تاریخچه یافتن کرم ابریشم
گونه اهلی کرم ابریشم که پرورش آن متداول است، بهطور اتفاقی حدود ۴۶۰۰ سال پیش با پیدا کردن پیلهای از روی درخت توت و تنیدن تارهای آن دور انگشت ملکه چین کشف شد اما امروزه با گسترش پرورش پیله ابریشم این محصول بهصورت صنعتی پرورش مییابد و از یک جعبه تخم نوغان که ۲۰۰۰۰ عدد است، حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلو پیله به دست میآید که تا ۴۰ کیلوگرم قابل افزایش است.
صنعت ابریشم
الیاف ابریشم دارای درخشندگی بسیار زیبا بوده و از بهترین الیاف جهت تهیه البسه انسان محسوب می گردد تقریباً در حدود ۵۰۰۰ سال قبل چینی ها به این واقعیت پی بردند که ازابریشم حاصله ازکرم ابریشم می توان الیافی جهت تهیه منسوجات به دست آورد .
تاریخچه ابریشم در ایران را با این که عده ای از مورخین منوط به عبور جاده ابریشم از ایران می دانند ولی شواهدی در دست است که قبل از این زمان نیز پرورش کرم ابریشم رواج داشته و پارچه ابریشمی از زمانهای بسیار قدیم در ایران بافته می شده است .
تعداد انواع کرمهایی که پیله می سازند به بیش از ده رقم می رسد که اکثرآنها وحشی بوده ولی کرمی که بیشتر مورد بهره برداری قرار می گیرد کرم ابریشم (sericarin mori) می باشد . چرخه زندگی و نحوه ترشح و تولید ابریشم توسط کرم بدین ترتیب است که ابتدا حشره ماده
در فصل بهار تخمها تبدیل به کرمهای کوچکی می گردند . برای پرورش کرمها باید برگ توت کافی و مرغوب در اختیارشان قرار داد .
به علت این که کرمها ی جوان در مقابل امراض حساس می باشند باید آنها را در اتاقی که درجه حرارت و رطوبت معینی دارد پرورش داد. برگهای توت را باید با کارد مخصوص و تمیز یا با ماشین برگ برقطعه قطعه کرده و به مصرف تغذیه کرمها رساند و از دادن برگهای ضخیم و زرد به کرمهای جوان خودداری نمود .
پس ازاین که مدتی ازپرورش کرمها گذشت رشد وفعالیت آنها زیاد شده و پرورش آنها به محل بزرگ و وسیع تری محتاج می باشد .
پرورش کرمهای بالغ در محلهای مخصوصی به نام تلنبار صورت می گیرد . در این دوره چون مقدار زیادی برگ مورد نیاز است باید برگ توت را با شاخه در اختیار کرم گذاشت . برگها باید تمیز و عاری از گردو خاک باشند .
پس از مدتی کرمها از اشتها افتاده و رنگ بدنشان بتدریج تغییر یافته به رنگ زرد شیری در می آیند و از طول بدنشان کم می شود. این حالت را مرحله تنیدن پیله می نامند . در این مرحله کرمها را به قالبهای مخصوص تنیدن پیله ( مابشی ) هدایت می کنند .
جنس مابشی از مقوا بوده واز تعداد بسیار زیادی حجره که دارای اندازه های یکسان می باشند تشکیل شده است . تعداد ۱۰ عدد قاب را در یک چهار چوب چوبی قرار داده و آنها را در روی بستر پرورش قرار می دهند . این قالبها در بالای بستر پرورش دارای حرکت دورانی بوده و بتدریج لاروها به داخل چهارخانه هدایت شده در آنجا تبدیل به شفیره می شوند .
زمان جمع آوری پیله وقتی است که شفیره به رنگ قهوه ای در آمده باشد . برداشت پیله در پرورش مدرن کرم ابریشم که پیله ها در داخل خانه های قاب مخصوص تنیدن پیله می شوند ساده بوده وبا استفاده از شانه یا دستگاه مخصوص برداشت پیله انجام می شود .
طرح توجیهی پرورش کرم ابریشم 5 مرحله دارد
1 - زمان پرورش کرم ابریشم
نوغانداری مانند سایر سرمایهگذاریها کاری تمام فصل نیست و به دلیل نیازهای اولیه مانند برگ درخت توت و دمای هوا در مدت زمان محدودی صورت میپذیرد. کار پرورش کرم ابریشم تنها ۴۵ تا۵۰ روز طول میکشد و پیلهتر ابریشم وارد بازار میشود و نوغانداران از دسترنجشان استفاده کرده و به سود میرسند .
این در حالی است که نیازمند سرمایهگذاری کلان اولیه نیز نیست و از نهال کشت شده توت ،بهعنوان منبع غذایی کرم ابریشم میتوان تا ۲۵ سال بهره برداری کرد. بهترین زمان برای شروع پرورش کرم ابریشم اردیبهشت ماه است.
2- نیاز اولیه برای پرورش کرم ابریشم
برای پرورش کرم ابریشم در ازای هر جعبه نوغان نیاز به حدود ۱۵۰ درخت توت سه ساله یعنی چیز در حدود یک تن برگ با شاخه نیاز است.» اگرچه در گذشته پرورش کرم ابریشم تنها در فضاهای سنتی مانند تلمبارها انجام میشد میتوان کرم ابریشم را در فضاهایی غیر از تلمبارها (بهصورت نیمه صنعتی و صنعتی) پرورش داد:
برای پرورش هر جعبه کرم ابریشم حدود ۲۰ مترمربع فضا نیاز است که میتوان برخلاف گذشته که در تلمبارهای سنتی نگهداری میشدند در طبقات مختلف این کار را انجام داد، مثلاً میتوان در قالب سه طبقه ۷ متری یا دو طبقه ۱۰ متری انجام داد.
3 - تفریخ :
خروج کرم ازتخم را تفریخ گویند که در شرایط مساعد سیزده روز طول می کشد پس ازاینکه اولین آثار تفریخ مشاهده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت چهل وهشت ساعت دراتاقی کاملا تاریک که دارای دمای 25 درجه سانتیگراد و 80% رطوبت داشته باشد قرار گیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها ازتخم تیره رنگ می شوند.
تخم نوغان، خصوصا در مراحل انتهایی دوره تفریخ، مقاومت كمتری در برابر افزایش دی اكسید كربن محیط نشان میدهد، بنابر این لازم است هوای تازه به طور مداوم بخصوص مراحل پایانی تفریخ در اختیار آنها قرار گیرد.
4 - کرم جوان :
کرم ابریشم معمولا دارای پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست اندازی است که به هر مرحله از تغذیه (سن) و به هر مرحله از پوست اندازی (خواب ) گفته می شود . می توان گفت که کرم ابریشم دارای 5 سن و 4 خواب است سنین 1و2و3 را( کرم جوان) گویند.سنین کرم جوان حدود یازده روزطول می کشد.
5 - کرم بالغ:
سنین 4 و 5 به نام کرم ابریشم بالغ نامیده می شود که 15-16 روز به طول می انجامد در پایان سن پنجم کرمها از اشتها افتاده واز تغذیه باز می مانند جثه آنها کوچک شده و به رنگ زرد و شفاف درمی آیند که دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرمها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید.
6 - عادت غذایی کرم ابریشم :
کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرار گیرد برگهای تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است دراوایل بهار در دسترس است .
برگهای کهنه در سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم (کرمهای جوان) بسیارخشن است در دوره چهارم و پنجم زندگی (کرم های بالغ) می توانداز برگهای سخت و خشن استفاده کنند.برگها باید عاری از مواد آفت کش باشند.یعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آنها را به مدت سه دقیقه در محلول گند زدا قرار داد.
سپس برگها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا تمام برگها خوب پاک و شسته شود زیرا می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شودبعد با تکان دادن آب اضافی برگها گرفته شده و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.
7 - تشکیل پیله:
ابتدای هرتابستان پروانه کرم ابریشم ازپیله خارج می شود پروانه ماده پس ازجفت گیری 400 تخم کوچک می گذارد طی تقریبا دوهفته یک کرم ابریشم 3میلی متری ازتخم خارج می شود به آنها برگ درخت توت سفید داده می شودکه حریصانه آنها را می بلعند سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنندتا کاملا بالغ شوند .
بعد ازحدود یک ماه هرکرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.
کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند و بعد با چسبی که تهیه می کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند این کار سه روز و سه شب طول می کشد که بسته به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم ،یک پیله می تواند وزنی در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داسته باشد.
اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود در عوض برای تهیه ابریشم خام به کار می رود دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شودو تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود . ازشفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی – لوازم دارویی و آرایشی می شود.
باید توجه کنید که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است 300تا 900 متر باشد خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است به دست می آید.
در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه های بالغ فقط به اندازه مورد نیازاجازه دارند از پیله خارج شوند باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله کشته می شوند برای اینکه ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود.
پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد.
عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتاهی است به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخمگذاری کند.
5 - نكته مهم در پرورش كرم ابریشم
1- تغذیه کرم ابریشم:
از تغذیه كرمها با برگهای خیس، باران خورده، شبنم دار، خاك آلوده، پژمرده و خشبی باید قویا خودداری گردد.
باید مطمئن بود كه هنگام برداشت برگ، درختان میوه مجاور این درختان سمپاشی نشده باشند زیرا در صورت انجام سمپاشی، احتمال اینكه ذرات سم بوسیله باد روی برگ درختان توت نیز منتقل شده باشد، وجود دارد. تغذیه كرمها با برگهای آلوده به سم موجب نابودی آنها میشود. بنابراین در صورت مشكوك بودن میتوان ابتدا تعداد كمیاز كرمها را در محل جداگانه ای بوسیله برگ چیده شده مشكوك تغذیه نمود. چنانچه برگها آلوده به سم باشند كمتر از 2 ساعت پس از تغذیه، كرمها بی تاب شده، سر خود را به اطراف حركت داده و مایع سبز رنگی از دهان آنها خارج میشود. در این حالت باید كلیه برگهای آلوده و كرمهای مسموم شده را از محیط پرورش دور ساخت.
