علت؛پیشگیری و درمان کرمک در کودکان

بچه‌هايي که کرمک دارند

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با علت و درمان کرمک بچها آشنا شوید.

بيشتر والدين با بيماري کرمک آشنايي دارند اما عقايد عجيب و غريب در مورد عفونت با اين کرم‌ها در جامعه وجود دارد و باورهايي در ميان خانواده‌ها شکل گرفته که بسياري از آنها پايه علمي ندارند...برخي از اين سوال‌هاي شايع و باورها را با دکتر عليرضا ناطقيان، فوق‌تخصص بيماري‌هاي عفوني کودکان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، در ميان گذاشته‌ايم تا از صحت آنها مطلع شويم.

واقعا این کرمک بیماری شایعی است؟

بله، آلودگی با این کرم‌های ریز در تمام دنیا و در تمام سنین رخ می‌دهد و در بچه‌های پیش‌دبستانی و دبستانی شایع است، اما چون این عفونت در بیشتر موارد بی‌علامت است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، افراد از آلوده بودن خود بی‌اطلاع می‌مانند.زندگی در خانواده‌های پرجمعیت، مهدکودک‌ها و خانه‌های سالمندان شرایط انتقال بیماری را مساعد می‌کند. این بیماری منحصر به یک گروه اجتماعی یا اقتصادی نیست.

بیشتر مردم می‌گویند ابتلای کودک به کرمک به معنای بی‌توجهی به بهداشت از جانب خانواده‌اش است. این باور حقیقت دارد؟

ببینید، ‌انتقال تخم کرمک از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم و ناخودآگاه با دست‌های آلوده یا وسایل آلوده مانند اسباب‌بازی و ملحفه آلوده رخ می‌دهد. اگر فرد مبتلا به این نوع کرم ناحیه مقعد خود را لمس کند و دست‌های خود را خوب نشوید، تخم کرمک زیر ناخن‌هایش می‌ماند و به هر آنچه لمس کند، منتقل می‌شود. سپس افراد سالمی که با آن اجسام تماس پیدا می‌کنند هم مبتلا می‌شوند.نکته مهم اینکه تماس دست‌های آلوده به تخم کرمک با دهان، می‌تواند باعث ورود تعداد بیشتری تخم کرمک به دهان و شدت یافتن عفونت شود. پس رعایت نکردن بهداشت به گسترش عفونت می‌انجامد

برای تخم انگلی که وارد دهان می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟

این تخم‌های انگل، در معده سر باز می‌کنند و لاروهای آن به قسمتی از روده بزرگ که منطقه روده کور است، می‌روند. در آنجا رشد می‌کنند و بالغ می‌شوند، جفت‌گیری می‌کنند و زیاد می‌شوند. این کرم‌های ماده باردار برای تخم‌ریزی، شب‌ها به ناحیه دور مقعد مهاجرت می‌کنند.

آیا خارش شبانه مقعد در کودکان به این دلیل است؟

این خارش حتما دلیل وجود کرمک نیست، چون انواع بیماری‌های پوستی ناحیه مقعد و دیگر نواحی تناسلی و به‌خصوص حساسیت‌های غذایی و پوستی هم این علامت را می‌دهند. گاهی در بزرگسالان این علامت نشانه اضطراب یا مشکلات عصبی و روحی روانی دیگر است.

با اینکه شما به بی‌علامت نبودن افراد آلوده اشاره دارید، اما مردم علامت‌هایی مانند دندان‌قروچه، کم‌اشتهایی، شب‌ادراری و حتی گاهی پراشتهایی را به کرمک ربط می‌دهند.

این باورها غلط است؟

رابطه علمی و شناخته‌شده‌ای بین این علایم و کرمک وجود ندارد و هیچ‌کدام ثابت نشده‌اند، اما عامه مردم این علایم ضد و نقیض را به کرمک مربوط می‌دانند؛ مثلا هم کم‌اشتهایی و هم پرخوری کودک را به کرمک ربط می‌دهند که از نظر علمی صحیح نیست.

علاقه به مصرف مواد شیرین هم ربطی به کرمک ندارد؟

نه. تا به حال رابطه‌ای بین رژیم‌غذایی و ایجاد کرمک یا عود علایم آن پیدا نشده است.

بعضی‌ افراد می‌گویند کرمک از طریق تماس با سگ و گربه منتقل می‌شود، این حقیقت دارد؟

نه. این انگل مخصوص انسان‌هاست. اگرچه برخی بیماری‌های انگلی بین سگ و گربه‌ها و انسان مشترک و قابل‌انتقال هستند، اما عفونت با این کرم‌های ریز بسیار نازک و نخی‌شکل که سفیدرنگ هستند و حداکثر یک سانتی‌متر طول دارند، ربطی به حیوانات ندارد.

نشانه‌هاي کرمک

بهترين نشانه، خارش شبانه مقعد و بي‌خوابي است كه در اثر مهاجرت كرم ماده بارور از سوراخ نشيمن‌گاه به بيرون آشكار مي‌شود. در نتيجه بيرون آمدن كرم و جنب و جوش آن در ناحيه نشيمن‌گاه، تحريك و خارش پديد مي‌آيد.خارش معمولي خيلي شديد بوده و هنگام شب بيشتر مي‌شود.خارش شبانه باعث بي‌خوابي كودك شده، در اثر آن پيامدهاي عصبي مانند خستگي، دندان قروچه شبانه، بي‌قراري و عصبانيت روزانه روي مي‌دهد. در دختر بچه‌ها گاهي‌ كرم‌ به‌ ناحيه‌ شرمگاهي‌ هم‌ مهاجرت‌ كرده و باعث‌ خارش‌ شديد‌آن‌ ناحيه‌ مي‌شود.

افراد در معرض خطر برا ی بیماری کرمک

آلودگي به انگل معمولاً در بين افراد خانواده هاي پر جمعيت ، مراكز شبانه روزي ، محل نگهداري اطفال ، آسايشگاههاي بيماران رواني بسيار شايع بوده است كه سرايت عفونت معمولاً از راه مقعد به دهان در اثر خاراندن مقعد و يا از طريق وسايل آلوده و لباسهای آلوده و فضاي اتاق ها و توالتها مي باشد .
· کرمک در هر سنی از نوزادی گرفته تا پیری ممکن است دیده شود ولی در سنین پیش دبستانی و دبستانی شایعتر است.
· کرمک شایعترین عفونت انگلی انسان بوده و گسترش جغرافیایی آن بسیار وسیع است . در کل، عفونت در نواحی معتدل و سرد شایعتر است.
· کرمک تقریبا در تمامی‏نواحی ایران گسترش دارد

عفونت معمولاً در دو مرحله رخ مي هد :

تخم انگل ابتدا از اطراف مقعد به لباسها و رختخواب و اسباب بازيها منتقل مي شود ، تخم هاي منتقل شده اغلب از طريق دستها وارد دهان ديگر بچه ها شده و بلعيده مي شوند .تخم انگل همچنين مي تواند در هوا پراکنده شده و توسط ديگر افراد خورده شود . همچنين بچه ها ممکن است با انتقال تخم ها از اطراف مقعد به دهانشان مجدداً خود را آلوده کنند .

کرم ها در انتهاي روده بالغ مي شوند . کرم ماده در شب بطرف مقعد حرکت مي کند و در چين هاي پوستي اطراف مقعد تخم گذاري مي کند . تخم ها در يک ماده ژلاتيني و چسبناک قرار دارند . اين ماده و حرکات کرم مادر باعث خارش مي شوند .تخم ها مي توانند در محيط بيرون بدن در درجه حرارت طبيعي اتاق بمدت ? هفته زندگي کنند . اگر چه تخم ها ممکن است به سرعت بازشده و کرم هاي جوان ممکن است به طرف روده باريک برگردند .
تخم كرم از طريق مدفوع افراد آلوده دفع شده و همراه غذا ، دستها ، آب ، ميوه و سبزيجات آلوده از راه دهان وارد بدن انسان مي شوند .

اگر کودک شما علائمی مانند خارش ناحیه مقعد مخصوصا در شب ، بیقراری و بی خوابی دارد باید به عفونت کرمک شک کنید در این صورت باید به پزشک مراجعه نمایید بهترين راه تشخيص عفونت کرمک چسباندن نوار چسب شفاف در ناحيه نشمين گاه و مشاهده تخم انگل در زير ميكروسكوپ و يا مشاهده كرم بالغ در مدفوع است . داروی انتخابی برای درمان مبندازول است دوز مبندازول ۱۰۰ میلی گرم است که باید ۲ هفته بعد تکرار شود. از آنجائیکه انتقال آلودگی بسیار آسان صورت می‏گیرد، لذا بهتر است تمامی‏ اعضاء خانواده نیز درمان شوند.

● راه انتقال کرمک

1) در اثر خاراندن نشيمن‌گاه، تخم انگل در زير ناخن‌ها جمع شده، يا به انگشتان كودك مي‌چسبد. اگر بچه انگشت خود را به دهان ببرد يا با آن خوراكي بخورد، تخم انگل وارد دستگاه گوارشي او شده و در آنجا تبديل به كرم مي‌شود. اين عمل را خودآلودگي مي نامند.
2) كودك با دست آلوده، مواد خوراكي را آلوده ساخته، ديگران با مصرف آن، مبتلا به انگل مي‌شوند.
3) اين انگل به وسيله آب و خوراك آلوده، رختخواب و ملحفه آلوده، لباس و ظرف آلوده، هوا و خاك آلوده هم سرايت مي‌كند.

4) تخم انگل بسيار ريز بوده، مي‌تواند به صورت گرد و غبار در هوا پخش شده، خوراكي‌ها را آلوده كند.

● مورفولوژی

کرم بالغ: کرمک به شکل یک نخ باریک کرم رنگ بوده، اندازه جنس ماده آن ۸ تا ۱۳ میلیمتر و طول ۳/۰ تا ۵/۰ میلیمتر قطر داشته، دم آن مخروطی و نوک تیز(سر سوزن) بوده و سوراخ تناسلی در یک سوم قدامی‏فوقانی بدن قراردارد.کرم نر ۲ تا ۵ میلیمتر طول و ۱/۰ تا ۲/۰ میلیمتر قطر داشته و قسمت دمی‏آن برروی خود پیچیده و دارای یک اسپیکول است . انتهای قدامی‏(دهان) کرم دارای سه لب کوچک و دوباله کوتیکولی سری (Cephalic alae) است.

تخم: تخم کرمک بیضی شکل (سه بعدی) و معمولا نامتقارن و به ابعدد ۲۵×۵۵ میکرون بوده و معمولا درون آن لارو دیده می‏شود رحم کرم ماده بارور شده حدود ۱۱ تا ۱۵ هزار تخم دارد.

در حرارت اطاق (۱۰ تا ۲۰ درجه سانتیگراد) و رطوبت کم(۴/۰ تا ۳۰%)حدود ۱۰% تخمها برای مدت ۲ روز زنده می‏مانند و در هوای گرم(۳۶ تا ۳۷ درجه سانتیگراد) و رطوبت نسبی ۳۸ تا ۴۰% کمتر از ۱۰% تخمها برای مدت ۳ ساعت زنده می‏مانند.نکته: نور خورشید و لامپ‏های UV باعث از بین رفتن لارو تخمهای کرمک می‏شوند ولی کلری که به آب استخرها اضافه می‏شود تاثیری برروی آنها ندارد.

● نحوه تشخیص كرم اكسیور یا كرمك

به منظور تشخیص كرمك یا اكسیورروش استفاده از نوار چسب بایستی برای به دست آوردن نمونه به كار رود. (P ۱ Enterobius Vermicularis P) كرمك به ندرت در مدفوع یافت می شود زیرا انگل ها به هنگام شب به شكاف مقعد مهاجرت می نمایند.نمونه بایستی در آخرشب یا بلافاصله پس از بیدار شدن بیمار از خواب و صبح زود قبل از رفتن به حمام یا دفع مدفوع تهیه شود. كفل را در دوطرف از هم دور كرده و طرف چسبناك نوار را در ناحیه پیش مقعدی كه پاك نشده می فشاریم.

قسمت چسبنده نوار به مقعد را روی لام محتوی یك قطره تولوئن برای بررسی میكروسكوپی تخم انگل قرار می دهیم. نمونه های مدفوع جمع آوری شده برای انگل های دیگر بایستی در ظرف تمیز یا كاغذ پاك جمع آوری شود و بعد به ظرف مقوائی تمیز و چرب انتقال داده شود.

نمونه بایستی حاوی ادرار، منیزیوم، باریم، آهن، روغن ها یا نمك های بیسموت نباشد زیرا این مواد خصوصیات مرفولوژیكی حقیقی نمونه را از نظر دور می دارند. در صورت امكان نمونه های دست نخورده مدفوع بایستی به آزمایشگاه برده یا در ماده محافظی نظیر پلی وینیل الكل بلافاصله پس از دفع مدفوع قرار داد.

تشخیص و درمان کرمک

پزشکتان ممکن است برای تشخیص کرمک از شما کمک بخواهد. به این گونه که از شما درخواست کند یک قطعه چسب تلفنی تمیز را روی ناحیه مقعد کودکتان بچسبانید. تخم‌های کرمک به چسب متصل می‌شوند و می‌توانند زیرِ میکروسکوپ آزمایشگاه مشاهده شوند. بهترین زمان نمونه گیری از تخم‌ها به وسیله چسب، در شب یا صبح زود قبل از رفتن به حمام است (یعنی زمان‌هایی که بیشترین فعالیت کرمک‌ها در ناحیه حوالی راست روده و مقعد است).

پزشک می‌تواند از زیر ناخن‌های کودک نیز برای مشاهده تخم‌ها نمونه گیری کند.به دنبال تشخیص آلودگی، دکتر با توجه به شرایط بیمار داروی مناسب را تجویز می‌کند. معمولا بیمار پس از مصرف یک یا دو دوره دارو بهبود پیدا می‌کند که با توجه به شیوع زیاد این بیماری باید از درمان قطعی مطمئن شد.

-------------------------------------------------------------------------------------

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی