فواید مصرف و عوارض کمبود ویتامین B12

معرفی ویتامین B12 و تاثیر آن بر بدن

طبقه بندی مارتیندل : عوامل تغذیه ای و ویتامین ها(مکمل ها)
طبقه بندی درمانی : ویتامین ها > ویتامین B Complex

ویتامین B12 یا کوبالامین یک ویتامین حساس و مهم برای بدن است. این ویتامین برای تکثیر سلولی (خون‌سازی) و عملکرد سیستم عصبی ضروری می‌باشد. ویتامین B12بسیار حساس است و قابلیت تحمل نور، حرارت و مواد اسیدی و قلیایی را ندارد.

• باکتری‌های تولیدکننده ویتامین B12 در دستگاه گوارش انسان، از دهان و لثه و حلق تا روده بزرگ، زندگی می‌کنند.
• این ویتامین در منابع حیوانی مانند جگر، شیر، پنیر و تخم مرغ وجود دارد و دارای ۴ درصد کبالت است.
• کمبود ویتامین B12 منجر به بیماری کم‌خونی وخیم و غیرطبیعی شدن گویچه‌های قرمز خون می‌شود.

نقش ویتامین ویتامین B12 در بدن

ویتامین B12 در تولید یاخته‌های بدن نقش دارد و وظیفهٔ آن همانند اسیدفولیک، شرکت در همانند سازی ژن‌های هستهٔ سلول می‌باشد. تکثیر سلول‌ها در بافت عصبی (تولید رشته‌های عصبی این بافت) و دستگاه گوارش و مغز استخوان به خاطر حضور این ویتامین می‌باشد.

چرخه جذب ویتامین ویتامین B12

ویتامین B12 موجود در غذا پس از ورود به بدن، ابتدا با پروتئینی به نام هاپتوکورین (فاکتور R یا ترانس کوبالامین یک) ترشح شده از غدد بزاقی اتصال می یابد. «هاپتوکورین» با ایجاد کمپلکس با این ویتامین از نابود شدن آن توسط اسید معده جلوگیری می‌کند. سلول‌های جداری معده، پروتئینی به اسم «اینترینسیک فاکتور» یا فاکتور داخلی را می‌سازند. وقتی که کمپلکس «هاپتوکورین~ویتامین ویتامین B12» وارد روده باریک می‌شود، آنزیم پانکراس هاپتوکورین را حل می‌کند و ویتامین B12 را آزاد می‌کند. آنگاه ویتامین ویتامین B12 با فاکتورداخلی پیوند شده و به بخش انتهایی روده باریک (ایلئوم) می‌روند. در قسمت انتهایی ایلئوم کمپلکس فاکتور داخلی + ویتامین B12 با انتقال فعال (اندوسیتوز) وارد سلول‌های جدار روده می‌شود. در داخل سلول‌ها، ویتامین B12 از فاکتور داخلی جدا شده و به پروتئین دیگری بنام ترانس کوبالامین دو متصل می‌شوند. ترکیب این دو از روده به کبد منتقل می‌شود.

عوامل کمبود ویتامین B12

بر اساس کتاب فیزیولوژی گایتون شایع‌ترین علت کمبود ویتامین B12 در حقیقت نه کمبود آن در مواد غذایی بلکه اختلال در سنتز فاکتور داخلی توسط معده است. ترکیب این فاکتور داخلی با ویتامین B12 باعث جذب آن در ایلئوم می‌شود. بیماری‌های مختلف معدی مانند گاستریت‌های مزمن (تورم مزمن معده و آتروفیک (, کم‌خونی پرنیشیوز اعمال جراحی و برداشتن کامل یا بخشی از معده، باعث عدم ترشح فاکتور داخلی شده و کمبود ویتامین B12 را در بدن انسان به دنبال دارد. کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب کم‌خونی، احساس ضعف، افسردگی، زخم دهان و زبان، اختلالات روحی، کاهش حافظه، کاهش وزن، اختلال در راه رفتن و بوی بد دهان شود.

• ویتامین B12 در کبد ذخیره می‌شود و اگر فرد سال‌های طولانی از این ویتامین استفاده نکند کمبودی در بدنش ایجاد نمی‌شود.
• افراد گیاه‌خوار در تأمین ویتامین B12 با مشکل مواجهند . افراد مسن با استفاده بیش از حد از ملین‌ها با کمبود این ویتامین در بدن‌شان روبه رو می‌شوند.
• وجود ویتامین B12 در بدن کودکان و سالمندان اهمیت زیادی دارد و ممکن است عدم وجود این ماده در بدن آن‌ها موجب عدم جذب مواد مغذی دیگر شود.

موارد مصرف ویتامین B12

• اين ويتامين در درمان كم خوني پرنيسيوز ناشي از فقدان يا مهار فاكتور داخلي مصرف مي شود.
• اين دارو در پيشگيري و كمبود ويتامين B12 و براي پيشگيري از بروز كمبود آن پس از برداشت تمامي معده و قسمت زيادي از ايلئوم مصرف مي شود.

مکانیسم اثر ویتامین B12

ويتامين B12 به صورت كوآنزيم در اعمال متابوليك مختلفي مانند متابوليسم كربوهيدرات ها و چربي ها و ساخت پروتئين، دخالت مي كنند و عمدتاً به دليل تأثير در متابوليسم متيولين، اسيد فوليك و مانوليك، براي رشد و تكثير سلولي، خونسازي و ساخت نوكلئوپروتئين و ميلين ضروري است.

فارماکوکینتیک ویتامین B12

میل ترکیبی اين ويتامين به پروتئين خاصي به نام ترانس كوبالامين زياد است و 90% دارو در كبد ذخيره مي شود. متابوليسم آن كبدي و نيمه عمر آن تقريباً 6 روز(400 روز در كبد) است. زمان لازم براي رسيدن به اوج غلظت پلاسمايي از راه تزريق عضلاني 60 دقيقه است. ويتامين B12 از طريق صفرا دفع مي شود. مقادير بيش از حد مورد نياز روزانه بدون تغيير از طريق ادرار دفع مي شود.

مسمومیت و تغییرات پوستی بر اثر کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 را باید در آب حل کرد و سپس مورد استفاده قرار داد. کمبود این ویتامین برعملکرد تمامی اجزای بدن انسان تأثیر سوء می‌گذارد و انتقال اکسیژن را با کندی مواجه می‌کند و همچنین می‌تواند موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن انسان شود. کمبود آن به ویژه در سیستم عصبی و خون‌سازی مؤثر است. این ویتامین در چرخهٔ رشد سلولی نقش متفاوتی دارد و می‌تواند انرژی و پروتئین تولید کند. این ویتامین همچنین در تقسیم سلولی و روند رشد نیز تأثیرگذار است.

منع مصرف ویتامین B12

اين دارو در بيماري لبر (Leber) نبايد مصرف شود.

هشدار ها در رابطه با مصرف ویتامین B12

1. پيش از شروع درمان با ويتامين B12 تشخيص كمبود آن بايد با بررسي هاي آزمايشگاهي تأييد شود. تجويز اين ويتامين ممكن است كمبود اسيد فوليك را پنهان سازد.
2. ويتامين B12 را نبايد از راه وريدي تزريق كرد. هر چند كه مقادير كمي از آن در محلول هاي تهيه شده براي كساني كه فقط از راه تزريقي تغذيه مي كنند، وجود دارد.

توصیه های دارویی ویتامین B12

1. دركم خوني پرنيسيوز يا متعاقب برداشت تمامي معده و برداشت قسمت وسيعي از ايلئوم، مصرف دارو براي تمام دوره زندگي بايد ادامه يابد.
2. از آنجا كه كمبود ويتامين هاي گروه B به تنهايي شايع نيست به طور معمول تركيبي از اين ويتامين ها تجويز مي شود.

همچنین در این رابطه بخوانید

موارد مصرف و عوارض کمبود ویتامین B3 (نیاسین)

موارد مصرف و عوارض ویتامین B2 ( ریبوفلاوین)

موارد مصرف و عوارض قرص ویتامین B1

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم