چند علت رایج پوسیدگی ریشه گیاهان آپارتمانی و راه حل آنها

پوسیدگی ریشه چیست؟ شناسایی، درمان و پیشگیری

آب... چیز بسیار خوبی است، درست است؟ گیاهان برای رشد به آن نیاز دارند، بنابراین ممکن است فکر کنید که مقداری آب بیشتر دادن به گیاهان گلدانی مشکلی ایجاد نمی‌کند. متأسفانه، آبدهی بیش از اندازه به گیاهان خانگی و دارویی و دیگر گیاهان گلدانی یکی از بزرگ‌ترین علل مشکلاتی است که صاحبان گیاهان آپارتمانی با آن مواجه‌اند. آب خیلی زیاد شرایط رشد نامطلوبی را در بستر خاک گلدان فراهم می‌آورد که خطرناک‌ترینش ظاهر شدن پوسیدگی ریشه است.

پوسیدگی ریشه قاتلِ خاموش شماره‌ی یک گیاهان است، و اغلب بدون هیچ جلب توجهی به مراحل وخیم می‌رسد. به همین جهت درک دقیق ماهیت پوسیدگی ریشه و سپس چگونگی شناسایی، درمان و پیشگیری آن برای سالم و رو به رشد نگه داشتن گیاهانتان بسیار حائز اهمیت است.
به زبان ساده، پوسیدگی ریشه گندیدن و پوسیدگی ریشه‌های گیاه به علت نبود اکسیژن در بستر خاک است. درست مثل آدم‌ها، غوطه‌وری در آب و دسترسی بسیار کم ریشه‌ها به اکسیژن باعث خفگی و غرق شدنشان می‌شود.
سطح اکسیژن پایین همچنین نشانه‌ی رشد بیش از اندازه‌ و تکثیر قارچ‌هایی همچون پیتیوم (Pythium)، فیتوفتورا (Phytophthora)، ریزوکتونیا (Rhizoctonia)، بوتریتیس (Botrytis)، کپک سیاه (Alternaria) و فیوزاریم (Fusarium) است. وقتی رشد پَرگَنه‌ها (Colonies) آغاز می‌شود، آنها به سمت ریشه‌های ضعیف شده حرکت و گیاه را آلوده می‌کنند.
پس از آلودگی، پوسیدگی ریشه‌ها شروع می‌شود و قادر به جذب اکسیژن، آب و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد گیاه نخواهند بود و گیاه به‌سرعت پژمرده و خشک می‌شود.

پوسیدگی ریشه چه شکلی است؟

هنگامی که پوسیدگی ریشه در گیاهان ظاهر می‌شود، به خاطر علائم ظاهر شده و شباهت این علائم به دیگر امراض، اغلب با سایر مشکلات به اشتباه گرفته می‌شود.

آبدهی کم

افراد به‌سرعت این فکر به ذهنشان خطور می‌کند که گیاهشان از نبود آب رنج می‌برد، اما در واقع مشکل از آب دادن بیش از اندازه ناشی می‌شود. نشانه‌های دیداری تنش آبی، چه خیلی کم چه خیلی زیاد، شبیه‌اند، به‌خصوص به این خاطر که در هر دو حالت برگ‌ها شروع به پلاسیده شدن می‌کنند.
اینجا جایی است که بدترین مسائل روی می‌دهند. این فرض که پلاسیدگی برابر با آبدهی کم است باعث می‌شود تا صاحبان گیاهان خانگی به گیاهانشان آب بیشتری بدهند و به جای حل کردن مسئله‌ی آبدهی زیاد و کمبود اکسیژن در ناحیه‌ی ریشه، آن را تشدید کنند.

کمبود مواد مغذی

دومین تصور غلط مربوط به زمانی است که صاحبان گیاهان خانگی تصور می‌کنند علائم ظاهر شده در گیاهشان مرتبط به فقر ماده‌ای مغذی است. اگر با لمس خاک رطوبت احساس می‌شود، گیاه نور کافی دریافت می‌کند و نشانه‌های فیزیکی‌ای از آفات وجود ندارد، افراد معمولاً فکر می‌کنند که گیاه مواد مغذی نیاز دارد.
اینجا دوباره جایی است که مسئله‌ای رخ می‌نماید. بسیاری از پرورش‌دهندگان گیاهان خانگی در محیط خانه گیاهانشان را با کودهای محلول در آب تغذیه می‌کنند، این نوع کود را با آب ترکیب و به خاک اضافه می‌کنند. بنابراین، مقدار کافی از مواد را با هم مخلوط می‌کنند و به میزان زیادی به گیاهشان می‌دهند. این کار آب بیشتری به خاک از قبل غرق در آب اضافه می‌کند و فقط مشکل پوسیدگی ریشه را تشدید می‌کند.

نشانه‌های پوسیدگی ریشه

چالشِ پوسیدگی ریشه، در اغلب اوقات، نامشهود ماندنش است، چون زیر سطح خاک و دور از چشمانتان در شبکه‌ی ریشه رخ می‌دهد. معمولاً هنگامی که بیماری در شاخ و برگ گیاه مشهود شود بسیار شدید شده است.
اولین نشانه‌ی دیداری خودش را در ریشه‌ی گیاه نشان می‌دهد، در حالی که عفونت قارچی باعث می‌شود تا ریشه‌های سالمِ طبیعیِ محکمِ سفید با تعداد زیادی ریشه‌ی غذارسان به ریشه‌هایی وارفته‌ به رنگ قهوه‌ای یا مایل به قرمز مبدل گردند. وقتی پوسیدگی ریشه گسترش پیدا می‌کند، برگ‌ها شروع به زرد شدن، پژمرده شدن و پلاسیده شدن می‌کنندو سپس وارفته هم می‌شوند. هنگامی که این نشانه‌ها در برگ‌ها دیده می‌شوند، مشکل فراتر از آن است که اطلاح‌پذیر باشد و کل گیاه در خطر است.
در موارد افراطی، وقتی همه‌ی شرایط آماده است، دمای سرد و خاک خیس، پوسیدگی ریشه می‌تواند در عرض چند هفته کل گیاه سالم را از بین ببرد.

آیا پوسیدگی ریشه مسری است؟

متأسفانه بله، امکان دارد پوسیدگی ریشه از یک گیاه به دیگری انتقال یابد. بذر قارچ‌ها از طریق هوا انتقال می‌یابد و همچنین ممکن است از طریق حشرات و ابزارهای باغبانی آلوده انتقال یابد.
گیاهان باغی، به خاطر مجاورت نزدیکشان، حرکت هوای بیشتر در فضای باز و حرکت حشرات از یک گیاه به گیاه دیگر، بیشتر مستعد انتقال بذرها از یک گیاه به دیگری‌اند. گیاهان گلدانی در فضای بسته بسیار کمتر بیماری ریشه را انتشار می‌دهند، اما با این حال این اتفاق روی می‌دهد، به‌خصوص اگر به همه‌ی گیاهانتان بیش از اندازه آب بدهید.

چه چیزی باعث پوسیدگی ریشه می‌شود؟

عوامل معدودی وجود دارند که با هم دیگر باعث پوسیدگی ریشه می‌شوند، همه‌ی این عوامل به یکدیگر مرتبطند:

آبدهی بیش از اندازه: پوسیدگی ریشه و همچنین دیگر بیماری‌های ریشه هنگامی آغاز می‌شوند که به گیاه بیش از اندازه آب داده می‌شود، و ریشه‌ها در خاک مرطوب، غرق در آب قرار دارند.
زهکشی ضعیف: وقتی بستر رشد به‌خوبی زهکشی نشده باشد، پوسیدگی ریشه دو چندان می‌شود. طوری که امکان پر کردن همه‌ی خلل و فرج بستر رشد با آب زیاد فراهم می‌شود. زهکشی ضعیف زمانی تشدید می‌شود که گلدان دارای سوراخ‌های زهکشی کافی نباشد، خاک گلدان فشرده شده باشد، یا خاک نامناسبی برای رشد گیاهتان استفاده کرده‌اید.
کمبود اکسیژن: وقتی خاک محیط رشد دائماً بیش از اندازه آب دریافت کند، آب تمام خلل و فرج بستر رشد را پر می‌کند و اکسیژن را به بیرون می‌راند. بدون اکسیژن، یا وقتی غلظت اکسیژن در خاک پایین است، همه‌ی فرآیندهای فیزیکی همچون جذب مواد مغذی و آب، و تنفس گیاه متوقف می‌شوند که اینها به ضرر گیاه است.
افزایش ناگهانی رشد قارچ‌ها: بذرهای قارچ‌ها به طور طبیعی در خاک‌‌های تجاری گلدان‌ها وجود دارند. وقتی تعادل مناسبی از آب و اکسیژن در ناحیه ریشه وجود دارد، تعدادشان پایین نگه داشته می‌شود و ریشه‌ها در معرض خطر کمی قرار می‌گیرند، اما وقتی میزان آب به‌شدت افزایش می‌یابد، باعث کاهش شدید میزان اکسیژن می‌شود و رشد قارچ‎ها ناگهان افزایش می‌یابد، به خصوص در ماه‌های سرد زمستانی بر سر گیاه آوار می‌شوند.

