سوگند استظهاری ، تشریفات و نحوه آن در دادگاه

سوگند استظهاری چیست و شرایط آن

یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا ، سوگند یا قسم می باشد ؛ لذا احکام ، شرایط خاص و انواع و اقسام سوگند در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است و یکی از انواع سوگند ، سوگند قضایی است که خود به سه دسته سوگند بتی یا سوگند قاطع دعوا ، سوگند تکمیلی و سوگند استظهاری تقسیم بندی می شود .صرفا در شرایطی مورد قبول قرار می گیرد که طبق شرایط و تشریفات شرعی و قانونی این امر ادا شده باشد .

به سوگندی گفته می شود که در " دعاوی علیه میت " خواهان باید ادا نماید ؛ بدون آنکه دلایل او برای اثبات ادعا نقصی داشته باشد . همانگونه که اشاره شد ، یکی از انواع سوگند بر اساس قانون ، سوگند استظهاری است که مبنای فقهی دارد . مفهوم و معنای سوگند استظهاری در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته است که به موجب ماده 1333 قانون مدنی " در دعوای بر متوفی در صورتی که اصل حق ، ثابت شده و بقای آن در نظر حاکم ثابت نباشد ، حاکم می تواند از مدعی بخواهد که بر بقای حق خود قسم یاد کند .

در این مورد کسی که از او مطالبه قسم شده است ، نمی تواند قسم را به مدعی علیه رد کند . حکم این ماده در موردی که مدرک دعوا سند رسمی است جاری نخواهد بود " . ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی نیز در خصوص سوگند استظهاری چنین مقرر داشته است : " در دعوای بر میت پس از اقامه بینه ، سوگند خواهان نیز لازم است و در صورت امتناع از سوگند ، حق وی ساقط می شود " .

شرایط سوگند استظهاری

با عنایت به ماده 1333 قانون مدنی و همچنین ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی از جمله شرایط سوگند یا قسم استظهاری می توان به موارد زیر اشاره کرد :

الف ) در تمام مواردی که حقی علیه شخصی که فوت کرده است از ورثه وی مطالبه می شود ، اگر ادله ابرازی مدعی توان اثبات ادعا را نیز داشته باشد ، دادگاه برای اینکه به سود مدعی حکم صادر کند علاوه بر توجه به ادله وی ، مکلف است از مدعی تقاضای سوگند نماید و اگر مدعی از سوگند خودداری نماید ، حق او ساقط خواهد شد که به این سوگند مدعی در فقه سوگند استظهاری می گویند .

ب ) از دیگر شرایط سوگند استظهاری می توان به ماده 279 قانون آیین دادرسی مدنی اشاره کرد که بر اساس آن " هر گاه خواهان در دعوای بر میت ، وارث صاحب حق باشد و بر اثبات ادعای خود اقامه بینه کند ، علاوه بر آن باید ادای سوگند نماید . در صورت عدم اتیان سوگند ، حق مورد ادعا ساقط خواهد شد . در صورت تعدد وراث ، هر یک نسبت به سهم خود باید ادای سوگند استظهاری نمایند و چنانچه برخی سوگند خورده و برخی نکول کنند ( از ادای سوگند امتناع کنند ) ، ادعا فقط نسبت به کسانی که سوگند خورده اند ثابت خواهد شد .

ج ) در مواردی که ادعا مستند به سند رسمی است ، نیازی به قسم استظهاری از سوی مدعی نیست .

تفاوت سوگند استظهاری با سوگند بتی و تمکیلی

حال که با مفهوم و کاربرد سوگند استظهاری آشنا شدیم و موارد لزوم سوگند استظهاری را بررسی کردیم ، لازم است به بررسی تفاوت این نوع سوگند با سایر انواع سوگند اعم از سوگند بتی و تکمیلی بپردازیم . تفاوت سوگند استظهاری با سوگند بتی و تمکیلی این است که از یک سو سوگند استظهاری تنها در " دعاوی علیه میت " ادا می شود و از سوی دیگر ادای سوگند استظهاری منوط به درخواست نبوده ؛ بلکه دادگاه رأسا ادای سوگند را مقرر می دارد .

حتماً بخوانید:

تفاوت قسامه و سوگند خوردن در دادگاه چیست؟

قسامه و سوگند: متهمانی که در جلسه دادگاه حاضر می‌شوند برای دفاع از خود از قسامه و سوگند استفاده می‌کنند تا دفاع خود را به درستی انجام دهند. اما…

تفاوت بارز سوگند استظهاری با سوگند تکمیلی هم در آن است که بر خلاف سوگند تکمیلی که برای تکمیل دلیل ناقص باید ادا شود ، قسم استظهاری در حالی ادا می شود که دلیل مدعی ناقص نمی باشد .

منبع : دینا