروری است.

پیوند کبد گزینه درمان برای افرادی است که از نارسایی کبد رنج می‌برند و وضعیت آنها دیگر نمی‌تواند با درمان‌ها و مصرف دارو کنترل شود.

یکی از علل انجام پیوند کبد نارسایی کبد است که ناگهانی یا به مدت طولانی‌تر رخ می‌دهد.

نارسایی کبد که به سرعت طی چند هفته اتفاق می‌افتد، شکستگی حاد کبدی نامیده می‌شود و معمولاً نتیجه آسیب‌های کبدی ناشی از دارو است.

اگر چه پیوند کبد ممکن است نارسایی حاد کبدی را درمان کند ، اغلب برای درمان نارسایی مزمن کبدی استفاده می‌شود.

اختلال مزمن کبدی ممکن است ناشی از شرایط مختلف باشد. شایع‌ترین علت نارسایی مزمن کبدی ، زخم کبد ( سیروز کبدی ) است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت طبیعی کبد و عملکرد کبدی کاهش می‌یابد.

یکی دیگر از علل انجام پیوند کبد سیروز کبدی است. بیماری‌های کبدی که منجر به نارسایی کبدی می‌شود و از علل انجام پیوند کبد محسوب می‌شوند عبارت‌اند از :

1. هپاتیت B و هپاتیت C
2. بیماری سیروز کبدی الکلی
3. بیماری کبد چربی غیر الکلی.
4. بیماری‌های ژنتیکی که بر کبد تأثیر می‌گذارند (از جمله هموچ romatosis و بیماری ویلسون).
5. بیماری‌هایی که مجاری صفراوی (لوله‌هایی که صفرا را از کبد حمل می‌کنند) تأثیر می‌گذارد، مانند سیروز اولیه صفراوی ، کلانژیت اسکلروزیس اولیه و آتتریا صفراوی.
   آترزی صفراوی شایعترین علل انجام پیوند کبد در میان کودکان است. از دیگر علل انجام پیوند کبد می‌توان به سرطان کبد (سرطان اولیه کبد) اشاره کرد.

زمانی که توسط متخصص تشخیص داده می شود که فرد احتیاج به پیوند کبد دارد ، پزشک باید موارد زیر را مورد بررسی قرار دهد :

1. تشخیص صحیح بافتی
2. تعیین سطح بیماری
3. وضعیت روحی بیمار
4. بررسی دقیق شرایط عمومی بیمار (قلب، ریه، کلیه)
5. انجام آزمایشات رادیو بیولوژیکی از قبیل سونوگرافی، سی تی اسکن و… برای تعیین وضعیت آناتومیک کبد
6. بررسی عفونت فعال در بدن

روشهای انجام پیوند کبد

پیوند کبد به سه روش انجام می‌گیرد :

1. پیوند کبد مستقیم (Orthotopic transplantation) : جایگزینی کبد بیمار با یک کبد سالم اهدا شده.
2. پیوند کبد نابه جا (Heterotopic transplantation) : کبد اهدا شده در جایی دیگر از مکان اصلی خود قرار می‌گیرد و کبد بیمار دست نخورده باقی می‌ماند.
3. پیوند کبد باکاهش اندازه (Reduced-size liver transplantation) : جایگزینی کبد با بخشی از کبد اهدا شده. این روش معمولاً در کودکان رایج است.

مهمترین علل نارسایی کبد در ایران

مهمترین علل نارسایی کبد و مرگ زودرس ناشی از آن هپاتیت بی و سی است.

در حال حاضر یک میلیون و 500 هزار نفر در ایران ناقل هپاتیت بی و 300 هزار نفر ناقل هپاتیت سی هستند.

از نظر فوق تخصص های بیماری های گوارش و کبد ، سیروز کبدی یکی از مهمترین آثار وعوارض ابتلا به هپاتیت بی ، هپاتیت سی و کبد چرب غیرالکلی در صورت عدم درمان است و متاسفانه سهم سیروز کبدی ناشی از کبد چرب غیرالکلی که عمدتا به دلیل پرخوری ، بی تحرکی و چاقی در ایران رخ می دهد، رو به افزایش است.

مرگ زودرس بیش از نیمی از مبتلایان بیماری های مزمن کبدی در کشور

بیماری های مزمن کبدی جزو عوامل مهم مرگهای زودرس در ایران است.

به طوری که 64 درصد افرادی که بر اثر این بیماری ها در کشور فوت می کنند، کمتر از 70 سال دارند و 22 درصد آن‌ها زیر 50 سال هستند و دچار مرگ خیلی زودرس می شوند!

بر طبق تازه ترین آمار مرگهای ناشی از نارسایی کبد هر دو جنس در ایران طی سال 96 ، 5 هزار و 400 نفر در کشور ، بر اثر بیماری های مزمن کبدی جان خود را از دست دادند.

از این مجموع ، 3 هزار فرد (56 درصد) زیر 70 سال و 1000 فرد (19 درصد) زیر 50 سال بوده و دچار مرگ زودرس و خیلی زودرس شدند.

چه کسی می تواند کاندیدای اهدای کبد شود ؟

بعد از آنکه پزشک تشخیص داد که فردی کاندید پیوند کبد است و علل انجام پیوند کبد را مشخص کرد ، نوبت به انتخاب فرد اهدا کننده کبد می‌رسد.

فرد اهدا کننده کبد پیوندی باید ارزیابی دقیق از سطح سلامت و گروه خونی و پروتئین‌های سطح سلولی مشابهی با فرد گیرنده داشته باشد.

فامیل‌های درجه یک در ردیف اول کاندیدهای اهدا کننده کبد به شخص بیمار هستند.

معیار برای اهدای کبد عبارت‌اند از:

1. سن بین ۱۸ تا ۶۰ سال
2. سلامت جسمی خوب بدون بیماری‌های فیزیولوژیک و مصرف دارویی
3. سیگار نکشیدن
4. توانایی درک و پیروی از دستورالعمل‌ها را برای آماده‌سازی قبل از عمل جراحی و ریکاوری بعد از عمل
5. داشتن کبد هم اندازه یا بزرگ‌تر از فرد گیرنده
6. انجام آزمایشات تکمیلی برای اطمینان از پس نزدن بافت پیوندی

شرایط افراد در لیست انتظار پیوند کبد

اگر بیماری برای پیوند کبد کاندید شود، نام وی در فهرست انتظار قرار خواهد گرفت.

بیماران براساس گروه خون ، سایز بدن و شرایط پزشکی (میزان سطح بیماری) فهرست می‌شوند.

هر بیمار براساس سه آزمایش ساده خون (کراتینین ، بیلی‌روبین و INR) اولویت بندی می شوند.

بیمارانی که بالاترین امتیاز را دارند ، در اولویت اول پیوند کبد قرار می‌گیرند.

گروه کوچکی از بیماران که شدیداً از بیماری حاد کبد رنج می‌برند ، بالاترین اولویت را در فهرست انتظار دارند.

عمل جراحی پیوند کبد

بعد از تشخیص علل انجام پیوند کبد و یافتن کبدی منطبق و مشابه با کبد فرد بیمار ، عمل پیوند کبد صورت می گیرد.

پیوند کبد معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد. طی عمل پیوند، جراحان کبد ناسالم را خارج کرده و آن را با کبد سالم اهداکننده جایگزین می‌کنند.

از آنجا که عمل پیوند یک جراحی بزرگ است، جراحان باید لوله‌های متعددی را در بدن بگذارند.

این لوله‌ ها به‌منظور کمک به بدن برای انجام کارکردهای خاص طی عمل جراحی و چند روز پس از آن ضروری هستند.

عوارض پیوند کبد

جراحی پیوند کبد عوارض مهمی را شامل می‌شود.

1. عوارض مجاری صفراوی، از جمله نشت مجاری صفراوی یا کاهش مجاری صفراوی
2. خون ریزی
3. لخته شدن خون
4. از کار افتادن کبد اهدا شده
5. عفونت
6. رد کبد اهدا شده
7. سردرگمی روانی یا تشنج

عوارض طولانی مدت ممکن است شامل عود بیماری کبد در کبد پیوند شده باشد.

انواع رد پیوند کبد

بعد از انجام پیوند، سه نوع رد امکان دارد رخ دهد که شامل موارد زیر می‌باشد:

1. رد پیوند فوق حاد : آنتی بادی‌های مترشحه از سلول‌های لنفوسیت B فرد دهنده که به آنتی ژن‌های سطح سلول آندوتلیال عروق متصل شده و سبب واکنش می‌شوند. در این واکنش، سیستم کمپلمان فعال می‌شود و معمولاً اثر عمیقی دارد. این رد در لحظه پیوند یا چند ساعت بعد از عمل اتفاق می‌افتد.
2. رد پیوند حاد : عامل این نوع رد، سلول‌های لنفوسیت T هستند. این نوع رد شایعتر است و معمولاً داروهای سرکوب کننده برای جلوگیری از این نوع رد تجویز می‌شوند. این رد ممکن است یک روز یا چند هفته بعد از عمل اتفاق افتد.
3. رد پیوند مزمن : این نوع رد بدون هیچ علامت و نشانه‌ای حدود یک سال بعد از پیوند رخ می‌دهد. عامل این نوع رد ناشناخته است ، اما رد حاد پیش بینی کننده قوی رد مزمن است.

یافته‌های آزمایشگاهی رد پیوند عبارت است از : GGT ، AST و ALT غیر طبیعی ، اندازه‌گیری مقدار عملکرد کبد مانند زمان پروترومبین (PT) ، سطح آمونیاک ، سطح بیلی روبین ، غلظت آلبومین و قند خون.

یافته‌های بالینی عبارتند از : انسفالوپاتی ، زردی ، کبودی و خونریزی.

از دیگر نشانه‌های رد پیوند می‌توان به : ضعف ، بی اشتهایی ، دردعضلانی ، تب پایین ، افزایش اندکی در شمارش‌های گلبول‌های سفید خون و حساسیت در ناحیه عمل همراه با درد اشاره کرد.

عوارض جانبی دارو ضد سیستم ایمنی

پس از پیوند کبد ، شخص گیرنده کبد برای جلوگیری از رد کبد اهدا باید مادام العمر داروهایی را مصرف کند.

این داروهای ضد انعقاد می‌تواند انواع عوارض جانبی را شامل شود :

1. پوکی استخوان
2. دیابت
3. اسهال
4. سردرد
5. فشار خون بالا
6. کلسترول بالا
7. ابتلا به عفونت ( داروهای ضد انعقادی با سرکوب سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند )

راهکار هایی برای محافظت از کبد

1. مصرف بی رویه استامینوفن و سایر مسکنهای درد مانند TYLENOL (به غیر از آسپرین) برای کبد مضر میباشد.
2. حتما خود را در مقابل ویروس هپاتیت B واکسینه کنید.
3. داروها نیز سم محسوب میشوند. بنابراین از مصرف خود سرانه آنها بپرهیزید. داروها را با تجویز پزشک مصرف کرده و میزان دوزمصرفی انها را افزایش ندهید.
4. از مصرف بیش از حد ویتامین های محلول در چربی مانند A,D,E,K بپرهیزید.
5. از مصرف غذاهای پر چرب بپرهیزید. کبد تمام کلسترول مورد نیاز بدن شما را میسازد.
6. وزن خود را کنترل کنید. چاقی شما را مستعد بیماریهای : کبد چرب ، هپاتیت و سیروز کبدی میکند.
7. بهداشت فردی را رعایت کنید.
8. از مصرف داروهای غیر ضروری اجتناب ورزید. از مصرف همزمان چند دارو با هم خودداری کنید مگر با تجویز پزشک.
9. مصرف ویتامین C و چای سبز برای سلامتی کبد مفید است.
10. مصرف غذاهای سرخ کرده ، آماده ( فست فود ) و روغنهای جامد را به حداقل برسانید.
11. از غذاهای پرچرب ، خیلی شیرین و یا شور بپرهیزید.

بیشتر بخوانید :

مردان بی دفاع در برابر سرطان کبد

علت ایجاد همانژیوم کبدی چیست؟