علت بیضه پایین نیامده (پنهان یا نهفته داخل شکم) چیست؟+ درمان کریپتورکیدیسم

مختصری در مورد بیضه های پایین نیامده (Undescended testis)

بیضه نزول نکرده (کریپتورکیدیسم) به بیضه‌ای گفته می‌شود که قبل از تولد تا محل اصلی خود یعنی کیسه پوستی آویزان از زیر آلت تناسلی (کیسه بیضه یا اسکروتوم) پایین نیامده است. معمولاً فقط یک بیضه حالت نهفته دارد، اما در ده درصد موارد هر دو بیضه داخل شکم پنهان است. بیضه نزول نکرده در کل عارضه شایعی نیست و عموماً در میان نوزادان پسر نارس مشاهده می‌شود.با دلگرم همراه باشید.

معمولا در هنگام تولد بیضه ها باید در محل طبیعی خود ( اسکوروتوم ) قرار داشته باشند ولی در تعدادی از نوزادان در هنگام تولد ممکن است یک یا هر دو بیضه پایین نیامده باشند و یا بطور نابجا قرار گرفته باشند. بیضه ها که پس از تشکیل شدن در خلف شکم قرار دارند از هفته ۲۸ جنینی شروع به پایین آمدن می کنند و تا هفته ۴۰ به اسکوروتوم می رسند. عواملی که در پایین نیامدن بیضه دخیل اند بسیار متعدد اند ؛ ازجمله پایین بودن فشار داخل شکم ؛ اختلال در بافت بیضه و یا اختلال در اپیدیدیم و اختلال در محور هیپوفیز تا بیضه.

پایین نیامدن بیضه یکی از شایعترین مشکلات دستگاه ادراری تناسلی است. علیرغم نزدیک به صد سال تحقیق هنوز بعضی جنبه های این مشکل مورد بحث است. بر اساس گاید لاین های موجود در نوزادانی که بیضه پایین نیامده دارند تا سن شش ماهگی هیچ نوع تصویر برداری لازم نیست انجام شود . بعلاوه پایین آوردن بیضه با جراحی مفید ترین راه درمان است و هورمون درمانی اصلا توصیه نمی شود. پاییین آوردن بیضه با جراحی احتمال ایجاد بد خیمی و نازایی را کاهش می دهد ولی بطور کامل از بین نمی برد. به همین جهت این کودکان باید همیشه حداقل تا سن بلوغ تحت مراقبت سالانه باشند.

اپیدمیولوژی (همه گیر شناسی)

بطور کلی ۳٪ از نوزادان فول ترم دچار بیضه پایین نیامده هستند و این میزان در سن ۶ تا ۱۲ ماهگی به ۱٪ کاهش مییابد . شیوع این بیماری در نوزادان نارس در حدود ۳۰ ٪ است. عواملی که پایین نیامدن بیضه را مساعد می کنند عبارتند از ؛ نارس بودن ُ کم وزن بودن ُ کوچک بودن نسبت به سن حاملگی ُ دوقلویی و دریافت استروژن توسط مادر در سه ماه اول حاملگی. بعد از سن ۶ ماهگی احتمال پایین آمدن بیضه بسیاد بعید است . در یک مطالعه گزارش شده است که در ۲۳ ٪ از کودکانی که بیضه پایین نیامده داشته اند یک سابقه فامیلی مثبت وجود داشته است و ۶.۹ ٪ ممکن است یکی از برادر ها و در ۴.۶ ٪ ممکن است پدر همین سابقه را داشته باشد.

علائم این عارضه

مکانی که بطور معمول بیضه در ‌آن قرار می گیرد (اسکوروتوم) خالی است . مفید ترین راه برای تشخیص معاینه فیزیکی است که مشخص میکند بیضه لمس می شود یا نه . گاهی تعیین دقیق محل بیضه واقعا دشوار است . بیضه های پایین نیامده در ۸۰ ٪ موارد قابل لمس و در ۲۰ ٪ موارد غیر قابل لمس هستند . بیضه های غیر قابل لمس ممکن است در داخل شکم قرار داشته باشند و یا اصلا وجود نداشته باشند و یا تحلیل رفته باشند. بیضه های قابل لمس ممکن است در مسیر نزول خود متوقف شده باشند و یا بطور نابجا نزول کرده باشند و یا بیضه هائی باشند که گاهی بالا می روند و گاهی می آیند پائین ( بیضه های رترکتایل ).بیضه های رترکتایل در واقع یکی از اشکال طبیعی تلقی می شود و چون ممکن است در سنین بالاتر حالت بالا رفته پیدا کنند لذا این کودکان باید تا زمان بلوغ تحت نظر باشند.

چه چیزی این مشکل را ایجاد می کند؟

تئوری های زیادی درباره علت بیضه های پایین نیامده وجود دارد. بعضی موارد شامل فشار درون شکمی کاهش یافته طی سه ماهه سوم بارداری برای بیرون راندن بیضه ها از حفره شکم به کیسه بیضه است. بعضی احساس می کنند که ممکن است مقدار کاهش یافته هورمون مردانه مثل تستسترون طی پایین آمدن بیضه وجود داشته باشد. با این حال هیچ تئوری یکسانی در جواب علت بیضه های پایین نیامده وجود ندارد.

