درمان مالاریا

بیماری مالاریا چیست و چگونه درمان میشود؟

با دلگرم همراه باشید تا با بیماری مالاریا بیشتر آشنا شوید.

بیماری مالاریا چیست ، علائم و درمان مالاریا

بیماری ایجاد شده توسط انگل مالاریا که به عنوان بیماری مالاریا نامیده می شود ، می تواند نشانه های متنوع و گسترده ای داشته باشد که می توان آن ها را به دوره کمون یا بیماری خیلی خفیف و شدید وحتی مرگ طبقه بندی نمود ولی عموماً بیماری مالاریا را به دو نوع خفیف و شدید طبقه بندی می کنند و در کل مالاریا بیماری علاج پذیری است که لازمه درمان آن تشخیص و اقدام به موقع و درست می باشد.

زمانی که ذره تاثیر گذار ( پلاسمودیوم ) به وسیله پشه آنوفل وارد بدن شده تا قبل از ظاهر شدن اولین علائم بیماری به آن دوره کمون گفته می شود.دوره کمون بیماری مالاریا در اغلب موارد بین 7تا30 روز بوده.

کوتاه ترین دوره کمونی در " پلاسمودیم فالسی پاروم" و طولانی ترین دوره کمون در مالاریا" مالاریه" مشاهده می شود. داروهای ضد بیماری مالاریا برای پیشگیری و یا به تاخیر انداختن مالاریا، برای مسافرانی که به محل بومی مالاریا مسافرت کرده اند مورد استفاده قرار می گیرد که مدت تاخیراندازی بین چند هفته تا چند ماه میباشد.

رده بندی و تقسیم بندی حمله مالاریا که بین 6تا 10 روز طول می کشد شامل موارد زیر می باشد:

• مرحله سرد (احساس سرماو لرزش)
• مرحله گرم(تب،سردرد، تهوع،حمله ها در بچه ها)
• در نهایت مرحله تعریق (عرق،برگشت بدن به دمایی عادی،خستگی)

علائم مالاريا (Paroxysm)

علامت متداول بيماري تب شديدي است كه همراه با ساير علائم مربوطه (لرز ، عرق) براي مدت 5 تا 8 ساعت ادامه يافته و سپس هر 2 يا 3 روز يكبار باز مي گردد.

هر يك از اين حملات، نيروي بيمار را به شدت تحليل برده و باعث كاهش شديد فعاليت هاي بيمار در طي دوران بيماري مي گردد. حملات اوليه مالارياي حاد حداقل 2 هفته يا بيشتر طول مي كشد و در اثر ابتلاهاي مكرر و همراه با پيشرفت بيماري ، كم خوني و بزرگي طحال حادث شده كه در اكثر بيماران در طي يك يا دو هفته بعد از حمله اوليه مي توان آنرا لمس نمود.

در صورتيكه عامل ابتلا انگل گونه فالسيپارم باشد مي تواند منجر به گلومرولونفريت ، افزايش شديد پارازيتمي، پديده جداسازي مويرگي (Sequestration)، گيجي ، تشنج ، كاهش فشارخون ، ادم ريوي، علائم گوارشي (مثل استفراغ ، دردهاي شكمي ، اسهال ، خونريزي روده اي) ، سندرم نفروتيك، كولاپس گردش خون، سيانوز و مرگ شود.

دوره نهفتگي بيماري(Incubation Period) بطور معمول از 9 تا 30 روز متفاوت است و ممكن است تا چندين ماه طول بكشد. گونه هاي پلاسموديوم ويواكس در مناطق معين جغرافيايي دوره نهفته طولاني و بيشتر از 10 ماه دارند.

1 يا 2 روز قبل از شروع علائم تعداد كمي انگل در گردش خون ظاهر مي شوند سپس با افزايش تعداد انگلها ، علائم مختلف شروع به تظاهر مي كنند كه عبارتند از سردرد ، خستگي ، دردهاي مبهم در عضلات و استخوانها و مفاصل ، احساس لرز و تب كه بدليل شبيه بودن علائم با بيماريهاي ويروسي مثل سرماخوردگي و آنفلوانزا(Influenza) بخصوص در مناطق غير آندميك تشخيص را بر مبناي اين بيماريها مي گذارند. در طي چند روز آينده وقتي كه تعداد انگلها در خون به حد كافي رسيد علائم مالاريا بروز مي نمايد

بیشتر بیماران ترکیبی از علائم رایج زیر دارا هستند:

• تب
• سرما
• عرق
• سردرد
• استفراغ
• درد بدنی
• دردعمومی

در کشورهایی که مالاریا نادر است ممکن است علائم به آنفولانزا، سرماخوردگی یا بیماریهای عفونی( به خصوص اگر به بیماری مالاریا مشکوک نباشند ) نسبت داده شود.

اما در کشورهای که مالاریا رایج است، حتی بدون آزمایشهای تشخیصی قابل تشخیص است. بروز علائم فیزیکی مالاریا ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بالا رفتن دما
• تعریق
• تضعیف بدن
• بزرگ شدن طحال

بعلاوه شامل عارضه های دیگری چون:

• زردی خفیف
• بزرگی کبد
• کاهش سرعت تنفسی

تشخیص مالاریا بستگی به اثبات انگل در بررسی گسترش خون زیر میکروسکوپ دارد.تشخیص ممکن است از طریق آنمی ضغیف، کاهش پلاکت خون ، بالارفتن بیلی روبین، بالا رفتن آمینو ترانسفرها صورت گیرد.

(severe malaria) بیماری مالاریای شدید

مالاریای شدید زمانی اتفاق می افتد که پلاسمودیم فالسی پاروم در یک اندام یا ارگان ایجاد عارضه کند ویا باعث اختلال در خون و یا متابولیسم بیمار شود.ظاهر مالاریای شدید شامل:

• مالاریایی که بر مغز تاثیر می گذارد ، به همراه رفتار های غیر طبیعی، حمله ها ،یا سایر ناهماهنگی های نورولوژیک
• کم خونی و آنمی شدید بر اثر همولیزیس(نابودی گلبول های خون)
• هموگلوبینورا (هموگلوبین در اوره)در اثر همولیزیس
• (ADRS) ادم های ریوی یا سندرم شدت پریشانی دستگاه تنفس
• کاهش شمار انگل در پاسخ به درمان
• نا به هنجاری در انعقاد خون و ترمبو سیت ها
• ایست قلبی وشک

از دیگر علائم که باید به آنها توجه داشت عبارتند از:

• ناتوانی حاد کلیه (درست کار نکردن کلیه)
• هایپرپارازیتیما،جایی که بیش از %5 از گلبول های قرمز خون توسط انگل مالاریا آلوده شده باشند
• ماتابولیک اسیدوز(بالا بودن اسیدیته مایعات و بافت های بدن)،معمولاً همراه است یا هیپوگلیسیمیا(کاهش قند خون)
• همچنین هیپوگلیسیما ممکن است در زنان باردار که مبتلا به مالاریا خفیف هسنتد و یا بعد از درمان با گنه گنه رخ دهد.

مالاریا شدید اغلب برای کسانی اتفاق می افتد که ایمنی به مالاریا ندارند و یا کسانی که ایمنی آنها نسبت به مالاریا کاهش پیدا کرده است. مالاریای شدید ممکن است در تمام افراد یک ناحیه ای که انتقال مالاریا در آن ناحیه وجود ندارد یا کم است و بخصوص و زنان باردار دیده شود. بیماران مبتلا به مالاریا شدید باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرند.

درمان بیماری مالاریا

بیماری مالاریا ، یک بیماری شدید است که می تواند بالفعل کشنده باشد ( خصوصاً وقتی که عامل آن مالاریا فالسی پاروم باشد) و طبق سفارشات سازمان سلامت جهانی در مناطق بومی باید درمان را حداکثر تا 24 ساعت بعد از ظهور نخستین نشانه ها آغاز نمود .

بیماری مالاریا به دو دسته تقسیم می شود:

بیماری مالاریای خفیف که درمان آن نیازی به بستری ندارد و بیماری مالاریای شدید که حتماً نیاز به بستری دارد.
در مناطقی که بیماری مالاریا غیر بومی است باید بیماران را تحت قرنطینه قرارداد و سپس برای درمان اقدام کرد.در بعضی از کشور ها ( و نه ایالت متحده) داروهای ضد مالاریا به صورت شیاف یافت می شوند و بسیاری از داروهای ضد مالاریایی نیز به صورت تزریقی درون رگ موجود می باشد.

برخی داروهایی که در برابر این بیماری (در خون) مؤثر هستند عبارتند از:

علاوه بر اینها Primaquine نیز در مقابل انگل های غیر فعال کبد مؤثر هستند و از عود کردن آن ها جلوگیری می کند.

همچنین این ماده نباید توسط زنان باردار و افرادی که کمبود G6PD(Glucose-6-phosphate Dehydrogenase) دارند مورد استفاده قرار گیرد.

اینکه یک بیمار مبتلا به مالاریا را درمان کنیم به عواملی بستگی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

• گونه ی انگل بیماری زا
• مکانی که عفونت و بیماری حادث شده است
• وضعیت کلینیکی و آمادگی بیماران
• بارداران بودن

روشهاي انتقال مالاريا

شيوع و انتقال هر نوع مالاريا چه در مناطق اندميك و چه به صورت اپيدميك به عوامل بيشماري مثل نوع و سوش انگل ، ميزان ايمني انسانها ، عادات زيستي پشه ها ، عادات زيستي انسانها ، شرايط محيطي از قبيل درجه حرارت، رطوبت، ميزان بارندگي، نوع گياهان منطقه نوع و روشهاي مبارزه و . . .

بستگي دارد كه اين عوامل را ميتوان در ارتباط با سه عامل شخص سالم و آلوده بعنوان گيرنده و دهندة بيماري ، انگل پلاسموديوم بعنوان عامل ايجاد كنندة بيماري و پشه آنوفل بعنوان انتقال دهندة بيماري طبقه بندي نمود. بطور كلي انتقال مالاريا از طرق زير مي تواند صورت بگيرد:

• انتقال طبيعي : انتقال از طريق نيش پشه آنوفل
• انتقال اكتسبي : انتقال از طريق تلقيح
• انتقال طبيعي مالاريا (انتقال از طريق نيش پشه آنوفل):

عمده ترين راه انتقال بيماري مالاريا انتقال از طريق نيش پشه آنوفل ماده مي باشد كه در سال 1897 توسط رونالد راس ثابت شد. اين پشه ها در اكثر كشورهاي مناطق معتدله و حاره و هر جا كه محل زيست مناسبي براي آنها فراهم شود وجود دارند.

نحوة انتقال به اين صورت مي باشد كـه پشه هاي ماده در طي خونخواري از شخص آلــوده، انگل را بلعيده و انگل در بدن پشه پس از طي دوره و زمان خاصي مجدداَ به فرم آلوده كننده درآمده و همراه با محتويـات بزاق طــي خونخواري بعدي بـه افراد سالم جامعه منتقـل مي گـردد و اين چرخه تا جايي كه توسط عامل بخصوصي قطع نگردد ادامـه پيدا ميكند.

در اين چرخه براي آلوده شدن پشه ها، علاوه بر وجود ناقل مناسب وجود انسان مخزن ( (Human reservoir داراي مقدار لازم گامتوسيت در خون وي ضروري مي باشد. بنابراين انسانهايي كه به تازگي آلوده شده اند نمي توانند بيماري مالاريا را انتقال دهند.

انتقال اكتسابي ( انتقال از طريق تلقيح )

در صورتيكه مالاريا غير از انتقال توسط نيش پشه آنوفل از طُرق ديگر منتقل شود به اين نوع مالاريا، مالارياي تلقيحي مي گويند.

در سال 1884 انتقال مالاريا از طريق انتقال خون توسطGerhardet ثابت گرديد.

در سال 1911 اولين مورد مالارياي ناشي از انتقال خون در آمريكا بوسيله Woolsey مشاهده شد.

در مناطقي كه انتقال مالاريا بوسيله پشه آنوفل انجام مي گيرد اهميت انتقال مالاريا از ساير راهها تحت الشعاع موارد انتقال عادي آن قرار ميگيرد، ولي در مناطقي كه انتقال طبيعي مالاريا بوسيله پشه آنوفل قطع شده است ولي حاملان انگل وجود دارند در صورتيكه عامل مالاريا پلاسموديوم فالسيپارم باشد و بموقع تشخيص داده و درمان نگردند، مي تواند به مرگ بيمار منجر شود.

مكانيزم عمل اين نوع انتقال به اين صورت است كه در افراد مبتلا به مالاريا در صورتيكه درمان كامل يا اساسي انجام نگرفته باشد پس از توسعه مصونيت نسبي (Premunition) ، تعداد انگل در خون به حداقل رسيده و مانع بروز علائم باليني مي شود و گاهي تعداد انگل در خون به حدي كم است كه در آزمايش ميكروسكپي معمولي نمونه خون نمي توان آنها را ديد ولي اگر خون اين افراد حامل انگل به افراد سالم از نظر بيماري تلقيح گردد، انگلهاي مرحله شيزوگوني خوني موجود در گلبول قرمز شروع به تكثير كرده و در گيرنده خون علائم مالاريا ظاهر مي گردد .

انواع پلاسموديوم هاي انساني در مالارياي ناشي از انتقال خون به ترتيب پلاسموديوم ويواكس، پلاسموديوم مالاريه ، پلاسموديوم فالسيپارم و پلاسموديوم اووال بوده اند كه در سالهاي اخير جاي خود را به پلاسموديوم مالاريه داده است، بنابراين در مالارياي ناشي از انتقال خون پلاسموديوم مالاريه نقش اصلي را دارد. مالارياي تلقيحي موارد زير را شامل مي گردد :

1. انتقال از طريق انتقال خون

2. انتقال از طريق پيوند اعضاء

3. انتقال از طريق مالاريا تراپي

4. انتقال از طريق هموتراپي

5. انتقال از طريق مادر به جنين

6. انتقال از طريق سرنگ آلوده

7. انتقال بصورت تصادفي ( آلودگي شغلي )