علائم و درمان التهاب مفصل خاجی خاصره‌ای یا ساکروایلیاک
| آیا التهاب مفصل ساکروایلیاک میتواند موجب درد کمر و لگن شود
التهاب مفصل ساکروایلیاک (دنبالچه و لگن): علت، علائم و درمان
مفصل خاجی خاصره‌ای یا ساکروایلیاک ( Sacroiliac joint) مفصلی است که از اتصال سطح مفصلی استخوان خاجی که در سطح طرفی آن واقع شده با سطح مفصلی ایلیوم از استخوان هیپ (بی نام) به وجود می‌آید. هر استخوان خاجی دارای دو سطح مفصلی جهت اتصال با استخوان‌های هیپ، دو زائده مفصلی فوقانی برای ارتباط با مهره پنجم کمری و یک رویه مفصلی بیضی شکل جهت ایجاد مفصل با دنبالچه دارد.
بنابراین، دو مفصل خاجی خاصره‌ای به واسطه یک استخوان خاجی با استخوان‌های هیپ چپ و راست ایجاد می‌گردد. سیمفیزیس پوبیس و دو مفصل خاجی خاصره‌ای، مفاصل لگن را به وجود می‌آورند. حرکات مفاصل لگن کم بوده، ولی در زمان حاملگی و به هنگام زایمان، تحرک آنها به دلیل شلی رباط‌ها که ناشی از تغییرات هورمونی است، افزایش می‌یابد.مفاصل خاجی خاصره‌ای در انتقال وزن بدن به کمربند لگنی (هیپ چپ و راست) نقش دارند، به طوریکه نیروی وزن درنهایت ازطریق کمربند لگنی به اندام‌های تحتانی منتقل میشود.
علل التهاب مفصل ساکروایلیاک چیست؟
مهمترین علل التهاب مفصل ساکروایلیاک که میتوانند موجب بروز درد در این مفصل شوند عبارتند از:
آرتروز یا ساییدگی مفصل ساکروایلیاک
- شکستگی و یا دررفتگی مفصل ساکروایلیاک و بد جوش خوردن یا جوش نخوردن محل آسیب
- بیماری های روماتیسمی مانند اسپوندیلیت انکیلوزان و دیگر اسپوندیلوآرتروپاتی (مانند پسوریازیس، بیماری رایتر و بیماری های التهابی روده (کولیت اولسرو و بیماری کرون)) و روماتیسم مفصلی
- بارداری و زایمان با مکانیسم باز شدن و تحت کشش قرار گرفتن مفاصل لگن در زمان بارداری و حین زایمان
- عفونت مفصل ساکروایلیاک مانند ابتلا به بروسلوز یا تب مالت
- استئومیلیت یا عفونت استخوان های نزدیک مفصل ساکروایلیاک.
تغییرات تخریبی
دردهای ساکروایلیاک میتواند ناشی از فرسودگی و کار زیاد این مفصل‌ها باشد که منجر به ناپایداری رباط‌ها و مفصل‌های ساکروایلیاک میشود.
آرتروز تخریبی
آرتروز تخریبی یا استئوآرتروز در مفاصل ساکروایلیاک در نتیجه تخریب و از بین رفتن بافت غضروف این مفاصل در اثر فرسودگی و کار زیاد و یا مصدومیت می‌باشد. تخریب بافت غضروفی مفاصل ساکروایلیاک میتواند در اثر عوامل زیر به وجود آید یا تشدید شود:
- پیری
- چاقی
- آسیب‌های ناشی از مصدومیت
- فشار مداوم بر روی مفاصل ساکروایلیاک در اثر حرکات شدید و مکرر
- ناهنجاری شکلی یا ساختاری در مفاصل ساکروایلیاک
بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان
التهاب مفصل ساکروایلیاک معمولاً به عنوان اولین علامت بیماری اسپوندلیت آنکیلوزان شناخته میشود. بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان ابتدا از مفاصل ساکروایلیاک شروع میشود و به مرور زمان از طریق یک سیکل التهاب، فرسایش و کلسیفه شدن به سمت ستون فقرات پیشرفت می‌کند.
بیماری آرتروز پسوریاتیک
آرتروز پسوریاتیک یک بیماری التهابی است که باعث تورم و درد مفاصل و نیز ظهور خال‌های خشک و فلس مانندي به نام پسوریازیس بر روی پوست میشود.
بیماری نقرس
بیماری نقرس در اثر تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در درون یک مفصل به وجود می‌آید. این بیماری که شایع‌ترین نوع آرتروز التهابی به شمار می‌رود، معمولاً هر بار یکی از مفاصل بدن را درگیر می‌کند که در اغلب موارد با مفصل انگشت بزرگ پا شروع میشود. با این حال، بیماران مبتلا به نقرس ممکن است دچار درد و التهاب در مفاصل ساکروایلیاک نیز بشوند.
علل غیر آرتروزی برای درد مفاصل ساکروایلیاک
مصدومیت
مفاصل ساکروایلیاک یا رباط‌هایی که در اطراف این مفصل هستند و وظیفه حمایت از آن را بر عهده دارند، ممکن است در اثر مصدومیت‌های فیزیکی دچار آسیب‌دیدگی شوند. مصدومیت این مفاصل ممکن است شدید یا غیر شدید باشد. برای مثال مفصل ساکروایلیاک میتواند در اثر اقدامات ساده‌ای مانند لغزیدن پا بر روی یک پله، گیر کردن پا به سنگ یا جدول خیابان و یا سفت گرفتن مفصل در هنگام زمین خوردن و حتی در هنگام سوانح رانندگی دچار آسیب‌دیدگی شود.
ناپایداری رباط‌های مفاصل ساکروایلیاک در دوران بارداری
در طی دوران بارداری، افزایش میزان هورمون‌های ریلاکسین و پروژسترون باعث آرامسازی و شل شدن عضلات و رباط‌ها، به خصوص در ناحیه لگن میشود. گاهی اوقات رباط‌های متصل به مفاصل ساکروایلیاک در اثر این هورمون‌ها بیش از حد ناپایدار می‌شوند و از جایگاه خود بیرون می‌زنند. این شرایط میتواند درد شدید مفاصل ساکروایلیاک را به دنبال داشته باشد.
تنش‌های مکانیکی
برخی از افراد ممکن است به خاطر بیماری‌هایی از قبیل آرتروز شدید و یا سابقه عمل جراحی بر روی ستون فقرات خود، دچار سفتی شدید این مفاصل شوند. سفت شدن مفاصل ستون فقرات میتواند باعث وارد آمدن تنش اضافه‌ای بر روی مفصل ساکروایلیاک شود که به مرور زمان موجب تخریب این مفصل و بروز درد در آن خواهد شد.
درد ناشی از التهاب مفصل ساکروایلیاک میتواند در اثر عوامل زیر تشدید شود:
- نشستن به مدت طولانی
- عادت به انداختن وزن بدن بر روی یکی از پاها
- بالا رفتن از پله‌ها به طور مکرر
- دویدن زیاد
- راه رفتن با گام‌های خیلی بلند
تشخیص التهاب مفصل ساکروایلیاک
معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی و شرح حال شما، اغلب نقطه شروع فرایند تشخیص التهاب مفصل ساکروایلیاک می‌باشد. پزشک معالج با انجام برخی از حرکات تحریک کننده در ناحیه محل درد میتواند منشأ درد را به طور دقیق مشخص کند.بررسی‌های بیشتر برای تشخیص این عارضه شامل عکس برداری اشعه ایکس، سی تی اسکن و یا ام آر آی می‌باشد.
یکی از روش‌های قابل اطمینان برای تعیین اینکه درد پایین کمر ناشی از التهاب مفصل ساکروایلیاک می‌باشد، آن است که دوز مشخصی از یک داروی بی‌حسی موضعی در محل مفصل ساکروایلیاک تزریق شود. اگر این کار باعث کاهش قابل توجه درد و ناراحتی شما شود، می‌توان نتیجه گرفت که کمر درد شما یا ناشی از التهاب مفصل ساکروایلیاک است و یا یکی از عوامل به وجود آورنده آن، التهاب این مفصل می‌باشد.
درمان التهاب مفصل ساکروایلیاک
درمان‌هایی که برای التهاب مفصل ساکروایلیاک وجود دارد، معمولاً شامل استفاده از برخی روش‌های غیر جراحی است که با هدف بازیابی قابلیت حرکت طبیعی و پایداری این مفصل انجام میشود. مهمترین این روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
استراحت
استراحت کردن به مدت کوتاه میتواند به رفع التهاب مفاصل ساکروایلیاک کمک کند. خودداری از انجام فعالیت‌های روزمره نیز میتواند در کمک به بهبودی این عارضه تأثیر داشته باشد.
گرما درمانی و یخ درمانی
استفاده از بسته‌های یخ بر روی موضع محل درد میتواند به کاهش التهاب آن کمک کند. این کار در کاهش التهاب اولیه و حساسیت شدید مفصل ساکروایلیاک تأثیر زیادی دارد.استفاده از گرما مانند صفحات گرم کننده یا شستن با آب داغ نیز به بهبود جریان خون و افزایش انتقال عناصر غذایی به موضع آسیب‌دیده کمک می‌کند.
اصلاح شیوه خوابیدن
با اصلاح شیوه خوابیدن می‌توان از بروز درد کمر در هنگام خوابیدن یا راه رفتن جلوگیری کرد. اغلب افرادی که از درد ناشی از التهاب مفصل ساکروایلیاک رنج می‌برند، معتقدند که خوابیدن به پهلو و قرار دادن یک بالش در بین زانوها برای متقارن نگه داشتن مفصل لگن، بهترین حالت برای تسکین درد ناشی از این عارضه است.
داروها
استامینوفن به تسکین درد شما کمک می‌کند، اما تأثیری در کاهش التهاب ندارد.داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی از قبیل ایبوپروفن میتواند هم درد مفاصل ساکروایلیاک را کاهش دهد و هم در رفع التهاب آن مؤثر باشد.
استفاده از ساپورت یا بریس
کمربندهای ساکروایلیاک، یک نوع وسیله ارتوتیک هستند که به منظور افزایش پایداری مفصل ساکروایلیاک مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این کمربندها می‌توان برای درمان "تحرک زیاد مفصل" استفاده کرد. هنگامی که درد مفصل ساکروایلیاک تسکین پیدا کرد، می‌توان استفاده از این کمربند را نیز متوقف کرد.
درمان فیزیکی
پزشک مراقب سلامت و یا پزشک متخصص درمان فیزیکی میتواند به شما کمک کند تا ورزش‌های اختصاصی برای اصلاح دامنه حرکت مفصل و ورزش‌های کششی برای حفظ پایداری مفصل ساکروایلیاک را فرا بگیرید. ورزش‌های تقویتی که به منظور افزایش پایداری نخاع و ستون فقرات انجام میشود، نیز میتواند در بهبود عملکرد مفصل ساکروایلیاک و کاهش درد آن مؤثر باشد.
با انجام ورزش‌های اصلاح دامنه حرکت مفصل که به طور اختصاصی برای مفصل ساکروایلیاک انجام می‌گیرد، اغلب می‌توان حرکت طبیعی این مفاصل را بازیابی نموده و درد و حساسیت عصب سیاتیک در این منطقه را تسکین داد. در ادامه، سه ورزشی که برای این منظور مفید هستند، شرح داده میشود:
کشش یک زانو به سینه
به پشت بخوابید و هر بار یکی از زانوهای خود را با دو دست به آرامی به سمت قفسه سینه بکشید. این حرکت را 3 تا 4 بار تا رسیدن به حداکثر دامنه حرکتی مفصل انجام دهید.
پرس رو به بالا
روی شکم بخوابید و در حالی که ناحیه لگن شما در تماس با سطح زمین قرار دارد، با تکیه بر روی دست‌ها، بالاتنه خود را به طرف بالا بکشید. در این حالت، قسمت پایین کمر و باسن خود را شل بگیرید و یک نیروی کشش آرام وارد کنید. حالت پرس رو به بالا را در ابتدا به مدت 5 ثانیه نگه دارید و به تدریج زمان آن را به 30 ثانیه برسانید.
چرخش پایین کمر
این ورزش باید در حالتی که وزن بدن بر روی کمر قرار ندارد، انجام شود. برای این منظور به پشت بخوابید و هر دو زانوی خود را در کنار هم خم کنید و کف پاها را روی زمین بچسبانید. در همین حالت، زانوها را با هم به طرف چپ و راست حرکت دهید و به سطح زمین نزدیک کنید. با انجام این حرکت باید ران پاها به روی یکدیگر بلغزد و در عین حال، زانوها زياد از هم فاصله نگیرند. دقت کنید که عضلات پایین کمر خود را نیز باید محکم بگیرید.
تزریق در مفصل
تزریق در محل مفصل ساکروایلیاکیک راهکار مؤثر دیگر برای درمان التهاب آن به شمار می‌رود. در کشور آمریکا معمولاً از کورتیکواستروئیدها برای کاهش درد و التهاب مفاصل استفاده می‌کنند و آن را مستقیماً در محل مفصل‌هایی که دچار التهاب شده است، تزریق می‌کنند. البته متأسفانه این روش در بسیاری از بیماران باعث تسکین طولانی مدت درد نمی‌شود و فقط تأثیر موقتی و کوتاه‌مدت دارد. علاوه بر آن از این داروها فقط باید به مقدار محدودی استفاده کرد، زیرا به طور کلی مصرف استروئیدها میتواند باعث ضعیف شدن بافت‌هایی از قبیل غضروف‌ها، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها شود.
روش تزریق ترمیمی
نوع دیگری از تزریق که امروزه برای درمان التهاب مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد، تزریق ترمیمی نام دارد. در این روش تلاش میشود تا با تزریق داروهایی، واکنش‌های ترمیمی خود بدن را تحریک کنند.روش‌های دیگری که برای درمان درد مفاصل ساکروایلیاک وجود دارد شامل پرولوتراپی، پلاسمای غنی از پلاکت و طب سوزنی می‌باشد. این روش‌ها برای درمان درد و اختلالات عملکردی مفصل ساکروایلیاک، از کارایی بالایی برخوردارند.
پرولوتراپی
در روش پرولوتراپی از یک ماده تکثیر شونده به نام محلول دکستروز (آب قند) استفاده میشود و آن را مستقیماً در محل اتصال رباط یا تاندون به استخوان تزریق می‌کند. این کار باعث شروع فرایند التهاب میشود. در واقع با این کار دقیقاً همان فرایندی که بدن انسان به طور طبیعی در زمان بروز یک التهاب در پیش می‌گیرد، شبیه‌سازی میشود و سیستم ترمیم و بازسازی طبیعی خود بدن تحریک می‌گردد. التهاب موضعی که به این ترتیب به وجود می‌آید، باعث افزایش خونرسانی و تأمین عناصر غذایی بیشتری برای نواحی آسیب‌دیده میشود و در نتیجه، بافت‌های آسیب‌دیده میتوانند خود را بهتر ترمیم کنند و رشد رباط‌ها و تاندون‌های جدید در این ناحیه آغاز میشود.
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
پلاسماس غنی از پلاکت نیز یکی از روش‌هایی است که در آن با تزریق یک دارو، فرایند طبیعی ترمیم بدن تحریک میشود. در واقع در این روش نیز همانند روش پرولوتراپی که از تزریق دکستروز استفاده می‌شد، از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت برای فریب دادن بدن و وادار کردن آن به ترمیم آسیب‌های عضلانی – اسکلتی استفاده میشود. این عمل میتواند باعث کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل شود. عوامل رشدی که در پلاکت‌های موجود در پلاسمای غنی از پلاکت وجود دارند، میتوانند روند ترمیم بافت‌ها به وسیله خود بدن را سرعت ببخشند.
طب سوزنی
اساس کار در روش طب سوزنی آن است که انرژی حیاتی در بدن (کای) در امتداد مسیرهای مشخصی به نام مریدین‌ها در سراسر بدن به گردش در می‌آید و اگر اختلالی در این گردش انرژی ایجاد شود، منجر به بروز یک بیماری خواهد شد. متخصصان این روش معتقدند که با سوزن‌کاری در نقاط خاصی در امتداد این مسیرها می‌توان تعادل انرژی را به بدن باز گرداند و از این طریق، علائم بیماری را برطرف نماید. امروزه ثابت شده است که طب سوزنی در درمان درد و علائم بیماری‌ها تأثیر زیادی دارد.
عصب‌برداری با استفاده از امواج رادیوفرکانس
انرژی حاصل از امواج رادیویی میتواند به بافت عصب‌هایی که عامل بروز درد در بدن شما شده‌اند، آسیب وارد کند و یا آن را از بین ببرد. درمان درد با استفاده از امواج رادیوفرکانس در 50 درصد از بیمارانی که از این روش استفاده کرده‌اند، نتایج خوبی داشته است و در یک دوره 3 تا 6 ماهه، میزان درد این بیماران را حداقل تا 50 درصد کاهش داده است. این یک نتیجه بسیار امیدبخش است و با افزایش مطالعات علمی که مزایای این روش را به اثبات رسانده‌اند، میزان استقبال از این روش نیز امروزه روند رو به رشدی پیدا کرده است.
تحریک الکتریکی
با کاشتن یک محرک الکتریکی در قسمت پایین ستون فقرات می‌توان درد ناشی از التهاب مفصل ساکروایلیاک را تا حد زیادی تسکین داد. در این روش درمانی از یک دستگاه تحریک الکتریکی عصب برای ارسال امواج الکتریکی به صفحات ژله‌ای دستگاه و از آنجا به بافت‌های نرم بدن استفاده میشود. این کار میتواند باعث اختلال در رسیدن پیام‌های عصبی عامل درد به مغز شود و از این طریق درد را کاهش دهد و نیاز به مصرف داروهای مخدر را برطرف نماید.
جراحی فیوژن ستون فقرات
روش‌های تهاجمی‌تری هم برای درمان التهاب مفصل ساکروایلیاک وجود دارد که از آن جمله می‌توان به جراحی فیوژن، عصب‌برداری با استفاده ازامواج رادیوفرکانس و کاشت محرک الکتریکی در محل مفصل اشاره کرد. البته از این روش‌ها فقط باید هنگامی استفاده شود که تمامی گزینه‌های دیگر از جمله روش‌های غیر تهاجمی و غیر جراحی، تأثیری در بهبود این عارضه نداشته باشند.
خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب التهاب مفصل ساکروایلیاک
در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.
-----------------------------------------------------------------------------------
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