آیا خطر نازایی یا مشکلات دیگر در نتیجه این شرایط وجود دارد؟

اگر بیضه ها تنها در یک طرف پایین نیامده باشد، میزان باروری مشابه با جمعیت معمول است. اگر بیضه پایین نیامده در هر دو طرف وجود داشته باشد، بیشتر داده های اخیر نشان می دهد که باروری تقریبا ۶۵ تا ۷۰ درصد است. خطر سرطان بیضه در مردان بزرگسالی که تاریخچه بیضه پایین نیامده داشته اند، افزایش می یابد.

آیا جراحی برای اصلاح این شرایط ضروری است و اگر هست چه زمان؟

اگر بیضه تقریبا در نه ماهگی در کیسه بیضه نباشد، جراحی برای قراردادن بیضه در کیسه بیضه جایی که در آن به صورت نرمال رشد و نمو خواهد داشت، ضروری است. اگر بیضه غیر قابل لمس باشد، این عمل معمولا در شش ماهگی انجام می شود.

چه زمان باید با جراح مشورت کنیم؟

عموما اگر کودک بیضه پایین نیامده داشته باشد، ما دوست داریم کودک را در زمان مناسب برای خانواده ویزیت کنیم. هر زمانی بین دو و شش ماهگی زمان خوبی برای ارزیابی اولیه این موقعیت توسط جراح است.

آیا داروهایی وجود دارد که بتواند برای پایین آوردن بیضه ها استفاده شود؟

خیر

آیا علائم خطری وجود دارد که باید مراقبت آنها باشم؟

بله- بیشتر پسر ها با بیضه های پایین نیامده فتق دارند که با بیضه پایین نیامده همراه است. اگر تورم یا حساسیت به لمس در ناحیه وجود داشته باشد که نشان دهنده فتق باشد، این حالت نشان می دهد که جراحی باید بلافاصله انجام شود زیرا این نوع فتق می تواند به صورت بالقوه به بیضه آسیب بزند یا باعث از بین رفتن آن شود. به ندرت یک بیضه پایین نیامده می تواند بچرخد و تورم و درد ایجاد کند.

عوارض

برای این که بیضه رشد کند و عملکرد طبیعی داشته باشد، دمای آن باید اندکی از دمای بدن پایین‌تر باشد. کیسه بیضه (اسکروتوم) این محیط سردتر را فراهم می‌کند. قرار نگرفتن بیضه در محیط مناسب عوارضی را به دنبال داد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

سرطان بیضه

سرطان بیضه معمولاً از سلول‌های داخل بیضه شروع می‌شود که اسپرم نارس تولید می‌کنند. دلیلی تبدیل شدن این سلول‌ها به سلول‌های سرطانی مشخص نیست. آقایان دچار مشکل بیضه نزول نکرده بیش از دیگران مستعد ابتلا به سرطان بیضه هستند. احتمال بروز سرطان در صورت قرار داشتن بیضه در شکم بالاتر از حالتی است که بیضه تا کشاله ران پایین آمده است. همچنین در صورت نهفته بودن هر دو بیضه احتمال ابتلا به سرطان بیشتر است. اگر عمل جراحی برای رفع این مشکل انجام شود، احتمال ابتلا به سرطان کاهش می‌یابد اما از بین نمی‌رود.

مشکلات باروری

تعداد پایین اسپرم‌ها، کیفیت نامناسب آنها و باروری کاهش یافته از مشکلات شایع آقایانی است که سابقه نهفته بودن بیضه داشته‌اند. این ارتباط احتمالاً از رشد کردن بیضه داخل شکم نشأت می‌گیرد و هر چه درمان دیرتر انجام شود، شدت آن نیز بیشتر می‌شود.

دیگر عوارض ناشی از پنهان بودن بیضه داخل شکم به شرح زیر است:

پیچ خوردگی بیضه

پیچ خوردگی بیضه در اصل پیچ خوردگی طناب اسپرماتیک است که رگ‌ها، عصب‌ها و لوله‌ای در آن قرار دارد که سمن (مایع منی) را از بیضه به آلت تناسلی می‌برد. این عارضه دردناک باعث می‌شود خون به بیضه نرسد.
اگر پیچ خوردگی بیضه به موقع درمان نشود، ممکن است بیضه از بین برود. احتمال پیچ خوردگی بیضه در در صورت پایین نیامدن بیضه ده برابر افزایش می‌یابد.

آسیب دیدن بیضه

اگر بیضه در کاله ران قرار داشته باشد، ممکن است به دلیل فشرده شدن به استخوان شرمگاهی آسیب ببیند.

فتق مغبنی

اگر دهانه بین شکم و کانال مغبنی بیش از حد گشاد باشد، بخشی از روده‌ها به سمت کشاله ران رانده می‌شود.