چگونگی درمان پوسیدگی ریشه

مؤثرترین درمان برای بیماری پوسیدگی ریشه کاشت دوباره‌ی گیاه آسیب‌دیده در خاک تازه است.
اگر زود متوجه شدید، گیاه را به گلدان جدید انتقال دهید. تا می‌توانید خاک آلوده‌ی ریشه‌ها را با تکان‌های آرام بریزید و سپس گیاه را در خاک تازه و تمیز گلدان بکارید.
می‌توانید برای درمان ریشه از گونه‌های مفید همزیستی قارچ‌ریشه به خاک اضافه کنید، یا به ریشه‌های سالم پودر سولفور یا دارچین، یک ضدقارچ طبیعی، بپاشید تا به پیشگیری از آلودگی مجدد کمک کند.
همزیستی مفید قارچ‌ریشه با ایجاد محیطی ناسازگار برای قارچ‌ها و باکتری‌های ناخواسته، قبل از آلوده کردن گیاهان آنها را از بین می‌برد. سولفور با اسیدی کردن خاک بعضی از مواد مغذی را در خاک کاهش می‌دهد و در عوض منبع غذایی پاتوژن‌ها را محدود می‌کند.
اگر پوسیدگی ریشه به‌شدت گسترش یافته است، مطمئن‌ترین گزینه‌ی برای شما احتمالاً نادیده گرفتن کل گیاه و شروع از اول است. می‌توانید گیاه آلوده را با استفاده از قیچی استرلیزه هرس کنید و فقط بخش‌های سالم گیاه را نگه دارید و به خاک تازه منتقل کنید. اگر کل شبکه‌ی ریشه از دست رفت، تکه‌های ساقه و برگ را از شاخ و برگ سالم بردارید و سعی کنید تا گیاهی جدید از آن تکثیر دهید.

پیشگیری از پوسیدگی ریشه

بدون تردید، به جای مجبور بودن به اقدام سریع جهت درمان در هنگام پوسیدگی ریشه، یکی از بهترین اقدامات آگاهی از چگونگی پیشگیری از پوسیدگی ریشه و تلاش زیاد برای پیشگیری است.
زهکشی مناسب، با حفظ نسبت صحیحی از آب و اکسیژن در ناحیه‌ی ریشه، کلید پیشگیری از پوسیدگی ریشه است.

از خاک مناسب برای پرورش گونه‌ی گیاهی‌تان استفاده کنید. هرگز از خاک معمولی باغ برای گیاهان گلدانی استفاده نکنید. این خاک به‌راحتی در داخل گلدان فشرده می‌شود و تمام اکسیژن‌ ناحیه‌ی ریشه را خارج می‌سازد. اگر گیاهانی دارید که بیشتر در معرض پوسیدگی ریشه قرار دارند، مستعد رشد در بسترهایی‌اند که میزان الیاف نارگیل، ورمیکولیت یا پرلیت بیشتری در آن است تا زهکشی را بهبود ببخشند.
اطمینان حاصل کنید که سوراخ‌هایی برای زهکشی در پایین گلدانهایتان وجود دارند. اگر گلدانتان چنین سوراخ‌هایی ندارد، می‌توانید با دریل خودتان سوراخ‌هایی به گلدانتان اضافه کنید. فقط مواظب باشید از تیغه مته مناسب استفاده کنید. کار با گلدان‌های فلزی و پلاستیکی راحت‌تر است؛ اگر از تیغ مته مخصوص سنگ‌تراشی استفاده نکنید، ممکن است گلدان‌های سرامیکی و سفالی ترک بخورند.

گاهی اوقات لازم است از گلدانی استفاده کنید که سوراخ‌های زهکشی ندارد یا نمی‌توان به آن اضافه کرد. در این موارد، شما باید یک گلدان دوتایی ایجاد کنید تا زهکشی انجام شود. گیاهتان را در گلدانی با قطری کمی کمتر از گلدان بدون زهکشی بکارید. در کف گلدان بزرگتر چیزی مانند سنگ قرار دهید و سپس گلدان کوچکتر را درون آن قرار دهید. این فضای بین کف دو گلدان به گلدان کوچکتر امکان تخلیه درون گلدان بزرگتر را می‌دهد.

از این توصیه قدیمی صرف نظر کنید که کف گلدانتان یک لایه سنگ یا سنگریزه برای ایجاد یک لایه زهکش بچینید. تحقیقات نشان داده‌اند این کار به جای کمک به زهکشی مانع آن می‌شود. آب با جاذبه از طریق خاک به پایین حرکت می‌کند، اما وقتی به لایه‌ای از سنگ و ریزه مواجه می‌شود از حرکت باز می‌ایستد. همه‌ی خاک داخل گلدان باید با آب پر شود قبل از اینکه به لایه زهکشی برسد، که لایه‌ی زهکش را دردسرساز و نه مفید می‌سازد.
اگر در زیر گلدان برای جمع‌آوری آب اضافی از زیرگلدانی استفاده می‌کنید. اطمینان حاصل کنید که هر بار پس از آبدهی گیاه آن را خالی می‌کنید. هرگز نگذارید که گیاه در این آب قرار گیرد.
در نهایت، مهمترین جنبه پیشگیری آبدهی درست گیاهانتان است. برای بسیاری از گیاهان، این امر بدین معناست که بگذارید تا سطوح بالای خاک قبل از آبدهی مجدد به‌خوبی خشک شود. این موضوع به‌خصوص در ماه‌های سرد زمستان که گیاه خواب است و رشد کاهش یافته است از اهمیت خاصی برخوردار است.

حتماً بخوانید:

نشانه‌های آفتاب سوختگی گیاهان + درمان پژمردگی برگ گل

آفتاب سوختگی گیاهان : همان‌طور که میدانید هر گل و گیاه آپارتمانی نسبت به زادگاه و محل زیست خود به مقدار معینی نور مستقیم خورشید نیاز دارد. کم‌تر از…

پوسیدگی ریشه در کشت‌های هیدروپونیک

با خودتان فکر می‌کنید، چه شانسی است، چطور گیاهان می‌توانند در شبکه‌های هیدروپونیک رشد کنند، جایی که ریشه‌ها کاملاً در آب بدون هیچ خاکی زندگی می‌کنند ولی دائماً به دلیل پوسیدگی ریشه از پا در نمی‌آیند؟

در واقع، پوسیدگی ریشه در گیاهانی که به صورت هیدروپونیک پرورش داده می‌شوند نیز مسئله‌زاست و باید به‌دقت مراقبش بود. شبکه‌های هیدروپونیک بر این پایه‌اند که محلول‌های مغذی به گیاه داده می‌شوند و به حرکت تقریباً دائم از ناحیه ریشه‌ای گیاهان منتهی می‌شود. این حرکت به اکسیده شدن محلول کمک می‌کند و اکسیژن را به ریشه‌ها می‌رساند.
وقتی آب راکد بماند و آب خالی از اکسیژن شود، سپس گیاهان ممکن است شبیه رشد در خاک دچار پوسیدگی ریشه شوند.

نتیجه‌گیری :

پوسیدگی ریشه یک بیماری جدی ریشه به‌خصوص برای گیاهان گلدانی است. وقتی به گیاهان بیش از اندازه آب داده می‌شود یا زهکشی نادرست انجام شده باشد، خاک غرق در آب می‌تواند به رشد قارچ‌های حاضر در خاک کمک کند تا به‌سرعت به سمت ریشه حرکت کنند و گیاه را از بین ببرند. پیشگیری بهترین رویکرد مدیریتی است و شامل اطمینان از زهکشی آزادانه در ناحیه‌ی ریشه و آبدهی به اندازه‌ی گیاهان می‌شود. درمان امکان‌پذیر است، اما وقتی نشانه‌های بیماری در بخش‌های بالای خاک گیاه ظاهر شدند، ممکن است برای بهبود آسیب‌های از قبل واردشده به گیاه دیر شده باشد.