درس نهم تفکر و سواد رسانهای کلاس دهم | مهندسان پیام
آیا تاکنون آشپزی کردهاید؟ اگر این کار را انجام داده باشید، میدانید که برای آشپزی باید از هر ظرف و وسیله، موادّ اوّلیه، چاشنیها و شیوه پخت بجا استفاده کرد؛ مثلاً نمیشود با آبکش آب برد و با چنگال برنج کشید! نمک، زیادش غذا را شور و کمش غذا را بی مزه میکند. هر پیام رسانهای نیز باید با زبان و قالب مناسب خودش ساخته و ارائه شود.
فعّالیت گروهی (صفحهٔ ۶۵ کتاب درسی)
فرض کنید شما عضو گروه تولید پیامهای رسانهای شرکتی هستید. برای سفارشهای زیر چه رسانهای را برای انتقال پیام پیشنهاد میکنید؟ چرا؟
پیام | مخاطب | رسانۀ پیشنهادی | علّت انتخاب |
انتشار یک سخنرانی دربارهٔ سلامت |
|
|
|
گزارش یک مسابقهٔ ورزشی |
|
|
|
معرّفی یک شخصیت ملّی |
|
|
|
تبلیغ یک شامپو |
|
|
|
دعوت برای شرکت در یک مراسم مذهبی |
|
|
|
انتقال پیامی دربارهٔ احترام به پدر و مادر |
|
|
|
تبلیغ برای یک نامزد انتخابات |
|
|
|
تشویق مردم به کتاب خوانی |
|
|
|
…...............……… |
|
|
برای پاسخ به پرسش بالا ابتدا مخاطب مورد نظر خود را برحسب یک یا چند ویژگی مانند سن، جنسیت، شغل، میزان سواد و... مشخص کنید. سپس رسانه پیشنهادی خود را برای بیشترین تأثیرگذاری معرفی کنید. در مورد بعضی از پیامها میتوانید یک نمونه خاص (نوع سابقه ورزشی یا نام شخصیت ملی و...) را در نظر بگیرید. پاسخهای خود را به پرسش بالا با پاسخ گروههای دیگر مقایسه کنید. چه تفاوتها و شباهتهایی در پاسخها وجود داشت؟
گفتوگوی کلاسی (صفحهٔ ۶۶ کتاب درسی)
در ستون دوم جدول بنویسید که از هر رسانه چه کسانی بیشتر استفاده میکنند. سپس دربارۀ پاسخهای خود با دیگران گفتوگو کنید.
رسانه | استفاده کنندگان |
رادیو |
|
نشریات (روزنامهها و مجلات) |
|
کتاب غیر درسی |
|
تلویزیون |
|
شبکههای اجتماعی |
|
رایانه |
|
فیلم و سینما |
|
بازیهای ویدیویی |
|
تلفن همراه و نرم افزارهای ارتباطی آن |
همان طور که از فعالیتها دریافتید هر محتوایی قالب مناسب خود را نیاز دارد. تولیدکنندگان پیامهای رسانهای هم با توجّه به پیام مورد نظر و امکانات و محدودیتهای هر رسانه قالب مناسبی برای انتقال پیام انتخاب میکنند؛ مثلاً در رسانههای چاپی امکان تعامل مستقیم و فوری با مخاطب وجود ندارد. سینما جای سخنرانی کردن نیست. انتشار متنهای طولانی در شبکههای اجتماعی جالب نیست یا برای اطّلاع از آخرین اخبار، رادیو یا تلویزیون از کتاب مناسبتر است.
بده و بستان پیام، چه در زندگی عادی و چه در فضای رسانهای، میتواند قالبهای گوناگونی را به خود بگیرد و این به گفتوگو یا نگارش منحصر نیست. اینها تنها دو شکل بده و بستان پیام به شمار میرود. امروزه، یک تصویر یا فیلم، روش مهم و پرکاربردی برای انتقال پیام، و دیدن آنها دقیقاً نوعی مطالعه است. هر پیام رسانهای دارای یک متن است، ولی این متن، الزاماً نوشتاری نیست! به بیان دیگر، متن رسانهای همان طور که میتواند متن نگارشی شبیه این کتاب باشد، میتواند متن تصویری و حتّی متنی نمادین، چون چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی باشد. ما هنگامی که سخن میگوییم یا به رادیو گوش میدهیم، با متن صوتی سروکار داریم. موسیقی نیز متنی صوتی است که میتواند حاوی مضمون و بار جدّی معنایی باشد. ویژگی مشترک همه این متون، بده و بستان پیام است.
گفتوگوی کلاسی (صفحهٔ ۶۷ کتاب درسی)
فیلمهای «مستربین» و «دیرین دیرین» را تماشا، و دربارۀ پرسشهای زیر گفتوگو کنید.
- این متنها چه نوع «متنی» است؟
- اجزای تشکیل دهندۀ آن چیست؟
- این دو نمونه با یکدیگر چه شباهت و تفاوتی دارند؟
- در تولید این دو متن از چه نوع فناوریهایی استفاده شده است؟
- اگر این متنها در رسانهای دیگر بودند چه تفاوتی با این نمونهها داشتند؟
- به نظر شما در تولید هر یک از این آثار چند نفر شرکت کردهاند؟ شغلهایشان چیست؟
- اگر شما میخواستید پیامی با این موضوع تولید کنید آن را چگونه میساختید؟
- از چه رسانهای برای ارائۀ پیام خود استفاده میکردید؟ چرا؟
تمام تولیدات رسانهای مانند مقالات، روزنامه، برنامههای تلویریونی و کتابها، که تنها برخی از موارد رسانهای هستند، همانند ساختمانها و بزرگراهها ساخته میشوند و به خودی خود به وجود نمیآیند. پیامهای رسانهای با هدفی خاص و با استفاده از فنون، ابزارها و چاشنیهایی ساخته شدهاند و مواد سازندۀ آنها از تولیدی به تولید دیگر متفاوت است؛ برای مثال در روزنامهها و مجلات، کلمات از نظر ابعاد، اندازۀ حروف، شکل، رنگ، صفحه آرایی و موقعیت قرار گرفتن در صفحه، متفاوت است. در برنامههای تلویزیونی و فیلمها، صدها مادۀ تشکیل دهنده مانند زوایای دوربین، نور، صدا، موسیقی و … وجود دارد.
این بدان معناست که فرق نمیکند که ما خبر شب را تماشا میکنیم یا از کنار تابلوهای تبلیغاتی محیطی در خیابان میگذریم. پیام رسانهای که ما دریافت میکنیم، توسط شخص یا اشخاصی نوشته شده، تصاویر توسط شخص یا اشخاصی گرفته شده و یک طرّاح خلّق آنها را کنار هم قرار دادهاست. آنچه اتّفاق میافتد این است که هر آنچه توسط تعداد کمی از افراد «ساخته میشود» برای بقیه افراد «عادی و طبیعی» تلقی میشود. ما آنچه را مدّنظر تولیدکنندگان آن است، میبینیم، میشنویم و میخوانیم.
فعّالیت گروهی (صفحهٔ ۶۹ کتاب درسی)
متون رسانه ای زیر را بررسی و تحلیل کنید.
پیام یا پیامهای هر یک چیست؟
چه کسی آن را ساخته است؟ هدف از ساختن و فرستادن آنها چیست؟
اکنون فیلم «سواد بصری» را ببینید تا بهتر دریابید که سازندگان تولیدات رسانهای از چه شیوههایی برای انتقال پیام خود به ما استفاده میکنند.
فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۷۰ کتاب درسی)
این تصویر پس از حملۀ رژیم غاصب صهیونیستی به مردم مظلوم و بی دفاع غزه، منتشر شد. آن را بررسی، و درباره آن با اعضای خانواده گفتوگو کنید.
- تحلیل خود را از این تصویر بیان کنید.
- طرّاح این پیام رسانهای سعی میکند چگونه افکار شما را شکل دهد؟
- رسانۀ ارتباط جمعی داخل تصویر در القای چه دیدگاهی سعی دارد؟
- عملکرد آن رسانۀ ارتباط جمعی، تأمین کنندۀ منافع چه کسانی است؟
آموزش درس نهم - کتاب تفکر و سواد رسانه ای
درس هشتم تفکر و سواد رسانهای کلاس دهم | فنون اقناع 2
- برچسبها
- درس نهم تفکر
دیدگاه ها