اگر فرزندتان دچار مشکل بیضه نزول نکرده باشد، پزشک عمل جراحی را برای تشخیص و درمان احتمالی توصیه می‌کند:

لاپاراسکوپی

لوله کوچک مجهز به دوربین از راه برش کوچک ایجاد شده روی شکم .وارد بدن می‌شود. هدف از انجام لاپاراسکوپی تعیین محل بیضه پنهان در شکم است. متخصص اورولوژی گاهی می‌تواند بیضه نزول نکرده را همزمان با این عمل تشخیصی اصلاح کند، اما در بعضی موارد لازم است که جراحی دیگری انجام شود. حالت دیگر این است که هیچ بیضه‌ای در لاپاراسکوپی مشاهده نمی‌شود یا بقایای کوچک به جا مانده از بافت بیضه بدون عملکرد خارج می‌شود.

جراحی باز

متخصص شکم و کشاله ران را از راه برش بزرگتری بررسی می‌کند. در بعضی موارد انجام این عمل ضروری است. اگر پزشک پس از تولد نتواند بیضه را در کیسه بیضه تشخیص دهد، دستور می‌دهد تا آزمایش‌هایی برای بررسی وجود داشتن یا نداشتن بیضه انجام شود. اگر عارضه‌هایی که باعث عدم وجود بیضه می‌شود، بلافاصله پس از تولد درمان نشود، مشکلاتی جدی ایجاد می‌شود. آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا ام آر آی معمولاً برای تشخیص بیضه نزول نکرده انجام نمی‌شود.

درمان بیضه پایین

هدف از درمان بردن بیضه نزول نکرده به محل اصلی خود در کیسه بیضه است. چنانچه درمان قبل از یک سالگی انجام شود، احتمال بروز عوارض کاهش می‌یابد. هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام شود، بهتر است، اما معمولاً توصیه می‌شود که جراحی قبل از 18 ماهگی انجام شود.بیضه نزول نکرده معمولاً با عمل جراحی اصلاح می‌شود. جراح بیضه را با احتیاط داخل کیسه بیضه قرار می‌دهد و آن را به محل مناسب بخیه می‌زند؛ این عمل اصطلاحاً ارکیوپکسی نامیده می‌شود و به روش جراحی بسته لاپاراسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود.

زمان جراحی با توجه به عامل‌های متعددی چون سلامت عمومی نوزاد و میزان دشواری عمل تعیین می‌شود. بیضه در بعضی موارد به خوبی رشد نکرده است، غیرطبیعی است یا بافت‌های آن مرده است. جراح این قسمت از بافت‌ بیضه را خارج می‌کند. اگر نوزاد علاوه بر بیضه نزول نکرده فتق مغبنی نیز داشته باشد، فتق نیز حین جراحی درمان می‌شود. جراح پس از عمل بیضه را تحت نظر می‌گیرد تا از استمرار رشد آن، عملکرد مناسب و باقی ماندن در کیسه بیضه مطمئن شود. برای بررسی وضعیت بیضه از روش‌های زیر بهره گرفته می‌شود:

• معاینه بالینی
• سونوگرافی کیسه بیضه
• آزمایش تعیین سطح هورمون

در روش هورمون درمانی هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) به نوزاد تزریق می‌شود. این هورمون حرکت بیضه به سمت کیسه بیضه را تحریک می‌کند. هورمون درمانی معمولاً توصیه نمی‌شود، چون تاثیرگذاری آن از جراحی بسیار کمتر است.

دیگر روش‌های درمان

اگر نوزاد به طور مادرزادی یا در اثر عوارض جراحی یک یا دو بیضه نداشته باشد، می‌توان از پروتزهای سالین (سرم نمکی) بیضه برای اسکروتوم استفاده کرد. جراحی پروتز در سال‌های پایانی دوران کودکی یا در دوران نوجوانی انجام می‌شود. این پروتزها ظاهری طبیعی به کیسه بیضه می‌دهند. اگر نوزاد حتی یک بیضه سالم نیز نداشته باشد، پزشک بیمار را به متخصص هورمون و غدد (اندوکرینولوژیست) ارجاع می‌دهد تا امکان هورمون درمانی برای رسیدن به بلوغ جسمی و جنسی بررسی شود.

ارکیوپکسی متداول‌ترین عمل جراحی است که به منظور اصلاح بیضه نزول نکرده انجام می‌شود و میزان موفقیت آن نزدیک به صد در صد است. باروری مردان دارای یک بیضه نزول نکرده پس از جراحی در وضعیت عادی است، اما در مردان دارای دو بیضه نزول نکرده به 65 درصد کاهش می‌یابد. جراحی احتمال ابتلا به سرطان بیضه را کاهش می‌دهد، اما امکان بروز سرطان را کاملاً منتفی نمی‌کند.

منبع:دکتر جواد نصیری؛دکتر سلام؛دکتر فرشاد نامداری

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی