علت ایجاد عارضه گاستریت (ورم معده) چیست؟ + درمان خانگی این بیماری

بیماری گاستریت یا ورم معده چیست؟ این بیماری درمانی هم دارد؟

گاستریت‌ یا ورم‌ معده‌ به حالتی گفته می‌شود که در آن معده دچار التهاب‌ یا عفونت‌ خفیف‌ در لایه مخاطی می‌شود‌ و معمولا به دو حالت ورم معده شدید یا مزمن بروز می‌کند. گاهی اوقات ممکن است ورم معده در صورت طولانی شدن منجر به زخم سطحی معده شود.

چه عواملی باعث بروز گاستریت می‌شوند؟

کشیدن سیگار، زیاده‌روی در خوردن بویژه مصرف مواد غذایی که به سادگی قابل هضم نیستند، ترشح بیش‌ از اندازه‌ اسید معده‌ که اغلب در نتیجه مصرف نوشیدنی‌های الکلی صورت می‌گیرد، ابتلا به عفونت‌های باکتریایی‌ یا عفونت‌های‌ ویروسی‌ که این‌ نوع‌ از ورم‌ معده‌ ممکن‌ است‌ مسری‌ باشد، مصرف زیاد کافئین‌ و مصرف برخی از داروها مانند‌ آسپرین‌، داروهای‌ ضدالتهابی‌ غیراستروییدی‌، استرس‌، رژیم‌ غذایی‌ نامناسب‌، ابتلا به برخی از بیماری‌ها‌ که‌ باعث کاهش مقاومت‌ می‌شوند، خستگی‌ یا کار زیاد و در نهایت وجود باکتری‌ هلیکوباکتر پیلوری‌ در معده همگی می‌توانند از عوامل بروز بیماری گاستریت باشند.‌

همچنین گاهی اوقات گاستریت پس از انجام یک عمل جراحی مهم یا یک آسیب روحی، سوختگی یا ابتلا به عفونت‌های شدید بروز می‌کند. برخی از بیماری‌های خاص نیز مانند کم‌خونی شدید، اختلالات دستگاه ایمنی خودکار موجب ابتلا به گاستریت می‌شود.لازم به ذکر است که گاهی مصرف برخی از مواد تحریک کننده مانند ادویه‌ها یا غذاهای آلرژی‌زا نیز می‌تواند این مشکل را تشدید کند.

علایم‌ بیماری گاستریت کدامند؟‌

شایعترین علائم این بیماری درد شکمی‌ و دل‌ پیچه،‌ سیاه‌ شدن‌ اجابت‌ مزاج‌ در اثر خونریزی‌ گوارشی‌، احساس سوزش در بالای شکم و گاهی‌ استفراغ،‌ بی‌اشتهایی،‌ تب‌، ضعف‌، تورم‌ شکم،‌ درد تند، مبهم‌ و یا آزاردهنده‌ در قفسه‌ سینه،‌ احساس‌ اسید معده در دهان و ندرتاً اسهال‌ است. گاستریت همچنین با آروغ‌ یا نفخ‌ همراه است. ‌علاوه بر این در گاستریت حاد علائمی چون کوفتگی، احساس پر بودن معده، سر درد، سر گیجه، تشنگی شدید، تنفس تند، کشیدگی شکم، حساس و سفت شدن شکم مشاهده می‌شود.در گاستریت مزمن ممکن است اختلال در حرکت معده و بروز علائمی چون علائم زخم معده بروز کند.

