قندهای مصنوعی بهتر اند یا قندهای طبیعی؟
با دلگرم همراه باشید تا با مضرات قندهای مصنوعی بیشتر آشنا شوید.
مضرات قند مصنوعی
بشر با الهام گرفتن از شیرین‌کننده‌های طبیعی، نوع مصنوعی آنها را ساخت و در این کار آن‌قدر پیش‌رفت که در حال حاضر انواع مصنوعی با ده‌ها بار قدرت شیرینکنندگی بیشتر بازار مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. اما به رغم این موضوع همچنان متخصصان تغذیه استفاده از قندهای طبیعی را ترجیح می‌دهند، چرا که ترکیبات مصنوعی نسبت به همتای طبیعی خود از فواید کمتری برخوردارند.
این در حالی است که این روزها مصرف این طعم‌دهنده‌ها نه تنها در میان بیماران بلکه در میان افراد سالم (با هدف کاهش یا کنترل وزن) نیز رواج یافته است...
بشر با الهام گرفتن از شیرین‌کننده‌های طبیعی، نوع مصنوعی آنها را ساخت و در این کار آن‌قدر پیش‌رفت که در حال حاضر انواع مصنوعی با ده‌ها بار قدرت شیرینکنندگی بیشتر بازار مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. اما به رغم این موضوع همچنان متخصصان تغذیه استفاده از قندهای طبیعی را ترجیح می‌دهند، چرا که ترکیبات مصنوعی نسبت به همتای طبیعی خود از فواید کمتری برخوردارند. این در حالی است که این روزها مصرف این طعم‌دهنده‌ها نه تنها در میان بیماران بلکه در میان افراد سالم (با هدف کاهش یا کنترل وزن) نیز رواج یافته است...
50 مورد از اثرات ناخوشایند مصرف قند و شکر بر سلامت انسان!
1- سیستم ایمنی بدن را از کار می اندازند:
پس از هر بار مصرف محصولات دارای قند مصنوعی (قند و شکر) گلبولهای سفید بدن (نوتروفیلها) از کار می افتند و ۲ الی ۵ ساعت بدن کاملا آماده آلوده شدن به هر نوع ویروس یا باکتری خواهد بود. طبق تحقیقات پس از هر بار خوردن محصولات حاوی قند مصنوعی، سیستم ایمنی بدن تا ۷۵٪ کارایی خود را از دست می دهد و این دقیقا بهترین زمان برای فعال شدن میکروب ها و ویروس ها است.
2- تعادل املاح و مواد معدنی بدن را بر هم می زنند:
قند مصنوعی ماده ای است فاقد ویتامین، مواد معدنی و فیبر.
شکر ماده ای است زائد که بدن انسان قادر به هضم و جذب آن نیست، از این رو برای اینکه ساختار مولکولی آن را بشکند، مجبور است از مواد معدنی موجود در بدن مصرف کند تا بتواند آن را هضم کند. در نتیجه تعادل عناصر معدنی مثل کلسیم، منیزیوم، پتاسیم، سدیم و... بر هم می ریزد.
۳-شکر سبب ترشح بیش از اندازه هورمون آدرنالین در بدن می شود.
احساس اضطراب بیش از اندازه - آشفتگی و بد خلقی از نتایج آن هستند. !
۴-شکر سبب بی حوصلگی است
و کسانی که شکر مصرف می کند به هیچ عنوان میلی به ورزش کردن و فعالیت های بدنی ندارند.
۵-شکر در کودکان سبب کاهش هوش و پایین آمدن نمره های درسی است.
6-برخلاف آنچه پزشکان به شما می گویند خوردن چیزهای چرب تری گلیسیرید را بالا نمی برد بلکه این خوردن شکر است که تری گلیسیرید را بالا می برد !
۷-شکر باعث ضعف سیستم دفاعی بدن در برابر کلیه بیماریها میگردد.
۸-شکر به کلیه ها آسیب می زند. عامل اصلی ایجاد سنگ کلیه مصرف شکر است.
۹- عامل اصلی سنگ مثانه مصرف شکر است.
۱۰-بر خلاف تصور همگان این شکر است
که کلسترول بد خون LDL را به شدت بالا می برد و کلسترول خوب را پایین می آورد و در کل سبب بالا رفتن کلسترول می شود. این روغن حیوانی نیست که کلسترول را بالا می برد.
۱۱-شکر مقدار عناصر کروم و مس بدن را کاهش می دهد.
۱۲-شکر در جذب شدن کلسیم و منیزیوم اختلال ایجاد می کند.
یعنی اگر لیوان شیر خود را با کیک یا شکلات میل می کنید هیچ کلسیمی در استخوان های شما ذخیره نخواهد شد!
۱۳-شکر عامل اصلی سرطان از جمله سرطانهای سینه و پروستات و کلون و رکتوم است.
۱۴-شکر مقدار گلوکز خون را بی جهت افزایش می دهد.
۱۵-شکر باعث ضعیف شدن بینایی است.
۱۶-شکر باعث باریک شدن رگهای خونی و در نهایت سکته می شود.
۱۷- شکر باعث ترش کردن معده است.
برخلاف تصور عامه که وقتی ترش می کنند چیزی شیرین می خورند تا آن را رفع کند!
۱۸- شکر ریسک مبتلا شدن به بیماریهای قلبی را زیاد می کند.
۱۹- پیر شدن زود هنگام بدن -
سفید شدن موها و چین و چروک پوست به دلیل مصرف خوراکیهای شیرین است نه مصرف گوشت و پروتئین!
۲۰-شکر سرعت اعتیاد به الکل و میل به اعتیاد به مواد مخدر را زیاد می کند. و قند اعتیادآور است!
۲۱-شکر تنها عامل پوسیده شدن دندانهاست
یعنی اگر شکر مصرف نشود کسی به دندانپزشک نیاز نخواهد داشت.
۲۲-شکر عامل اصلی چاق شدن است.
مصرف بیش از حد شکر، میزان فروکتوز را در بدن افزایش می دهد و باعث چاقی می شود. گلوکز موجود در شکر به راحتی در اندامها مورد استفاده قرار می گیرد ، در حالیکه تنها ارگانی که سوخت و ساز فروکتوز را برعهده دارد کبد است. فروکتوز انباشته شده در کبد به چربی تبدیل می شود.
۲۳- شکر عامل آرتروز مفاصل است.
کسانی که آرتروز دارند و مواد شیرین زیاد می خورند روز به روز بدتر می شوند. ۲۴-یکی از عوامل اصلی بیماری آسم مصرف شکر است.
۲۵-شکر باعث آپاندیسیت می شود.
۲۶-شکر عامل اصلی پوکی استخوان است.
چگونه؟ شکر ماده ای زائد است که فاقد هر گونه ویتامین یا مواد معدنی است و بدن قادر به هضم و جذب آن نیست. از این رو سلولها مجبور هستند برای شکستن مولکولهای شکر از املاح کلسیم و منیزیوم ذخیره در استخوانها استفاده کنند.
هر چه بیشتر چیزهای شیرین مصرف شود کلسیم بیشتری از استخوانها خارج شده و در فرایند هضم شکر مصرف می شود. در نهایت استخوانها بعد از چند سال پوک می شوند. دلیل اصلی خرابی دندانها نیز همین است. کلسیم از دندانها استخراج شده و دندان به مرور پوسیده و خراب می شود. مصرف شیر در این هنگام سودی ندارد مخصوصا اگر همراه کیک و شیرینی باشد.
۲۷- شکر آب بزاق دهان را اسیدی می کند که برای دندانها ضرر دارد.
۲۸-شکر میزان ترشح هورمون رشد را کم می کند. جوانان کوتاه قد نتیجه مصرف شکر هستند.
۲۹- شکر عامل اصلی بالا رفتن فشار خون است.
۳۰-شکر ساختار پروتئین ها را به هم می ریزد در نتیجه بدن قادر به جذب آنها نخواهد بود.
۳۱- آلرژی به غذاهای گوناگون نتیجه مصرف شکر است.
۳۲- ایجاد اگزما در کودکان از عواقب مصرف شکر است.
۳۳- آب مروارید بر اثر مصرف شکر به وجود می آید.
۳۴- بزرگترین خطر شکر این است که ساختمان DNA را می شکند و آن را تغییر می دهد که در نتیجه سلولها سرطانی می شوند.
۳۵-شکر سبب تولید رادیکالهای آزاد در خون و افزایش ریسک سرطاناست.
۳۶- شکر فعالیت هورمون ها را بر هم می زند.
۳۷-مصرف شکر انعطاف پذیری ماهیچه ها و اندام بدن را کم می کند به طوریکه با کوچکترین حرکت ورزشی عضلات منقبض می شوند و درد می گیرند.
۳۸- شکر سبب افزایش تقسیم سلولهای کبد و سرطان کبد می شود.
۳۹-شکر مقدار چربی کبد را زیاد می کند.
مصرف قند و شکر زیاد موجب رسوب چربی در کبد میشود و احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب را در پی دارد.
۴۰- شکر اندازه کلیه ها را بزرگ می کند.
۴۱-اختلال در کار پانکراس از اثرات شکر است.
۴۲- عامل یبوست و خشکی روده شکر است.
۴۳- سردردهای بی موقع و بی دلیل و میگرن بر اثر مصرف چیزهای شیرین است.
۴۴-شکر امواج مغزی دلتا- آلفا و تتا را زیاد می کند که در نتیجه این افزایش قدرت تمرکز و تصمیم گیری در انسان از بین می رود.
۴۵- عامل اصلی افسردگی شکر است.
مردم عامی تصور می کنند با خوردن چیزی شیرین روحیه شان شاد خواهد شد در حالیکه کاملا بر عکس است. شادی حاصل از خوردن شیرینی به خاطر اعتیادی است که به آن دارید و با خوردن آن آرامش می یابید اما در روحیه و امواج مغزی شما اثر متضاد دارد.
۴۶- شکر ریسک بسته شدن رگهای خونی را زیاد می کند.
۴۷-وحشتناکترین بیماری قرن یعنی آلزایمر که با حواس پرتی های کوچک شروع می شود .
بر اثر مصرف شکر به وجود می آید. این به آن معناست که تا ۲۵ سال دیگر نیمی از جمعیت میانسال کره زمین آلزایمر خواهند داشت و مرگ زجرآوری در انتظارشان است.
48- مصرف بیش از حد قند و شکر مقاومت در برابر هورمون لپتین را موجب می شود.
لپتین از سلولهای چربی ترشح میشود. هر چقدر چربی بیشتری در بدن موجود باشد لپتین بیشتری ترشح می شود. مقاومت در برابر این هورمون و جلوگیری از ترشح آن، باعث زیاده روی در خوردن غذا می شود که در نهایت چاقی را در پی دارد.
49- تاثیر بر هیپوتالاموس مغز و مختل شدن
مرکز تنظیم میزان مصرف مواد غذائی مصرف زیاد قند و شکر و انباشتگی فروکتوز در خون باعث تداوم احساس گرسنگی در افراد می شود.
50- افزایش تری گلیسیرید و چربی مضر خون از عوارض مصرف زیاد شکر است.
هر کدام از موارد بالا حاصل سالها تحقیقات پزشکی گوناگون است که قصد دارند باعث تغییر رفتار هر کدام از ما، برای حفظ سلامت مان شوند.
آمار نشان می دهد که سرانه مصرف قند و شکر در کشور ما نسبت به وضعیت جهانی، بسیار بالاست، به طوری که برآورد می شود هر ایرانی به طور متوسط سالانه مقدار 29 تا 30 کیلوگرم قند و شکر مصرف می کند که از میانگین جهانی که حدود 19 تا 20 کیلوگرم است، به مراتب بیشتر می باشد.
میزان مطلوب مصرف قند و شکر طبق مطالعات سازمان جهانی بهداشت، حداقل باید به کمتر از 15 کیلوگرم در سال (42 گرم در روز در کل مواد غذایی مصرفی) برسد تا قند و شکر، حداکثر 10 درصد از کل انرژی دریافتی فرد را تامین نماید و به علاوه خطر بسیاری از بیماری ها را کاهش دهند.
هر حبه قند، حدودا 4 تا 5 گرم وزن دارد و اگر هر ایرانی به طور متوسط روزی 3 استکان چای در تمام ایام سال بنوشد و هر کدام را با 2 حبه قند میل کند، فقط و فقط حذف کردن این حبه قندها از کنار چای، باعث کاهش تقریبا 11 کیلوگرم مصرف سرانه قند در سال می شود و مصرف سرانه هر ایرانی را به راحتی به میانگین جهانی می رساند.
نوشیدن چای تلخ و بدون استفاده از قند یا شکر، فرهنگی است که سال هاست در کشورهای پیشرفته ترویج می شود. ما ایرانی ها دوست داریم کاممان شیرین باشد و هنوز عادت نکرده‌ایم که تلخی چای را تحمل کنیم. اما واقعیت این است که تلخی شروع به نوشیدن چای تلخ، به مراتب کمتر از ادامه دادن آن است و اگر چند روز اول را تحمل کنیم، روزهای بعد، نوشیدن آن به مراتب راحت تر خواهد شد.
بله، حذف کردن قند و شکر از کنار چای و سایر نوشیدنی ها، پس از سالها عادت، کار نسبتا مشکلی است، اما با وجود این همه تاثیرات سوء استفاده از قند و شکر، ضروری است که ذائقه خود را با کمی صبر تغییر داده و ضمن کاهش عادت به شیرین خوری؛ به جای شیرینی های مصنوعی از قندهای طبیعی مثل خرما، انواع قند طعمدار خرما، توت، عسل طبیعی، عسل خرما، قند مایع خرما، شکر سرخ و سایر شیرینی های طبیعی استفاده شود که نه تنها مضر نبوده بلکه هر یک دارای فوائد خاص خود نیز می باشند، البته در مصرف قندهای طبیعی نیز باید حد تعادل را حفظ نمود.
قندهای طبیعی، قندهای ساده ای هستند که کبد به راحتی آنها را جذب می کند، در حالیکه قند های مصنوعی مثل قند و شکر و محصولات کارخانه ای همانگونه که اشاره شد بیشترین فشار رو به کبد و دیگر ارگانهای گوارشی وارد می کنند و مسبب بیماری های مختلفی می شوند.
این نوع قندها در طبیعت انواع و اقسام دارند و در کل در گروه کربوهیدرات‌ها جای می‌گیرند. بنا بر اظهارات متخصصین تغذیه از کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده‌اند و به یکی از شکل‌های زیر وجود دارند: منوساکاریدها (مثل:گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز)، دی ساکاریدها (مانند: ساکاروز، لاکتوز و مالتوز)، رافینوزیک که الیگو ساکارید است و از گالاکتوز، گلوکز و فروکتوز تشکیل شده و پلی ساکارید ها(مثل: نشاسته و سلولز). احتمالا می‌دانید که گلوکز، ساکارز، فروکتوزیا قند میوه، لاکتوز یا قند شیر و عسل عمده‌ترین شیرین‌کننده‌های طبیعی موجود در طبیعتند.
این قندها در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها فواید اثبات شده‌ای دارند. متخصصین تغذیه درباره برخی از آنها چنین می‌گویند: «سوربیتول که یک شیرین‌کننده طبیعی است از احیای قند سوربوز به دست می‌آید و برای افراد دیابتی مناسب است، چرا که برای متابولیزه شدن نیاز به انسولین ندارد بنابراین در شیرینی‌های بدون قند و مرباهای دیابتی مصرف میشود. البته در درمان یبوست و نارسایی کبد در ذخیره گلیکوژن نیز می‌توان از آن استفاده کرد.
مالتوز که از احیای قند مانوز به دست می‌آید، قند سهل الهضمی است که به ویژه در سالمندان بسیار مفید است. گلوکز از آنجایی که در جذب سدیم و پتاسیم نقش دارد و در افراد اسهالی برای جذب بهتر سدیم و پتاسیم می‌تواند موثر عمل کند. عسل یکی از بهترین قندهای طبیعی است که در ترکیب خود مقداری املاح معدنی و ویتامین نیز دارد و آن را کاهنده سرفه، یبوست، التهاب و عفونت می‌شناسند.»
هر چند که موارد ذکر شده نمونه‌ای از انواع فواید قندهای طبیعی است اما یک نکته در مورد همه آنها نباید فراموش شود و آن خاصیت انرژی‌زایی بسیار زیادشان در مقایسه با قندهای مصنوعی است. اما در میان آنها، ساکارز یا شکر عوارض بیشتری دارد.