لازم است برداشت برگ، صبح زود و یا عصر هر روز انجام شود و از برداشت آن در زمان آفتاب شدید اجتناب گردد زیرا برداشت برگ در این زمان باعث خشكیدگی برگها شده و افزایش گرمای برگها موجب تخمیر و ترشیدگی آنها میگردد.
مطلوب است عملیات برداشت برگ طوری انجام شود كه همیشه به اندازه یك وعده برگ برای تغذیه كرمها ( به ویژه برای سنین 4 و 5 ) ذخیره شده باشد. به گونه ای كه برگهای چیده شده درعصرها برای اولین وهله برگ دهی روز بعد و برگ چیده شده صبح برای وهلههای دیگر برگ دهی روزانه استفاده گردد. اتاق ذخیره باید محلی خنك و تاریك بوده و قابلیت تهویه را نیز داشته باشد. ضمناً به منظور حفظ رطوبت برگها، پس از پهن كردن آنها بهتر است روی برگ بوسیله پارچه تمیز نمداری پوشانیده شود.
ضروری است برگ دهی چه به صورت خرد شده در سنین كرم جوان و چه به صورت برگ كامل همراه با شاخه در دوره بالغ، به صورت یكنواخت در بستر كرم انجام شود تا كلیه كرمها از میزان كافی برگ برخوردار شده و ضمن تغذیه لازم به طور هماهنگ رشد نمایند.
2- خواب كرم ابریشم:
كرمهای ابریشم در فاصله سنین یك تا پنج، دارای چهار مرحله پوست اندازی هستند كه به هر مرحله پوست اندازی اصطلاحا خواب كرم گفته میشود. علائم پوست اندازی عبارتند از: كاهش تغذیه، كاهش تحرك، متورم شدن ناحیه سینه ای، چسبیدن روی یك نقطه در روی بستر پرورش، قرار گرفتن لارو با حالت زاویه دار و شفاف شدن پوست لارو.
رعایت نكات زیر در زمان خواب كرم الزامیاست :
به دلیل عدم یكنواختی كامل كرمها در زمان خواب و به منظور جلوگیری از تراكم برگ باقی مانده در بستر، میزان آخرین وهله برگ دهی قبل از خواب هر سن كمتر از وهلههای قبلی است.
مطلوب است با مشاهده علائم خواب كامل كرمها، بستر پرورش به وسیله پودر آهك مرده آهك پاشی گردد.
دلایل پاشیدن آهک در بستر کرم ابریشم عبارتند از:
- كاهش رطوبت بستر
- خشك شدن برگهای باقیمانده در بستر
- كاهش فعالیت عوامل بیماریزا.
برای تمیز كردن بستر پرورش، میتوان از توریهای پلاستیكی استفاده نمود. بدیهی است اندازه چشمه توریها برای استفاده در دوره كرم جوان كوچكتر و برای دوره كرم بالغ بزرگتر میباشد. همچنین در دوره كرم بالغ كه كرمها با شاخه تغذیه میشوند میتوان با برداشتن شاخهها سطح زیرین آنرا تمیز كرده و مجدداً شاخه را روی بستر تمیز شده قرار داد.
نكته مهمیكه باید در مورد تمیز كردن بستر یاد آوری نمود آن است كه در مراحل مختلف این عملیات بویژه در دوره كرم جوان كه لاروها ریز بوده و امكان مشاهده آنها اندكی مشكل است، باید توجه كافی نمود تا از دور ریختن احتمالی لاروها و یا آسیبهای وارده به آنها اجتناب گردد.
نكته دیگر اینكه چون تمیز كردن بستر به ویژه در سنین 4 و 5، نیروی انسانی قابل ملاحظه ای نیاز دارد بهتر است در این خصوص برنامه ریزی لازم صورت پذیرد تا عملیات تمیز كردن بستر و سپس تغذیه لاروها به موقع انجام شوند.
3- افزایش سطح بستر و یكنواخت كردن كرمها در بستر:
همراه با تغذیه و افزایش سن لاروها جثه آنها بزرگتر شده و نیاز به سطح بستر بیشتری دارند. لذا به طوری كه در جداول الگویی نیز منعكس گردیده در مواقع لزوم باید به گسترش سطح بستر آنها اقدام نمود. افزایش به موقع سطح بستر پرورش و فراهم كردن بستر مناسب تاثیر بسیار زیادی بر كمیت و كیفیت محصول تولیدی داشته و در پیشگیری از شیوع بیماریهای مختلف به خصوص بیماری گراسری مؤثرمیباشد.
عمل گسترش بستر قبل از هر خواب تا دو برابر سطح اولیه و پس از پوست اندازی به اندازه مورد نیاز ضروری است. نكته ای كه لازم است مورد توجه قرار گیرد آن است كه در تمامیمراحل پرورش اعم از تغذیه و گسترش بستر از تراكم كرمها در یك نقطه اجتناب كرده و سعی شود كرمها به طور یكنواخت در سطح بستر پراكنده شوند.
ضروری است به منظور جلوگیری از وارد آمدن هرگونه صدمه به لاروها، جابجایی آنها در سنین جوانی به وسیله دست انجام نشده و از وسایلی مانند پر مرغ استفاده گردد.
4 - رعایت بهداشت محیط پرورش و ضدعفونی:
با توجه به اینكه بیماریهای كرم ابریشم قابل درمان نیست، برای پیشگیری خسارات حاصل از بیماریها و آفات لازم است اتاق تفریخ، اماكن پرورشی و كلیه وسایل مورد نیاز در تفریخ و پرورش به شرح ذیل ضدعفونی شوند:
1- محلول 2 درصد فرمالین: زمان استفاده از این محلول 4 روز قبل از شروع عملیات پرورش و یا تفریخ است. محلول شامل یك لیتر فرمالین (37 درصد) و 17 لیتر آب میباشد. برای تاثیر بهتر این محلول لازم است كه محیط گرم بوده (20 تا 25 درجه سانتی گراد) و كلیه منافذ ورود و خروج هوا گرفته شود.
48 ساعت قبل از شروع عملیات، كلیه دربها و پنجرهها را باز نموده تا گاز حاصل از محیط خارج شود. از این محلول برای هر متر مربع به میزان یك لیتر استفاده میشود.
2- محلول 1درصد كلر: زمان استفاده از این محلول یك روز قبل از شروع پرورش و یا تفریخ است. محلول شامل 20 گرم كلر تجارتی و یك لیتر آب میباشد. در تلمبارهای سنتی این محلول كاربرد راحت تری دارد.
3- پودر كلر و آهك: این پودر به صورت روزانه در محل ورودیهای سالن پرورشی استفاده میشود و مخلوط شامل 950 گرم آهك كشته و 50 گرم كلر است.
به دلیل فراوانی میكروارگانیسمهای بیماری زا در كرم ابریشم و احتمال ابتلاء به بیماریهای مختلف، باید در ضدعفونی كردن بستر پرورش و رعایت نكات بهداشتی محیط پرورش دقت فراوانی نمود. برای ضد عفونی میتوان از پودرهای ضدعفونی كننده معرفی شده (95 درصد پارافرمالدئید و 5 درصد آهك) استفاده نمود.
پودر را در پارچه نازكی ریخته و با تكان دادن پارچه محتوی پودر روی كرمها، عمل ضدعفونی را انجام داد. عمل ضدعفونی صبحها و قبل از پوست اندازی كرمها و قبل از اولین برگ دهی انجام میشود. البته در صورت اشاعه بیماری باید دفعات ضدعفونی افزایش یابد.
معمولاً پس از هر وعده تغذیه كرمها، مقادیری ضایعات تغذیه در راهروهای تلنبار و حواشی بستر ریخته میشود كه باید بلافاصله بدون ایجاد گرد و غبار نسبت به جاروی محیط پرورش و خارج كردن ضایعات اقدام و در صورت امكان با استفاده از محلول كلر یا دیگر مواد ضدعفونی كننده، ضدعفونی شوند.
ضمن اینكه هنگام ورود به داخل تلنبار باید كفشها تعویض شوند به همین دلیل وجود تعدادی دمپایی در داخل محیط پرورش برای تعویض كفشها ضروری است. این اعمال موجبات ورود عوامل بیماریزا به داخل محیط پرورش را كاهش داده و از ابتلاء كرمها به بیماریها جلوگیری به عمل میآورد.
5 - تنیدن پیله ابریشم و برداشت آن
نشانههای آماده شدن كرم برای تنیدن پیله به قرار زیر است:
- كاهش تغذیه
- تغییر بافت مدفوع
- تغییر رنگ لارو (شفاف شدن)
- ترشح مقدار زیادی ادرار
- كاهش حجم بدن
- ترشح تارهای ابریشمی
- بالاگرفتن سر
با بروز این علائم بستر پرورش كاملا تمیز شده و تغذیه لاروها به صورت تك برگ انجام میشود.
در زمان تنیدن پیله مطلوب است محل پرورش از دمای 25 درجه سانتیگراد و 70 درصد رطوبت برخوردار باشد. حرارت و رطوبت كمتر و زیادتر از حدود فوق موجب كاهش پیله تولیدی و بروز خسارت اقتصادی محصول میگردد. ضروری است در دوره تنیدن پیله تهویه محیط پرورش به خوبی انجام گیرد، همچنین لازم است از جابجایی كرمها و دست زدن به آنها اجتناب كرد.
برای تنیدن پیله از وسایل اختصاصی این كار كه اصطلاحا مابوشی نامیده میشود استفاده میگردد. در صورتی كه وسایل مذكور در اختیار نباشد میتوان از كاه و كلش خرد نشده یا گیاهان محلی خشك شده در آفتاب كه دارای انشعاب زیاد بوده و بوی زننده ای نداشته باشند استفاده نمود.
وسایلی كه برای تنیدن پیله مورد استفاده قرار میگیرند باید ارزان و بادوام بوده و تعداد حفرههای آنها زیاد باشد تا كرمها به راحتی در آن حركت كرده و فضای مناسبی برای تنیدن پیله وجود داشته باشد.
دوره تنیدن پیله در شرایط محیطی مناسب 3 تا 4 روز به طول میانجامد و لازم است در این دوره نسبت به فراهم آوردن شرایط فوق و جمع آوری لاروهای سرگردان (به پیله نرفته) اهتمام ورزید. ضروری است نسبت به جمع آوری كرمهای مرده و بیمار و معدوم سازی آنها اقدام گردد.
در صورت تامین شرایط محیطی مناسب، حدود هشت روز پس از آغاز تنیدن پیله، شفیره كامل شده و میتوان پیلهها را برداشت نمود. برای جلوگیری از كاهش رطوبت پیله كه موجب كاهش وزن آن میشود باید عملیات برداشت به موقع و سریع صورت گیرد. كرك گیری پیلهها و جداسازی كرمهای مرده و پیلههای پوست پیازی و نا مرغوب از محصول موجب افزایش ارزش آن هنگام فروش میگردد.
توصیه میگردد جهت حصول اطمینان از مناسب ترین زمان برداشت پیله و پیش از آغاز عملیات فوق، تعدادی پیله از قسمتهای مختلف محل پرورش به صورت تصادفی انتخاب شده و شفیرههای آنها مورد باز بینی قرار گیرد.
5 - بیماری و کنترل بیماری كرم ابریشم :
مهمترین بیماریهای كرم ابریشم شامل موسكاردینها ، آسپرژیلوس ، فلاشری ، گراسری و پبرین هستند كه بیشترین خسارات را به كرم ابریشم وارد میسازند. در اینجا به طور مختصر علائم بیماری، نحوه سرایت بیماری و نحوه كنترل و پیشگیری تشریح میشود.
1- موسكاردین (نقلك یا گچ میر):
موسكاردین نوعی بیماری قارچی است و شامل چهار نوع سفید، زرد، سبز و سیاه میباشد.
علائم بیماری:
در انواع مختلف متفاوت است ولی به طور كلی عدم تحرك، كاهش اشتها و پیدایش لكههای سفید و سیاه در نقاط مختلف سطح بدن از علایم بیماری است. لاشه كرمهایی كه در اثر موسكاردین از بین میروند ابتدا نرم بوده ولی به تدریج سخت شده و در نهایت حالت مومیشكل به خود میگیرند. لاشه كرمهای مرده به هنگام سخت شدن ابتدا سفید شده و سپس بسته به نوع موسكاردین تغییر رنگ میدهند.
سرایت بیماری: از طریق پوست انجام میشود و چنانچه پوست بدن كرمها به قارچ آلوده شود، عامل بیماری از پوست عبور كرده و با رخنه به داخل بدن كرم، وارد خون شده و تكثیر میگردد. پس از مرگ كرمهای مبتلا، قارچهای موجود در لاشه كرم مرده تكثیر یافته و در محیط پخش شده و یا از طریق تماس دستهای كارگران به كرمهای سالم سرایت مینمایند. عامل بیماری میتواند از طریق برگ آلوده نیز به كرمها منتقل شود.
كنترل بیماری:
لازم است با مواد ضدعفونی كننده، بسترهای پرورشی و سطح بدن كرمها ضد عفونی گردند، همچنین كرمهای بیمار جمع آوری شده و پس از ریختن در محلولهای ضد عفونی معدوم گردند.
نكته مهمیكه در مورد ضدعفونی بستر پرورش باید یادآوری نمود این است كه به منظور جلوگیری از مسمومیت كرمها به وسیله مواد ضدعفونی، تغذیه كرمها باید 30 دقیقه پس از اتمام ضد عفونی انجام شده و از مصرف برگهای خیس نیز خودداری گردد.
2- بیماری آسپرژیلوس:
این بیماری غالبا در دوره كرم جوان بروز میكند. پیشرفت این بیماری در سنین اولیه كرم بسیار سریع بوده و موجب خسارات زیادی میگردد.
علایم بیماری:
تغذیه كرمهای مبتلا به بیماری از روز دوم كاهش یافته، بدنشان كوچك، رنگشان شفاف و رشدشان نا منظم میگردد و از روز سوم یا چهارم به تدریج میمیرند. در این حالت هیچ علامت خاصی روی لاشه كرمهای مرده دیده نمیشود. قارچ عامل بیماری در بدن لاروهای مرده تكثیر یافته و موجب انتشار بیماری میگردد و به همین علت، لاروهای مرده به رنگ سبز مایل به زرد یا قهوه ای تغییر شكل مییابد. چنانچه بیماری در خواب سنین سوم و یا چهارم و یا اوایل این سنین رخ دهد، انواع كرمهای نیمه پوست انداخته، پوست اندازی نكرده و كرمهایی كه قسمت انتهایی بدنشان كثیف است در بستر پرورش میتوان یافت.
سرایت بیماری: عامل این بیماری نیز مانند موسكاردین، از طریق پوست وارد بدن لارو میگردد. این قارچ در سالنهای پرورشی روی قسمتهای چوبی، كلش برنج، پارچهها، مدفوع كرم ابریشم و ضایعات پرورشی رشد كرده و تكثیر مییابد. این بیماری در مواقعی كه رطوبت محیط بالا باشد سریع تر رشد كرده و گسترش مییابد.
كنترل بیماری:
لازم است با مواد ضدعفونی كننده، بسترهای پرورشی و سطح بدن كرمها ضد عفونی گردند، همچنین كرمهای بیمار جمع آوری شده و پس از ریختن در محلولهای ضد عفونی معدوم گردند.
3- فلاشریها (سیاه میر یا لسه میر):
فلاشری نام تعدادی از بیماریهای كرم ابریشم میباشد كه علایمیمشابه نشانههای عمومیموسكاردین دارند.
علایم بیماری:
كاهش تغذیه، ناهماهنگی در رشد و پوست اندازی، چین خوردن میان روده ای و خالی شدن آن و سپس اسهال و استفراغ.
سرایت بیماری: نحوه ابتلاء كرمها به این بیماری به دو صورت میباشد: 1- از طریق دستگاه گوارش: مدفوع كرمهای بیمار دارای مقدار زیادی عامل بیماریزا است و در اثر تماس برگ با مدفوع این كرمها آلوده شده و به این ترتیب عامل بیماری از طریق دهان وارد دستگاه گوارش كرمهای سالم شده و آنها را مبتلا میسازد. 2- عامل بیماریزا از راه زخمهای ایجاد شده روی بدن كرمهای سالم وارد بدن آنها میشود.
كنترل بیماری:
دقت و مراقبت در هنگام پرورش، جلوگیری از زخمیشدن كرمها، جمع آوری و سوزاندن كرمهای مریض، نظافت بستر پرورش و خارج كردن مدفوع از محیط پرورشی از روشهای كنترل بیماری است.
4- گراسری (مخوس یا زردمیر):
علایم بیماری:
به تدریج كرمها اشتهای خود را از دست میدهند، پوست بدنشان شل و متورم میشود كه این تورم در فاصله بین حلقهها بیشتر میباشد به طوریكه بدن كرمها به شكل نی با گرههای مشخص در میآید. پوست بدن كرم با كوچكترین ضربه تركیده و مایع شیری رنگی از محل تركیدگی از بدن كرم خارج میشود، كرمها حالت بی قراری داشته و در سطح بستر حركتهای نامنظم و سریعی را كه بیشتر شبیه حالت فرار و حركت به حاشیه بستر میباشد، انجام میدهند. حساس ترین مرحله آلودگی و بروز بیماری گراسری اواخر سن چهارم و اوایل سن پنجم بوده و علایم اشاره شده بیشتر در این زمان مشاهده میشوند.
سرایت بیماری:
ابتلاء كرمهای سالم به بیماری از طریق تغذیه برگهای آلوده به عوامل بیماریزا و از راه زخمهای حاصل روی بدن آنها میباشد.
كنترل بیماری:
به منظور پیشگیری از بیماری باید از زخمیشدن كرمها در طول دوره پرورش جلوگیری شده و كرمهای مشكوك به بیماری از محیط پرورش خارج و معدوم گردند.
5- پبرین:
پبرین یكی از مهم ترین و خطرناك ترین بیماریهای كرم ابریشم بوده و بروز آن موجب لطمه اقتصادی فراوانی به صنعت نوغانداری میگردد. امكان ابتلاء كرم ابریشم به این بیماری در تمام مراحل زندگی آن وجود دارد و تنها بیماری است كه از طریق تخم منتقل میشود.
علائم بیماری:
رشد لاروها در سنین اولیه نامنظم شده و پوست اندازی آنها با اشكال مواجه میشود. پس از پوست اندازی، بدن لاروها نرم شده و رنگ آنها شفاف به نظر میرسد. گاهی اوقات لكههای نا منظم قهوه ای رنگ مایل به سیاهی در سطح بدن كرمها پدیدار شده و در بعضی حالات نیز پاهای شكمیعلایم سیاه رنگی را نشان میدهند. كرمهایی كه در سنین اولیه دچار این بیماری میشوند تا پایان سن چهارم دوام نیاورده و از بین میروند. همان طور كه اشاره شد این بیماری از طریق تخم نیز انتقال یافته و كرمهایی كه از این راه آلوده شده باشند عموما تا پایان سن دوم از بین خواهند رفت.
سرایت بیماری:
عامل بیماری علاوه بر انتقال از طریق تخم، از راه دستگاه گوارش و تغذیه برگ آلوده نیز انتقال مییابد. كرمهایی كه در دوره كرم بالغ به بیماری مبتلا گردند امكان زنده ماندنشان تا مرحله تنیدن پیله وحتی تا شفیرگی نیز وجود دارد.
كنترل بیماری:
به منظور پیشگیری از بروز این بیماری ضروری است كشاورزان تخم نوغان مورد نیاز خود را از مراكز رسمیخریداری نمایند همچنین لازم است سالنهای پرورشی و ابزار مورد استفاده در زمان پرورش به دقت ضدعفونی شوند.
2 - آفات خطرناک کرم ابریشم
آفات نیز مانند بیماریها در صورت حمله به كرمها خسارات زیادی به محصول تولیدی وارد مینمایند.
مهمترین آفات كرم ابریشم عبارتند از:
1 - مورچهها:
خطرناكترین آفات كرم ابریشم مورچهها هستند كه در صورت حمله در سنین كرم جوان به ویژه در سنین 1 و 2 به دلیل كوچك بودن جثه كرم و امكان حمل آنها به وسیله مورچه به خارج از بستر، بیشترین خسارت را وارد میسازند.
مورچهها به دو طریق ممكن است به كرمها حمله نمایند:
الف - داشتن لانه در محیط پرورش
ب - انتقال به محیط پرورش بوسیله برگ درختان توت. بنابراین لازم است از عدم وجود لانه مورچه در داخل سالن پرورشی اطمینان حاصل شود. همچنین آغشته كردن پایههای بستر به گریس یا قرار دادن پایهها در ظروف آب میتواند از حمله مورچهها به بستر پرورش جلوگیری نماید.
ضمن اینكه باید دقت نمود برگ چیده شده برای تغذیه حامل مورچه نباشد و در صورت مشاهده مورچه با تكان دادن برگها قبل از انتقال به محیط پرورش نسبت به دور ساختن آنها اقدام گردد. ضروری است درصورت مشاهده مورچه در بستر پرورش نسبت به تعویض بستر و از بین بردن مورچهها اقدام نمود.
2 - زنبورهای وحشی گوشتخوار:
این زنبورها نیز از آفات كرم ابریشم میباشند كه با گاز گرفتن و قطعه قطعه كردن بدن كرمها از آن برای تغذیه خود و نوزادانشان استفاده مینمایند. در صورت مشاهده چنین زنبورهایی در محیط پرورش ضمن از بین بردن آنها لازم است نسبت به انهدام لانههای آنها در محیط پرورش و یا خارج از آن اقدام نمود.
توصیه میشود كه برای مبارزه با مورچهها از سموم استفاده نگرد زیرا استعمال هر گونه سمیدر محیط پرورش برای كرمها خطرناك بوده و باعث مسمومیت آنها میگردد.
در پایان این بحث یاد آوری مینماید انجام ضدعفونی سالنهای پرورش و كلیه وسایل پرورش قبل از اقدام به پرورش، ضدعفونی به موقع بستر و بدن كرمها و رعایت بهداشت محیط پرورش از اقداماتی هستند كه به میزان قابل ملاحظه ای از آلودگی كرمها به بیماریها و آفات ممانعت كرده و موجب افزایش تولید میشوند.
فرصت شغلی و درآمد زایی با طرح توجیهی پرورش کرم ابریشم :
پرورش ابریشم در حفظ محیط زیست :
نوغانداری همزیستی مسالمتآمیزی با سایر بخشهای کشاورزی از جمله چای دارد و مزاحمتی برای سایر مشاغل نداشته و در حاشیه جویها و نهرها و زمینهای بلااستفاده که در جوار خانههای روستایی قرار دارد، میتوان نهال توت کاشت که میتواند یک فرصت اقتصادی برای تأمین غذای مورد نیاز پرورش کرم ابریشم باشد و بهعنوان یک پوشش نیز به حفظ محیطزیست و گسترش فضای سبز کمک خواهد کرد، علاوه بر این نیاز چندانی به استخدام نیرو ندارد و اغلب بهصورت خانوادگی انجام میشود.
پیشنهاد کسب و کار :
آنچه در مجموع پیداست ، اینکه اگرچه پرورش کرم ابریشم کاری فصلی است اما به سبب پاره وقت بودن آن تداخلی با سایر امور نوغانداران به وجود نخواهد آورد. پرورش کرم ابریشم و استحصال پیله میتواند کاری جنبی و البته درآمدزا برای کشاورزان و حتی بخشهای دیگر جامعه که تمایل به سرمایهگذاری زودبازده دارند باشد. اگرچه در کنار آن نباید از مشاغلی مانند تبدیل پیله به نخ نیز غافل شد.
به نظر میرسد با ایجاد هماهنگیهای لازم و اعطای وام، قطع تدریجی واردات نخ ابریشم و سیاستهای حمایتی میتوان در بخش تولید کرم ابریشم و تبدیل آن به نخ در داخل به نتیجه مثبتی رسید. تحقیقات میدانی برای این گزارش نشان میدهد اغلب صنایع وابسته به نخ ابریشم هماکنون از محصولات وارداتی استفاده میکنند.
بهعنوان نمونه یک بافنده چادرشبهای معروف گیلان» در قاسم آباد از توابع چابکسر در پاسخ این پرسش مبنی بر چگونگی تهیه نخهای مورد استفاده میگوید: «پیشترها در خانهام بهوسیله ابزارهای اولیه از پیله نخ تولید میکردم و کار رنگرزی آن را شخصاً انجام میدادم اما با گذشت زمان و وفور نخهای خارجی، همچنین تنها ماندن در کار، ترجیح میدهم نخهای مورد نیازم را از بازار تهیه کنم.
شاید بد نباشد اضافه کنیم جستوجو برای بازدید از یک کارگاه در حال فعالیت تولید نخ ابریشم در یکی از روزهای تابستان ۹۴ در منطقهای که محل اصلی استفاده از این نوع نخ در گیلان است، بینتیجه ماند که این خود نیاز به بازنگری در صنایعی مثل نخریسی را گوشزد میکند.
هزینه و درآمد پرورش کرم ابریشم :
تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد به ازای پرورش هر جعبه تخم نوغان بهطور میانگین ۳۰ کیلو پیله برداشت میشود و با احتساب متوسط قیمت ۲۰ هزار تومان برای هر کیلو پیله ابریشم، هر جعبه مبلغی حدود ۶۰۰ هزار تومان درآمدزایی دارد.
غیر از توتستان که نیاز اولیه نوغانداری است کشاورزان اغلب تنها مبلغی در حدود ۳۵۰۰ تومان بابت سم یا آهک مورد استفاده میپردازند و معمولاً مبلغ دیگری به این هزینهها اضافه نخواهد شد.» این البته تنها هزینه و درآمد یک جعبه تخم نوغان است و بدیهی است هر چقدر تعداد بیشتر باشد به همان میزان به سود و هزینه نیز افزوده خواهد شد.
فعالیت ایران در پرورش کرم ابریشم :
آمارها نشان میدهد در گیلان، مازندران، گلستان، خراسانرضوی، اصفهان، فارس، خراسانشمالی، خوزستان، قم، تهران، خراسانجنوبی، یزد، کرمان، زنجان و آذربایجانشرقی و غربی کرم ابریشم پرورش داده میشود و ۱۸ هزار و ۶۰۰ خانوار نوغاندار کشور، سالانه حدود هزار تن پیلهتر ابریشم تولید میکنند که نشاندهنده تنوع اقلیمی مکانهای پرورش کرم ابریشم است.
وضعیت بازارتا چند سال پیش دولت بهصورت تضمینی به خرید پیله ابریشم اقدام میکرد اما هماکنون بخشخصوصی رغبت بیشتری به خرید پیله ابریشم نشان میدهد. تحقیقات نشان میدهد عمده خریداران پیله، ریسندگانی از شهرهای خراسان خصوصا تربت حیدریه هستند که با تهیه محصول از طریق نوغانداران، آن را تبدیل به نخ میکنند و در شهرهایی مانند قم برای مصرف قالیبافان عرضه میکنند.
مجوز برای سرمایهگذاری :
برای سرمایهگذاری در هر صنعتی یقینا نیاز به دریافت مجوزهای مربوط است. برای پرورش نوغان تا ۵ جعبه نیازی به اخذ مجوز نیست اما برای بیش از این تعداد باید هماهنگیهایی برای حمایت انجام داد که ما در اداره نوغان، در خدمت علاقهمندان به سرمایهگذاری هستیم.
بهعنوان مثال چنانچه فردی برای ساخت مکان برای بهرهبرداری صنعتی نیاز به وام داشته باشد معرفی خواهیم کرد. از دیگر حمایتهای اداره نوغان برای کسانی که میخواهند بهصورت صنعتی کار کنند، اختصاص نهال توت است که با سوبسید زیاد (چیزی در حدود ۱۰درصد قیمت واقعی) در اختیار متقاضی قرار خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید :
طرح توجیهی آکواپونیک تلفیقی از گیاه و ماهی + فیلم
طرح توجیهی پرورش بز مورسیا | با شیر دهی بالا
کاربر گرامی چنانچه این مطلب برای شما مفید بوده لایک کنید ، یا راهکاری دیگری دارید با دیگر کاربران مجله دلگرم به اشتراک بگذارید.
تهیه و گردآوری مجله دلگرم
جهان باورصاد
دیدگاه ها