از حساسیت دارویی بیشتر بدانید و مراقب باشید!

حساسیت دارویی و علائم آن

حساسیت دارویی در اثر واکنش های دارویی ایجاد شده و به مقدار دارویی که بیمار مصرف کرده است بستگی دارد و80 درصد مسمومیت های دارویی براثر مصرف دارو اتفاق می افتد . اما بقیه مسمومیت های دارویی ناشی از اثرات جانبی، اثرات ثانویه مانند اسهال مربوط به آنتی بیوتیک ها و تداخلات دارویی، واکنش های ایمنی یا بدون مکانیسم شناخته شده است.

آلرژی یا حساسیت دارویی به آن دسته از علائم و نشانه هایی اطلاق می شود که به دلیل واکنش حساسیتی بدن به برخی داروها ایجاد می شود. برخی داروها، عوارضی مانند درد معده و یا سردرد را به دنبال دارند. در حالی که این عوارض را نمی توان آلرژی دارویی دانست. مانند سایر آلرژی ها، علائم و عوارض حساسیت دارویی نیز می تواند از شدت خفیف تا شدید و مرگبار باشد.

خیلی وقت ها حساسیت به یک دارو در حقیقت آلرژی به ترکیبات نگهدارنده یا پوشش یک دارو است، برای مثال آلرژی به روکش برخی کپسول ها

علائم شایع حساسیت دارویی

• بثورات پوستی
• کهیر
• خارش پوست یا چشم ها
• تب
• ورم و التهاب صورت
• درد و التهاب مفاصل
• ورم گره های لنفاوی
• تنگی نفس

علائم شدید حساسیت دارویی

آنافیلاکسی، یک واکنش آلرژیکی شدید و مرگبار است. علامت های آنافیلاکسی از قرار زیر اند:

• گرفتگی گلو و مجاری هوایی که باعث اختلال در تنفس می شود
• افت شدید فشار خون
• ضربان قلب ضعیف و تند
• ورم لب ها، دهان و پلک ها
• درد شکمی
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• تهوع، استفراغ و اسهال
• گیجی
• تپش قلب (احساس ضربان قلب شدید و تکان دهنده)

حساسیت دارویی چه زمانی ظاهر می شوند؟

در بیشتر موارد، حساسیت به دارویی خاص، در اولین بار مصرف آن دارو ایجاد نمی شود. در حقیقت شما ممکن است یک دارو را چندین بار بدون هیچ گونه عارضه ای مصرف کنید. اما اگر قرار باشد عارضه ای آشکار شود، علائم طی مدت زمان کوتاهی بعد از مصرف دارو تظاهر می کنند. برای مثال علائم شوک آنافیلاکسی طی چند ثانیه پس از مصرف دارو یا هر ماده حساسیت زایی آغاز می شود.

شایع ترین داروهای حساسیت زا

واکنش‌های حساسیت‌زا نسبت به داروها شایع است و آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از مقصران اصلی برانگیختن واکنش‌های حساسیتی به شمار می‌روند.اگر فردی به یک آنتی‌بیوتیک حساسیت داشته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که نسبت به ماده شیمیایی مشابه یا آنتی‌بیوتیک دیگری از همان خانواده نیز حساس باشد.

پنی سیلین و داروهای مرتبط با آن، سولفانامید ها، انسولین، داروهای ضد تشنج و داروهای حاوی ید از شایع ترین داروهای آلرژی زا هستند. خیلی وقت ها آلرژی به یک دارو در حقیقت آلرژی به ترکیبات نگهدارنده یا پوشش یک دارو است، برای مثال آلرژی به روکش برخی کپسول ها. که در این صورت پزشک با تغییر نوع دارو مثلا از نوع قرص به شربت به راجتی قادر خواهد بود این مشکل را حل کند.

شناخت حساسیت‌های فردی بسیار مهم است چراکه فرد باید بتواند در مواقع لزوم آنتی‌بیوتیک دریافت کند. موضوع دیگر که اغلب اشتباه گرفته می‌شود، افتراق بین عوارض جانبی از حساسیت واقعی است.دل بهم خوردگی به دنبال مصرف دارو یک واکنش حساسیتی نیست اما جوش‌زدن یک واکنش حساسیتی است.

ترکیبات فرعی موجود در یک دارو که معمولا منجر به بروز آلرژی دارویی می شوند از این قرار اند: رنگ ها، پروتئین تخم مرغ و عصاره بادام زمینی. لاتکس به کار برده شده در پوشش برخی داروها نیز برای برخی افراد ایجاد حساسیت خواهد کرد.برخی از داروهای حساسیت زا عبارتند از:

• آنتی بیوتیکها
• پنی‌سیلین
• سولفونامید
• تتراسایکلین
• مسکن‌ها
• کدئین
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
• داروهای ضد تشنج
• فنی توئین
• کاربامازپین

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت مشاهده هر گونه علامت غیر منتظره و غیر عادی هنگام مصرف دارویی خاص، شما باید سریعا وضعیت را به پزشک خود اطلاع دهید. اگر علامت های خفیف آلرژی را مشاهده کردید، بدون شک با قطع مصرف دارو پایان خواهند پذیرفت. اما در این مورد هم لازم است پزشک در جریان حال شما باشد تا بتواند داروی متهم را شناسایی کرده و در صورت لزوم داروی دیگری را جایگزین آن کند.

چه وقت مراقبت های اورژانسی ضروری خواهد بود؟

در صورتی که هر یک از علائم شدید ناشی از آلرژی های دارویی را تجربه کردید لازم است سریعا وضعیت را به اورژانس گزارش داده و از آنها بخواهید شما را راهنمایی کنند. از جمله مهم ترین و جدی ترین علائم آلرژی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورم و گرفتگی گلو و مجاری تنفسی
• افزایش ضربان قلب
• گیجی
• تنگی نفس
• کاهش هوشیاری

درمان حساسیت دارویی

مانند سایر واکنش های آلرژیکی هدف درمان در اینجا، رفع علائم و پیشگیری از یک واکنش شدید است.درمان آلرژی ممکن است یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد :

• استفاده از آنتی هیستامین ها برای رفع علائم خفیف و آزاردهنده مثل کهیر و خارش
• اسپری های تنفسی مثل آلبوترول برای درمان تنگی نفس و کاهش علائم آسم مانند (خس خس خفیف یا سرفه)
• استفاده از کورتون های پوستی به صورت خوراکی، موضعی و یا تزریقی
• استفاده از اپی نفرین تزریقی که برای درمان سریع علائم شدید مانند آنافیلاکسی به کار برده می شود.

البته دقت داشته باشید که نوع و شدت علائم است که نوع درمان مورد نیاز را تعیین می کند. بنابراین بهترین کسی که می تواند درمان مناسب را برای شما انتخاب کند، پزشک معالج شما خواهد بود.

هشدار در رابطه با حساسیت های دارویی

در صورت بروز علائم هشدار حساسیت های دارویی باید سریعا به پزشک مراجعه شود.

عدم بهبودی پس از 24 ساعت، تشدید ضایع و گسترش یا دردناکی شدید آن، خارش بسیار شدید باوجود مصرف دارو، بروزتاول یا زخمی شدن ضایعات، تشدید قرمزی و گرمی ضایعه، بروز کهیر یا ضایعات پوستی در سراسر بدن، احساس خارش در سراسر بدن، تنگی نفس و سختی تنفس یا تنفس صدادار از جمله علائم هشدار حساسیت های دارویی هستند که با بروز آنها باید فورا به پزشک مراجعه کرد.

سرفه یا گرفتگی گلو، اختلال و سختی بلع، بیرون ریختن بزاق از دهان، تورم زبان، حلق، گلو و لب ها، تورم اطراف چشم، صورت یا دست وپاها، هرگونه خونریزی، تب و لرز، سردرد و سرگیجه، رنگ پریدگی و تعریق شدید، درد یا سنگینی قفسه سینه یا تپش قلب، اسهال، تهوع و استفراغ یا درد شکم، درد، سفتی یا تورم مفاصل و ضعف و بی حالی یا خواب آلودگی شدید از دیگر علائم هشدار حساسیت های دارویی به شمار می رود.

نکاتی که هنگام حساسیت دارویی رعایت کرد

١. هنگام مصرف دارو و بروز حساسیت در مراجعه به پزشک تاریخچه مصرف دارو را به‌طور دقیق بیان کنید، گاهی بسیاری از داروهای گیاهی یا مسکن‌ها عامل حساسیت‌زا هستند.
٢. برای واکنش‌های حساسیت داروی هیچ تست پوستی باارزشی وجود ندارد.
٣. تست‌های خونی فقط برای برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد.
٤. بیشتر متخصصان اولین قدم برای مبارزه با حساسیت را دوری از ماده حساسیت‌زا عنوان می‌کنند. اگر بتوان عامل حساسیت‌زا را پیداکرده و به همین ترتیب از آن دوری کرد دیگر نیازی به دارو نخواهیم داشت.
٥. مصرف داروهای ضدحساسیت مشکلی را حل نخواهد کرد، فقط درمان تسکینی است.
٦. در برخی مواقع پزشک دارویی که قبلا موجب بروز عوارض جانبی برای فرد شده را برای او تجویز می‌کند، اما به ندرت دارویی را تجویز می‌کند که فرد در گذشته نسبت به آن حساسیت نشان داده است. بنابراین هنگام ویزیت پزشکان به آنها سابقه حساسیت دارویی خود را اطلاع دهید.
٧. آلرژی‌های غذایی برای آنهایی که دچار واکنش‌های شدید حساسیتی می‌شوند، مهم است.
٨. گرده گیاهان و سایر اجزای گیاهی حساسیت‌زا از علل شایع حساسیت‌های فصلی هستند، این احتمال وجود دارد که عامل حساسیت‌زا در خانه وجود داشته باشد و در خانه ماندن موجب تشدید حساسیت فرد شود بنابراین باید تلاش شود تا خانه از تهویه مناسب برخوردار باشد.
٩. درصورتی که فرد سابقه حساسیت دارویی دارد با شروع علایم باید به پزشک مراجعه کند.
١٠. برای بهبود علایم طبق دستور پزشک می‌توان از داروهای آنتی‌هیستامین استفاده کرد.
١١. از ترکیبات گیاهی ناشناخته (موضعی یا خوراکی) به هیچ عنوان نباید استفاده شود.
١٢. از خاراندن ضایعات باید خودداری شود، خارش ضایعات باعث زخمی و عفونی شدن پوست می‌شود.

اگر شما جزو آن دسته از افراد هستید كه به داروی خاصی حساسیت دارید یا آن كه دچار عارضه جانبی می‌شوید مطمئنا دلتان نمی‌خواهد كه در آینده از آن دارو استفاده كنید. به همین جهت پزشك را از این مساله آگاه كنید، اما دقت كنید كه مشكل ایجادشده را درست توصیف كنید تا پزشك بتواند بین حساسیت و عارضه افتراق قائل شود.

بیشتر بخوانید:

حساسیت نسبت به رنگ مو و پیشگیری و درمان آن

آلرژی و حساسیت به گرد وخاک چیست و چه نشانه هایی دارد؟

درمان حساسیت و آلرژی های شبانه در فصل پاییز و زمستان

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم