ترفندهایی برای کاهش درد مفاصل و روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)

روماتیسم مفصلی چگونه درمان میشود ؟

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی نوعی بیماری مزمن و سیستمیک است که اغلب در زنان و در سنین 30 تا 50 سال رخ می دهد.
در این بیماری خودایمنی سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم مفاصل بدن حمله می کند و عوارض بیماری را ایجاد می کند.
سینوویوم لایه ای از جنس سلول است که سطح درونی کپسول مفصلی را پوشانده و وظیفه ترشح مایع مفصلی را بر عهده دارند.علت اصلی روماتیسم مفصلی تاکنون ناشناخته مانده اگرچه محققان اختلالات و ضعف سیستم ایمنی را در بروز آن دخیل می دانند.
از آنجایی که علائم این بیماری با بیماری های دیگری نیز مشابه است برای تشخیص دقیق و افتراق آن از سایر مشکلات پزشک از روش های عکس برداری و تست های آزمایشگاهی دقیق برای تشخیص بیماری استفاده می کند.

این بیماری مزمن در طولانی مدت می تواند سبب تخریب مفاصل و عوارض بیشتری برای بیمار شود.
به همین دلیل بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی بیش از سایر افراد در معرض خطر بروز بیماری هایی مانند پوکی استخوان، بیماری های گوارشی و بیماریهای قلبی–عروقی هستند.

مهمترین اهداف پزشک در درمان روماتیسم

1. کم کردن فعالیت بیماری و بدنبال آن کاهش تخریب مفاصل
2. کاهش درد و محدودیت مفصل
3. کاهش ناتوانی هایی که به علت درد، آسیب مفصل یا تغییر شکل اندام ایجاد میشود
4. درمان عوارض و مشکلات همراه بیماری

علت بروز روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی از جمله بیماری‌های خود ایمنی است. برای درک مکانیسم آن باید بدانید که بدن ما سیستم دفاعی خاصی دارد که به واسطه آن در برابر تهاجم میکروب‌ها با تولید پادتن‌ها از خود دفاع می‌کند. اگر به دلایلی که هنوز کاملا شناخته نیست، همین سیستم دفاعی بعضی از سلول‌های بدن خودمان را غریبه و مهاجم تشخیص دهد بر علیه آنها آنتی‌بادی یا پادتن تولید می‌کند که به سلول‌ها حمله کرده و موجب آسیب آنها می‌شود. در روماتیسم مفصلی هم سیستم ایمنی به سلول‌های بدن، بخصوص سلول‌های بعضی از مفاصل، بویژه مفاصل دست، ران، زانو و لگن حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها می‌شود.

وقتی بیماری در ناحیه لگن یا زانو دچار درد و محدودیت حرکت می‌شود، احساس خشکی شدید در ناحیه مفاصل این نواحی می‌کند یا به گونه‌ای احساس می‌کند که هنگام حرکت‌های معمول مثل بالا و پایین رفتن از پله‌ها، نماز خواندن و... استخوان‌هایش بر هم ساییده می‌شود، باید از نظر ابتلا به روماتیسم مفصلی مورد بررسی قرار بگیرد. در چنین شرایطی نیز معمولا فرد به علت آرتروز یا روماتیسم دچار التهاب مفصل شده یعنی کپسول مفصلی یا مفاصل اصلی‌اش ملتهب و دردناک شده و در معرض تحلیل و ساییدگی قرار گرفته است.

آیا سبک تغذیه‌ای در بروز روماتیسم می‌تواند مؤثر باشد ؟

علت اصلی بروز روماتیسم ، عوامل ژنتیکی است. به طوری که سیستم بدنی فرد بیمار دچار نقصی می‌شود که نمی‌تواند عوامل خارجی را به خوبی تشخیص دهد. بر این اساس این عوامل خارجی از میکروب و ویروس گرفته حتی استرس که امروزه مردم ما با آن بشدت درگیر هستند، به راحتی وارد بدن فرد می‌شود. در این حالت سیستم ایمنی بدن قصد دارد نسبت به این عوامل خارجی واکنش نشان دهد اما به عوامل خودی حمله می‌کند که در نتیجه روماتیسم مفصلی در بافت‌های مفاصل به وجود آمده و ایجاد مشکل می‌کند.

در خصوص عوامل محیطی، گفتن این نکته ضرورت دارد که عفونت‌های ویروسی، میکروبی و نیز استرس‌های هیجانی باعث تحریک بیماری و بروز آن می‌شود. یکی از عوامل مهم و بسترساز ابتلا به این بیماری، مصرف سیگار است. به بیان دیگر اگر کسی زمینه ژنتیکی ابتلا به این بیماری را داشته باشد، مهم‌ترین توصیه‌ای که برای پیشگیری از این بیماری به وی داده می‌شود، مصرف نکردن سیگار است زیرا مصرف دخانیات روند بروز بیماری و تخریب مفاصل را تشدید می‌کند.

درخصوص تأثیر تغذیه روی این بیماری باید بگویم تغذیه در بروز این بیماری تأثیر ندارد اما فردی که به بیماری روماتیسم مفصلی مبتلاست به دلیل مصرف دارو و عوارضی که ممکن است به دنبال داشته باشد باید از دستور غذایی متناسب بهره‌مند باشد. به عنوان مثال فردی که از کورتون استفاده می‌کند باید از مصرف مواد غذایی قندی خودداری کند. زیرا این دارو منجر به افزایش قند خون می‌شود و گاه مشاهده شده است که برخی دارو‌ها منجر به افزایش خون می‌شود، بنابراین بیمار باید از مصرف مواد غذایی که منجر به افزایش فشار خون می‌شود خودداری کند.

در مواردی بیماران بر اثر مصرف دارو یا خود بیماری دچار ضعف یا پوکی استخوان می‌شوند، بنابراین استفاده از ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی، لبنیات و مواد غذایی حاوی کلسیم مثل ماهی که دارای ویتامین «D» نیز هست توصیه می‌شود.

چه بلایی بر سر مفاصل می‌آید ؟

شاید بخواهید، بدانید که چرا آرتریت روماتوئید، دردناک و آزاردهنده تلقی می‌شود؟
به دنبال تورم مفصل ناشی از آرتریت روماتوئید، لیگامان‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل نیز تحت کشش قرار می‌گیرد که حاصل آن تضعیف، تحلیل رفتن تدریجی و ناپایداری مفصل است که در نهایت نیز به نیمه دررفتگی و تغییر شکل مفصل منجر می‌شود. بی‌دلیل نیست که اگر آرتروز مفصلی بموقع تشخیص داده نشده و درمان نشود. می‌تواند زمینه‌ساز پوکی و خوردگی استخوان اطراف مفصل و تغییرات استخوانی شود.

به گفته دکتر فائزپور عوارض ناشی از روماتیسم مفصلی، آنقدر شدید است که گاهی می‌توان صدای ساییده‌شدن استخوان‌ها را روی هم و ناله بیمار را نیز با لمس‌کردن مفصل طی معاینه شنید.

روماتیسم مفصلی را چگونه درمان کنیم ؟

• درمان روماتیسم با برگ گردو

مقدار ۵۰ گرم برگ گردوی تر یا خشک را در یک آب به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه بجوشانید. قبل از هر وعده غذا یک فنجان میل کنید. بهترین درمان برای روماتیسم است .

• درمان روماتیسم با برگ گردو و برگ فندق

۳۰ گرم از برگ درخت فندق را با ۳۰ گرم از برگ درخت گردو مخلوط کرده مقداری نمک آشپزخانه به روی آن بپاشید. سپس مقداری روغن زیتون به آن اضافه کنید به طوری که برگ ها در زیر آن بماند بعد روی آتش بگذارید تا بجوشد و به هم بزنید تا به صورت مرهم در آید. این ضماد را روی محل درد مالیده کاملا ماساژ دهید. بعد از چند روز درد برطرف می شود.

• درمان روماتیسم و درد مفاصل با کلم

برگ کلم را روی میز با سینی بزرگ پهن و اتوی داغ روی آن بگذارید. وقتی داغ شد به محل درد بگذارید تا خوب شود. خوردن کلم قمری و آش کلم مفید است و بارها تجربه شده است .(توضیح : بایکی دو بار خوردن درد برطرف نمی شود ،لااقل باید یک ماه ادامه یابد.)

• درمان روماتیسم با انگور معمولی – گوجه فرنگی – گیلاس – آلو و آلوچه

همه این ها کلا برای روماتیسم و نقرس مفیدند.

• درمان روماتیسم با خردل

مرهمی از مخلوط آرد و خردل تهیه کنید و ضماد را به محل درد بگذارید تا خوب شود ونیز کرفس کوبیده را با آرد برنج مخلوط کنید. خمیر را روی نقاط درد بگذارید تا خوب شود.مخلوط کرفس با سیر و پیاز به صورت سالاد تهیه کرده ، بخورید نیز مفید است .برای معالجه نقرس – روماتیسم – سیربهترین درمان است و نیز سیب ، لیمو ، پونه کوهی ،آبغوره ، نارگیل ،بالنگ ،سوخته پوست چنار با خمیر زیتون در محل درد گذاشته بسیار مفید است .

چند درصد افراد به پوکی شدید استخوان مبتلا می‌شوند؟

10 درصد افراد بالای 50 سال به پوکی شدید استخوانی مبتلا هستند که این رقم در سنین بالای 65 تا 75 سالگی به 50 درصد می‌رسد. در سنین بالای 85 سال 90 درصد سالمندان به بیماری پوکی شدید استخوانی مبتلا می‌شوند. در واقع ریسک شکستگی بر اثر پوکی استخوان با افزایش سن زیاد‌تر می‌شود. پوکی استخوان در خانم‌ها پس از سنین یائسگی شدید‌تر است. در سن 75 سالگی 50 درصد خانم‌ها دچار شکستگی ستون فقرات می‌شوند.

ظاهراً دارویی با پوشش 90 درصدی برای درمان مبتلایان به پوکی استخوان در کشور به تولید رسیده است؟«سینوپار» برای پوکی‌های استخوانی شدید همراه با شکستگی مهره تجویز می‌شود. داروی مشابه خارجی آن «تری پاراتاید» بود که به صورت یک آمپول روزانه زیر جلدی برای مبتلایان به پوکی‌های استخوانی شدید به قیمت یک و نیم میلیون تومان در اختیار بیماران قرار می‌گرفت.

با وجود اثر بخشی مناسب این دارو به دلیل گرانی، پزشکان به راحتی قادر به تجویز این دارو نبودند اما با تولید داروی «سینوپار» که در داخل کشور به تولید رسیده است، این دارو با یک هفتم قیمت مشابه خارجی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. این دارو خوشبختانه به حمایت 90 درصدی بیمه درآمده است و بیماران فقط 10 درصد قیمت دارو را می‌پردازند.

مهم‌ترین عوارض شکستگی مهره در صورت درمان نشدن چیست؟

شکستگی مهره بسیار دردناک است و درصورتی که درمان نشود، سبب شکستگی‌های بعدی و خمیدگی و قوز پشتی می‌شود. از عوامل مؤثر بر شکستگی ستون مهره، پوکی استخوان است.
مسئولان وزارت بهداشت عنوان می‌کنند که داروهای تولید داخل آنطور که باید مورد استقبال پزشکان قرار نمی‌گیرد و پزشکان کمتر در چنین بیماریهایی داروی تولید داخل تجویز می‌کنند.

استقبال متخصصان روماتولوژیست از داروهای بیولوژیک درمان بیماری‌های روماتیسمی که در داخل کشور به تولید می‌رسند به چه میزان است؟
اثر بخشی مناسب «آلتبرل» در زمینه کنترل درد و کاهش تورم مفاصل خوشبختانه سبب شده این دارو مورد تأیید و استقبال روماتولوژیست‌های ایرانی قرار گیرد. از همین رو انجمن روماتولوژی ایران نیز حمایت از این دارو را جزو سیاست‌های خود قرار داده است.

جایگاه ایران در زمینه تولید دو داروی «آلتبرل» و «سینوپار» در سطح بین‌الملل چگونه است؟
خوشبختانه در زمینه تولید «آلتبرل» جزو اولین‌ها در دنیا هستیم. در حقیقت فقط ایران، امریکا و کره جنوبی تکنولوژی تولید این دارو را در اختیار دارند. در مورد «سینوپار» هم نسبتا وضعیت مشابهی وجود دارد و ما جزو اولین تولیدکنندگان آن و در ردیف امریکا و چند کشور اروپایی هستیم. هر چند این دارو در هند نیز به تولید می‌رسد، اما از نظر کیفیت قادر به برابری با داروی ایرانی نیست. ترکیه نیز قرار است این دارو را به تولید برساند.

همانطور که عنوان شد، تولید کنندگان داروهای داخلی نیازمند حمایت هستند تا قادر باشند سرپا بایستند. حمایت از این شرکت‌ها در واقع حمایت از تولید داخلی است که به تولید کنندگان انگیزه تولید محصولات جدید را می‌دهد.پوشش گسترده بیمه‌ای علاوه بر آنکه دارو را با قیمت مناسب در اختیار بیماران قرار می‌دهد، به تولیدکنندگان برای سهولت فروش داروهایشان نیز کمک می‌کند.

همانطور که می‌دانیم، داروهای بیولوژیک جدید داروهای گرانقیمتی هستند که تنها با کمک بیمه‌ها مردم قادر به تهیه آنها هستند. حمایت دولت از صادرات این دارو‌ها نیز زمینه توسعه هر چه بهتر و بیشتر این داروها را فراهم می‌آورد.

مواد غذایی مضر برای روماتیسم

برخی از غذاهای مضر برای روماتیسم ( روماتیسم مفصلی ) اینها هستند:

1. فست فودها - کنسروها و خوراکیهای صنعتی یا کارخانه ای. زیرا مواد نگهدارنده و افزودنی دارند.
2. استفاده ی بیش از انداره از غذاهای سرخ کردنی و پرچرب
3. استفاده ی بیش از انداره از غذاهای فریز شده
4. محدود شدن رژیم غذایی مردم فقط به چند غذا مثل برنج - گوشت مرغ- گوشت گاو (همگی سرد مزاجند)
5. استفاده ی بیش از حد از ترشیجات (هرچیزی که ترش مزه باشد)
6. استفاده ی زیاد از تنقلات صنعتی مثل چیپس و پفک و شکلات و بستنی
7. استفاده زیاد از خوراکی های شور مزه (نمک زیاد - خیار شور - آجیل شور - تخمه شور وغیره )
8. استفاده از شیرینی های قنادی

پیامبراسلام (ص) فرمود:
« المعده بیت کل داء، و الحمئه راس کل دواء»

یعنی معده مرکز و خانه هر دردی است و پرهیز و اجتنناب (از غذای نامناسب و زیاده خوری) اساس و راس هر داروی شفابخش است.البته پرهیز در مورد بیماری روماتیسم آنقدر هم سخت نیست فقط کافی است برای غذاهایتان جایگزین مناسب پیدا کنید.مثلا بعضی از غذاهای مفید برای روماتیسم یا روماتیسم مفصلی که گرم مزاج هستند به این صورت است :

اما نکته ای که حتما همیشه باید رعایت کرد (حتی پس از بهبودی) این است که مصرف ترشیجات - برنج سفید (چلو) - گوشت های سرد مزاج - غذاهای صنعتی و فست فودها کاملا باید قطع شود زیرا باعث بازگشت بیماری می شوند . تقریبا پس از دو ماه پرهیز قطعی (اشاره کردم که بستگی به پیشرفت بیماری دارد ممکن است کمتر یا بیشتر باشد) ، علایم بهبودی ظاهر می شود و اگر دیدید که حتی 10 درصد هم بهتر شدید باید ادامه دهید و هیچ گاه ناامید نشوید.ظاهرا" زنانی که عمل سزارین را انجام داده اند نیز سرد مزاج می شوند.
البته عملهای جراحی باز که با شکافت پوست همراه است در سرد مزاجی افراد تاثیر دارد حتی در مردان.تاکید می کنم خوردن غذاهای سرد مزاج برای مبتلایان به این بیماری مثل خوردن سَم است و تا حد امکان از خوردنیهای سرد مزاج پرهیز کنید.

مواد غذایی برای بیماران روماتیسمی و سایر بیماریهای خودایمنی:

1. پرهیز از غذاهای صنعتی و غذاهایی که با مزاج انسان ناسازگار است . (پرهیزکردن افراد سرد مزاج از غذاهای سرد مزاج و پرهیز کردن افراد گرم مزاج از غذاهای گرم مزاج) بیماران روماتیسم مفصلی باید از سرد مزاجها پرهیز کنند.
2. حذف استرس با ایجاد آرامش که بهترین راه آن روی آوردن به معنویات (قرآن - نماز) است.
3. ایجاد توازن PH خون با مصرف سبزیجات یا سالاد (با توضیحات گفته شده ) به همراه غذا و زیاده روی نکردن در مصرف گوشت قرمز (حتی گوشت قرمز گرم مزاج)
4. درمان کردن به موقع بیماری های عفونی با مراجعه به پزشک (عفونت نباید پیشرفت کند و گرنه ممکن است به یک بیماری خود ایمنی تیدیل شود)
5. انجام نرمش و ورزشهای آرام و همیشگی.
6. رفع یبوست با مصرف حدود 6 لیوان یا بیشتر در طول روز یا استفاده از زیتون (یا روغن زیتون طبیعی طبق توضیحاتی که داده شد) و انجیر
7. استفاده از ترکیب عسل و دارچین و مقداری زنجبیل ( یا جوشانده ی زیره یا جوشانده ی چوب دارچین) این ترکیب فقط برای افراد سرد مزاج است

گرچه چند ماه باید پرهیز غذایی انجام شود تا بهبودی حاصل شود. داروها برای این بیماریها تاثیر قطعی ندارند . زیرا با وارد شدن غذاهای سرد مزاج به بدن ، دوباره بیماری شدت پیدا می کند. البته باز تاکید میکنم در مواردی که بیماری پیشرفت کند باید تحت درمان برخی داروهای شیمیایی هم قرار گرفت اما با رعایت مطالب گفته شده می توان مصرف دارو را کم کرد.

جمع بندی :

طبق تجربه و مطالعات خودم متوجه شدم علت ابتلای به روماتیسم مفصلی یا تقریبا همه ی بیماری های خودایمنی که برخی را نام بردم دو عامل زیر است ؛مراقبت نکردن در مصرف غذا (خوردن غذاهایی که با مزاج انسان سازگار نیست - با توجه به کتاب «15 روز تا سلامتی» که اشاره شد - و کم کردن مصرف سبزیجات ) فشارهای عصبی (نگرانی - عصبانیت و ...) یا هر چیزی که روان انسان را از آرامش خارج کند.