چگونه می‌توان از ابتلا به گاستریت پیشگیری کرد؟‌

• اگرچه شما همیشه نمی‌توانید مانع از بروز عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پایلوری شوید اما توصیه‌های زیر برای کاهش خطر ابتلا به گاستریت مفید هستند.
• یکی از راههای مهم پیشگیری از بروز این بیماری رعایت کردن حد تعادل در خوردن‌ و آشامیدن‌ است. هوشمندانه غذا بخورید. اگر اغلب اوقات هضم غذا برای شما دشوارست، تعداد وعده‌های غذایی را اضافه کرده اما از حجم غذا در هر وعده بکاهید.
• از مصرف مواد غذایی که دریافته‌اید معده شما را تحریک می‌کنند مانند غذاهای ادویه‌دار، مواد خوراکی اسیدی، غذاهای سرخ کرده و یا پرچرب پرهیز کنید.
• همچنین به خاطر داشته باشید، بویژه کسانی که مستعد ابتلا به ورم معده هستند نباید وعده‌های‌ غذایی‌ را فراموش کنند و باید برای هر روز برنامه غذایی‌ منظمی را دنبال کنند.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید چراکه الکل باعث تحریک پذیری و ساییده شدن لایه مخاطی معده شده و در نهایت منجر به التهاب و خونریزی معده می‌شود.
• سیگار نکشید. کشیدن سیگار در لایه محافظ معده اختلال ایجاد کرده و معده را مستعد ابتلا به گاستریت و همچنین زخم معده می‌کند. سیگار در عین حال اسید معده را افزایش می‌دهد، بهبود معده را به تاخیر می‌اندازد و یکی از فاکتورهای مهم خطرزا در ابتلا به سرطان معده است.
• حتی‌المقدور از مصرف‌ داروهایی‌ که‌ معده‌ شما را ناراحت می‌کند، خودداری‌ کنید. نوع داروی مسکنی که استفاده می‌کنید تغییر دهید. اگر برایتان مقدور است از داروهایی چون آسپرین و ایبوبروفن استفاده نکنید. این قبیل داروها می توانند منجر به التهاب معده شده و تحریکات موجود در معده را تشدید کنند. در عوض می توانید از مسکن‌های حاوی استامینوفن مصرف کنید.
• در مورد مصرف داروی مناسب همچنین می توانید با پزشک مشورت کنید تا بهترین راه‌حل را در اختیار شما قرار دهد.
• در صورتی که می‌دانید چه عواملی می‌تواند در شما باعث بروز یا تشدید این حالت شود باید آن عامل را حذف‌ کنید که معمولاً در این صورت ظرف چند روز بهبودی حاصل می‌شود.

عوارض بیماری گاستریت

• عدم درمان گاستریت می تواند منجر به زخم و خونریزی معده شود. به ندرت، برخی از انواع گاستریت مزمن به سرطان معده تبدیل می شود، مگر در شرایطی که قسمت گسترده ای از پوشش معده تحلیل رفته و سلول های آن تغییر کرده باشند.
• اگر با وجود درمان، علائم و نشانه های گاستریت بهبود نمی یابند حتماً پزشک خود را مطلع کنید.

آمادگی برای ویزیت پزشک

با مراجعه به پزشک عمومی، اگر وی احتمال وجود گاستریت بدهد شما را به یک متخصص گوارش ارجاع خواهد داد.

چه کارهایی می توانید انجام دهید:

• از شرایط قبل از جلسه ی معاینه مطلع شوید، مانند اعمال هرگونه تغییر یا محدودیتی در رژیم غذایی
• تمام علائم و نشانه هایتان را یادداشت نمایید، حتی آنهایی که به نظر غیر مرتبط می آیند.
• اطلاعات شخصی مهمم تان را نیز یادداشت کنید، اعم از استرس ها یا تغییرات اخیر زندگی تان
• یک لیست از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های دریافتی تان تهیه نمایید.
• از یکی از دوستان تان درخواست کنید تا شما را همراهی کند تا تمام مطالب و گفته های دکتر را به خاطر بسپارد.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک تان بپرسید را یادداشت نمایید.

تهیه لیستی از سوالات به شما این امکان را می دهد تا از وقت خود بهترین بهره را ببرید. برخی از پرسش های رایج در مورد گاستریت عبارتند از:

1. علت احتمالی بیماری من چیست؟
2. آیا با مصرف دارو با گاستریت مبتلا شدم؟
3. چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
4. آیا شرایط من موقت یا مزمن است؟
5. بهترین اقدام چیست؟
6. من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه می توانم آن ها را با هم به بهترین نحو مدیریت کنم؟
7. آیا محدودیت های خاصی را باید دنبال کنم؟
8. آیا نیاز است که به یک متخصص مراجعه کنم؟
9. آیا جایگزینی برای داروهای تجویزی تان وجود دارد؟
10. از پرسیدن هیچ سوالی دریغ نکنید.

چه انتظاراتی می توانید از پزشک خود داشته باشید؟

پزشک تان احتمالاً سوالاتی از این قبیل از شما خواهد پرسید:

- نشانه های شما چه هستند؟
- شدت علائم تان تا چه حدی است؟ آیا درد معده تان کمی آزار دهنده است یا کاملاً احساس سوزش می کنید؟
- آیا نشانه هایتان دائم یا دوره ای هستند؟
- آیا چیزی، مانند خوردن غذا، علائم تان را بدتر می کنند؟
- آیا چیزی، مانند خوردن مواد غذایی خاص یا استفاده از آنتی اسیدها، باعث بهبود علائم تان می شود؟
- آیا تهوع و استفراغ دارید؟
- آیا اخیراً وزن کم کرده اید؟
- معمولاً چه میزانی از مسکن ها، مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده می کنید؟
- هر چند یک بار الکل می نوشید و به چه مقدار؟
- چگونه استرس خود را ارزیابی می کنید؟
- آیا در مدفوع تان خون وجود دارد و یا سیاه رنگ است؟
- آیا تا به حال زخم گوارشی داشته اید؟

چه کارهایی می توانید انجام دهید:

قبل از معاینه از نوشیدن الکل و خوردن مواد غذایی محرک معده مثل غذاهای تند یا اسیدی، سرخ شده و یا چرب خودداری نمایید. اما قبل از قطع داروهای مصرفی تان حتماً با پزشک تان مشورت کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تقریباً همه افراد سوء هاضمه و سوزش معده را تجربه کرده اند. اغلب موارد سوء هاضمه کوتاه مدت هستند و به مراقبت های پزشکی نیاز ندارند. اگر علائم و نشانه های گاستریت را به مدت یک هفته یا بیشتر داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر ناراحتی معده ی شما پس از مصرف دارو، بویژه آسپرین یا دیگر مسکن ها رخ داده است، حتماً پزشک خود را از این مسئله مطلع نمایید.درصورت خون استفراغ کردن، مشاهده خون در مدفوع یا سیاه رنگ شدن آن، سریعاً جهت بررسی علت به دکتر معالج خود مراجعه کنید.

آزمایش های تشخیصی

با وجود بررسی سابقه پزشکی و معاینه بالینی، ممکن است برای تشخیص قطعی گاستریت آزمایشات دقیقی نیاز باشد. این تست ها شامل موارد زیر می شوند:

1. آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری. این تست برای تعیین وجود یا عدم وجود این باکتری تجویز می شود. نوع آزمایش بستگی به شرایط شما دارد. هلیکوباکتر ممکن است در آزمایش خون، مدفوع و یا تست تنفسی مشخص شود. برای تست تنفس، شما یک لیوان مایع بی رنگ و بدون مزه حاوی کربن رادیواکتیو میل می کنید. هلیکوباکتر باعث تجزیه مایع مذکور در معده شما می شود. سپس درون یک کیسه می دمید. درصورت وجود هلیکوباکتر، بازدم شما حاوی کربن رادیواکتیو خواهد بود.
2. استفاده از یک اسکوپ برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی (آندوسکوپی). در طول انجام آندوسکوپی، پزشک یک لوله منعطف مجهز به لنز (آندوسکوپ) را از طریق حلق و مری تان، وارد معده و روده کوچک می نماید. استفاده از آندوسکوپ، امکان بررسی التهاب را فراهم می کند. اگر یک منطقه مشکوک پیدا شد، پزشک تان نمونه ی بافتی کوچکی (بیوپسی) از آن ناحیه جهت بررسی برمیدارد. بیوپسی نیز می تواند وجود هلیکوباکتر را تشخیص دهد.
3. تصویربرداری با اشعه X از دستگاه گوارش فوقانی تان. این تست تصاویری از مری، معده و روده کوچک به منظور بررسی ناهنجاری، فراهم می نماید. برای بهتر دیدن زخم، ممکن است از شما درخواست شود تا یک مایع سفید رنگ حاوی باریوم که دستگاه گوارش شما را پوشش خواهد داد، بنوشید.