● متخصصان تغذیه علیه شکر
بنا بر اظهارات متخصصان کوتاهی عمر، افزایش وزن، پوسیدگی دندان، بیماریهای قلبی عروقی با میزان مصرف شکر ارتباط مستقیمی دارند. به‌علاوه، نفاخ بودن حبوبات ناشی از قندهای رافینوز واسکاتیوز است که از سه تا نه قند ساده تشکیل شده‌اند. از آنجایی که در دستگاه گوارش انسان، آنزیمی برای این دسته از قندها وجود ندارد بر همین اساس تخمیر شده و با تولید گازها باعث نفخ می‌شوند. سلولز نیز که یک پلی ساکارید است در دستگاه گوارش انسان هضم نمی‌شود.
در ادامه دکتر صالحی سورمقی، عضو هیات علمی دانشکده دارو‌سازی دانشگاه تهران، ضمن تایید گفته‌های متخصصان تغذیه بر جنبه‌های دیگر عوارض قندهای طبیعی اشاره می‌کند: «چاقی، تشدید بیماری دیابت با مصرف نامتعادل قند (گلوکز) و شکر (ساکارز) از عوارض مصرف قندهای طبیعی است.» وی حتی پاسخ این سوال شایع را که «چرا به رغم افزایش بهداشت دهان و دندان پوسیدگی و بیماریهای این ناحیه افزایش پیدا کرده است؟» در مصرف بی‌رویه قندهای طبیعی می‌داند.
● رواج قندهای مصنوعی
همان‌طور که از نامشان پیداست، قندهای مصنوعی ترکیبات شیمیایی هستند که در خانواده کربوهیدرات‌ها جای نمی‌گیرند، اما قدرت شیرینکنندگی بالایی دارند. تا جایی که تحقیقات مختلف آنها را در مقایسه با قندهای طبیعی ۱۵۰ و گاهی ۲۰۰۰ برابر شیرین‌تر یافته‌اند و این شیرینی بیش از اندازه بر اساس گفته‌های دکتر کشاورز باعث شده است که در غلظت‌های بسیار کم مورد استفاده قرار گیرند برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی عبارتند از: آسه سولفام پتاسیم، آسپارتام، ساخارین و نمک‌های سدیم و کلسیم آن و توماتین.
این شیرین‌کننده‌ها در غذاهای کنسرو شده، شیرین‌کننده‌های روی میزی، آب سیب، نوشابه‌های سبک، ماست‌ها، دسرها، مخلوط‌های نوشیدنی، قرص‌های شیرین‌کننده و فرآورده‌های کم‌کالری و بدون قند استفاده می‌شوند. به رغم کاربرد این قندها در صنایع مختلف در برابر یک سوال قرار می‌گیریم: چرا از قندهای طبیعی به جای قندهای مصنوعی در صنایع استفاده نمی‌شود؟
دکتر صالحی سورمقی در این‌باره معتقد است: «معمولا نوع مصنوعی این قندها قابلیت دسترسی راحت‌تری دارند. از آنجایی که بشر تولید‌کننده آنها است در مقادیر مختلف و با قیمت‌های مناسب‌تری عرضه‌شان می‌کند و برعکس قندهای طبیعی معمولا با دغدغه محدود بودن منابع رو به رو هستند.
به علاوه ترکیبات مصنوعی در بسیاری از موارد، قدرت و سرعت اثر بیشتری در مقایسه با مواد طبیعی دارند که البته قابل ذکر است در برخی از موارد خاصیت اخیر مزیتی برای قندهای مصنوعی محسوب نمی‌شود چرا که هر قدر قدرت و سرعت اثر مواد بیشتر باشد به همان اندازه عوارض بالاتری نیز خواهند داشت.»
● اما بشنوید از عوارض قندهای مصنوعی
سرطان‌زایی شناخته‌شده‌‌ترین عارضه برخی از انواع قندهای مصنوعی است. در این میان دکتر کشاورز به نکته مهمی اشاره می‌کند: «قدیمی‌ترین و پرمصرف‌ترین قند مصنوعی ساخارین یا ساکارین است که تحقیقات سال‌های قبل، نشان داد در صورت مصرف بیش از اندازه در موش باعث سرطان مثانه میشود، که در نتیجه ماده‌ای به نام اتولوئن سولفون آمید رخ میدهد. میزان آن در ساخارین ppm ۲۰۰بود بعدها با رساندن این ماده به حدppm ۵ و حتی در برخی موارد حذف آن از ساخارین سرطان‌زایی آن را محدود کردند.» آسپارتام از دیگر قندهای مصنوعی است که دکتر کشاورز به آن اشاره کرد.
بنا بر اظهارات وی این قند تا کنون عارضه شناخته شده‌ای نداشته است اما ناپایداری آن در برابر حرارت و اسید آمینه فنیل آلانینی که در ساختار این ماده وجود دارد باعث میشود در برخی شرایط نتوانیم از آن استفاده کنیم. تا جایی که در کودکان مبتلا به بیماری فنیل کتونوری یا در مادران بارداری که سابقه تولد کودک مبتلا به فنیل کتونوری دارند نباید استفاده شود.
از دیگر عوارض قندهای مصنوعی انرژی‌زایی محدود این قندها در مقایسه با قندهای طبیعی است، ضمن این که مزه تلخ برخی از آنها تا حدی است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد.
اما شیرینی زیاد قندهای مصنوعی موجب شده تا از آنها در ساخت محصولات دارویی استفاده کنند، در تشریح این موضوع دکتر صالحی سورمقی می‌گوید: «از آنجا که معمولا فرآورده‌های دارویی در حجم‌های کوچک تولید می‌شوند (مثل کپسول و قرص) بنابراین برای تغییر مزه‌شان نمی‌توان از شیرین‌کننده‌های طبیعی مثل قند و شکر استفاده کرد چراکه شیرینی این مواد نسبت به قندهای مصنوعی کمتر است و در مقایسه با قندهای مصنوعی باید در حجم‌های زیاد مصرف شوند، حال با وجود داروهایی با حجم کم، قندهای مصنوعی مناسب‌تر و به صرفه‌تر خواهند بود.»
● کاربرد شیرین بیان
به‌تازگی ترویج این تفکر که استفاده از گیاه شیرین‌بیان در تهیه شیرینی می‌تواند مفیدتر باشد بسیاری را دچار اشتباه کرده است. دراین‌باره باید بگوییم این گیاه از جمله گیاهان شیرینی است که جزو قندهای طبیعی محسوب نمی‌شود. متخصص گیاهان دارویی در این باره می‌گوید: «شیرین بیان علی‌رغم اسمش یک ترکیب غیر قندی است.»
به طوری که در این رابطه دکتر صالحی مزه شیرین آن را به ماده‌ای با عنوان گلیسریزین مربوط می‌داند. طبق اظهارات وی این ترکیب غیر قندی پنجاه بار شیرین‌تر از شکر و قند معمولی است. تا جایی که این شیرینی زیاد باعث شده مزه این گیاه در مراحل اولیه چشیدن، تلخ و گس باشد و به تدریج که در بزاق حل میشود شیرینی‌اش احساس خواهد شد. این گیاه طبق اظهارات دکتر صالحی سورمقی، دارویی مناسب در درمان زخم و التهاب معده و زخم ابتدای روده است و امروزه برای تغییر طعم و مزه تنتور‌ها و دارو ها، زیاد استفاده میشود.
● حرف آخر
در طبیعت انواع و اقسام قندها با کارایی‌های مختلف وجود دارند. در این میان تنها گلوکز و شکر برای دیابتی‌ها مضر هستند. به نظر می‌رسد برخی از افراد دیابتی برای کنترل بیماری خود از خوردن هر نوع ماده شیرین خودداری می‌کنند. این در حالی است که همه این مواد شیرین برای آنها مضر نیستند.
دکتر صالحی سورمقی در این باره می‌گوید: «دیابتی‌ها به همه انواع و اقسام قندها برای فعالیت نیاز دارند. اگر قرار باشد آنها را از خوردن تمام قندها محروم کنیم بدن با کمبود‌ها و مشکلات دیگری رو به رو خواهد شد. آنها باید تحت نظر متخصص تغذیه در حدی که آنها توصیه می‌کنند قندهای مختلف دیگر را در برنامه غذایی خود بگنجانند و از مصرف خودسرانه‌شان بپرهیزند حتی اگر سالمند باشند یا فقط به بهانه کنترل وزن آنها را انتخاب کرده باشند»
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
لطفاً مطالب علمی را با درج منابع ذکر نمایید .در ضمن شکر یک ماده قندی طبیعی هست از کجا نام مصنوعی روی آن گذاشته آید