درمان دارویی بیماری گاستریت

درمان گاستریت به علت آن بستگی دارد. گاستریت حاد ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و یا الکل ممکن است با قطع استفاده از آنها بهبود یابد. گاستریت مزمن ناشی از عفونت هلیکوباکتر با آنتی بیوتیک درمان می شود.

در اغلب موارد، داروهایی تجویز می شود تا با کاهش اسید معده، علائم و نشانه های گاستریت را تسکین دهند.

داروهای مورد استفاده در درمان گاستریت عبارتند از:

• آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر. بدین منظور ممکن است چندین آنتی بیوتیک اعم از کلاریترومایسین، آموکسی سیلین یا مترونیدازول تجویز شود. به خاطر داشته باشید که استفاده داروها برای یک دوره ی کامل 10 تا 14 روزه، الزامی است.
• داروهای مهار کننده تولید اسید معده. مهار کننده های پمپ هیدروژن با متوقف کردن بخشی از سلول که مسئول تولید اسید می باشد، باعث کاهش اسید معده می شوند. این داروها شامل امپرازول، لانزوپرازول، اسموپرازول و پنتوپرازول می باشد. استفاده طولانی مدت از از مهار کننده های پمپ هیدروژن، به ویژه در دوزهای بالا، ممکن است خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش دهد.در مورد مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید.
• داروهای کاهنده تولید اسید. مهار کننده های اسید منجر به کاهش مقدار اسید رها شده به دستگاه گوارش می گردد، که درد معده را تسکین می دهند و سبب بهبودی می گردند. از این قبیل می توان رانیتیدین، فاموتیدین، سایمیتیدین و نیزاتیدین را نام برد.
• آنتی اسیدهای خنثی کننده اسید معده. این داروها با خنثی کردن اسید معده موجب تسکین سریع درد می شوند. یبوست و اسهال از عوارض جانبی آن می باشد.

تغییر شیوه زندگی

با رعایت نکات زیر احتمال دارد علائم شما بهبود یابند:

• خوردن غذای کم در وعده های زیاد. اگر سوء هاضمه دارید سعی کنید به جای سه وعده ی بزرگ، چندین وعده غذایی کوچک داشته باشید.
• از خوردن مواد غذایی محرک معده مثل غذاهای تند، اسیدی، سرخ شده یا چرب پرهیز کنید.
• اجتناب از نوشیدن الکل، زیرا الکل می تواند پوشش مخاطی را تحریک کند.
• در صورت استفاده منظم از مسکن، در مورد جایگزینی برای آن که کمتر معده را تحریک کند، از پزشک خود مشورت بگیرید.
• مدیریت استرس. استرس ممکن است نشانه های گاستریت را بدتر کند. پس بهتر است راه مقابله با آن را یاد بگیرید. درصورت لزوم می توانید از آرام بخش و ورزش هایی مانند یوگا نیز کمک بگیرید.

پیشگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری

دقیقاً نحوه گسترش آن مشخص نیست. اما شواهدی وجود دارد که می توان از فردی به فرد دیگر یا از طریق غذا و آب آلوده منتقل شود. با شستن مرتب دست ها با آب و صابون و خوردن غذاهای کاملاً پخته می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.