فرار مالیاتی چه مجازاتی دارد ؟

فرار مالیاتی معمولاً آسان‌تر از فعالیت‌های مجرمانه‌ی ناهنجار دیگر، در بین شرکت‌ها و افراد قابل اثبات هستند. دولت همچنین می‌تواند، کلاه‌برداران مالیاتی را به جرم فرار و عدم پرداخت مالیات محکوم و به پرداخت جریمه فرار مالیاتی وادار کند. بنابراین پرداخت مالیات بر اساس اصول تعیین شده اداره مالیات و در زمان مشخص در تمامی کشورها جز اصول مهم شهروندی و جهت رفاه عمومی تعبیه شده است.

انواع مالیات و فرار مالیاتی

در تعریف فرار مالیاتی به هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک کسب‌وکار با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند.

فرار مالیاتی (فرار از مالیات) یک اصطلاح رایج در رابطه با کارهایی است که برای عدم پرداخت مالیات در نظر گرفته می‌شود و به این معنی است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است پرداخت مالیات را انجام دهد.

یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات های مستقیم است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر هست در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت‌نشده خواهد بود.»

بر اساس تبصره یک این ماده ۱۹۹ قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز مجازات جرم مالیاتی پیش‌بینی‌شده و آمده است: «در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد مسئولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.»

افزایش نرخ‌های مالیاتی در تمامی کشورها می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری شود و زمینه لازم فرار مالیاتی و دور زدن مالیات را نیز فراهم می‌آورد؛ بنابراین دولت‌ها و اداره مالیات کشور هم باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب احتیاط را رعایت کنند و جوانب را با دقت بیشتری بسنجند.

دریافت مالیات از گروه‌های مختلف درآمدی بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش‌افزوده صورت می‌گیرد. در این دو قانون مقررات مشخصی در خصوص معافیت‌های مالیاتی و مجازات مالیاتی و همین‌طور نحوه محاسبه و وصول مالیات ذکر شده است. به‌طور عمومی آنچه در قوانین جدید فرار مالیاتی و رویه موجود اداره مالیات اجرا می‌شود این است که بخشی از اقشار جامعه به‌واسطه جایگاه شغلی یا شرایط اقتصادی مجبور به پرداخت مالیات خود هستند و هیچ راه فراری برای عدم پرداخت مالیات و یا به عبارتی دور زدن مالیات ندارند.

در واقع اخذ مالیات توسط دولت از اقشار متوسط و در بارزترین نمونه آن از کارمندان همواره در موعد مقرر و با کسر از حقوق صورت می‌گیرد یا مالیات بر ارزش‌افزوده‌ای ۹ درصدی که مصرف‌کننده آن را پرداخت می‌کند. پس در این پروسه، هیچ راهی برای فرار از مالیات وجود ندارد.

به گفته کارشناسان، فرارمالیاتی عمدتاً توسط پردرآمدها و با سندسازی و ارائه آمار غلط صورت می‌گیرد. آثار سوء فرار از مالیات در تأمین نشدن درآمدهای موردنیاز دولت و درنتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و باکیفیت ظهور و بروز پیدا می‌کند.

همچنین راههای فرار مالیاتی سبب می‌شود درآمدها در سطح جامعه به نحو متناسب توزیع نشده و انباشت ثروت در دست گروه‌های خاص، نه‌فقط زمینه تقویت قدرت سیاسی برخی گروه‌ها را فراهم آورد بلکه شکاف طبقاتی ناشی از این امر موجب افزایش تنش سیاسی و اجتماعی در جامعه می‌شود.

خلاصه اینکه وضعیت فرار مالیاتی در ایران به‌عنوان یکی از مصادیق و مظاهر فساد اقتصادی، امنیت اقتصادی موردنیاز برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را دچار اختلال می‌کند. ازاین‌رو، اصلاح و تجدیدنظر در نظام مالیاتی کشور به‌ویژه نظام کیفری مالیاتی به‌منظور بهبود وضعیت اقتصاد ملی امری ضروری و لازم به شمار می‌آید.

منظور از فرار مالیاتی هرگونه تلاش غیرقانونی برای عدم پرداخت مالیات هست. فرارمالیاتی ممکن است به روش‌های گوناگونی صورت بگیرد، اما در همهٔ این روش‌ها فرد تلاش می‌کند که مالیات خود را کامل پرداخت نکرده یا اینکه آن را به‌صورت ناقص پرداخت کند. نوع رفتار فرد در جرم فرار مالیاتی می‌تواند مختلف باشد.

آشنایی با جرم فرار مالیاتی

مطابق قانون اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات و با آگاهی، مرتکب رفتارهای زیر شود، جرم فرار مالیاتی تحقق پیدا می‌کند:

اگر به ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاتر اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل هست و برخلاف حقیقت تنظیم‌شده است، استناد نماید.
اگر برای سه سال متوالی (پشت سر هم) اظهارنامهٔ مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان ارائه نکند.
در صورتی‌ که فعالیت اقتصادی و درآمد خود را برای فرار از مالیات مخفی نماید.
اگر مانع از آن شود که مأموران مالیاتی که به‌ عنوان بازرس مالیاتی مکلف به انجام این امور هستند، به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود او یا اشخاص ثالث دسترسی داشته باشند.
اگر مأمور وصول یا کسر مالیات پرداخت ‌کنندگان دیگر باشد و این وظیفه را در مواعد مقرر قانونی انجام ندهد.
اگر معاملات و قراردادهای خود را به نام دیگران تنظیم کند یا معاملات و قراردادهای اشخاصی که موظف به پرداخت مالیات هستند را برخلاف واقع به نام خود تنظیم نماید.
اگر از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای فرار مالیاتی استفاده نماید.
اگر فعالیت‌های خود را طوری قلمداد نماید که گویا مشمول معافیت مالیاتی بوده است.

وضعیت فرار مالیاتی در ایران و تهدید سرمایه‌گذاری

معاون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی کشور می‌گوید که سالانه ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به‌واسطه فرار مالیاتی در ایران از جیب دولت در می‌رود و این در حالی است که درآمدهای مالیاتی به‌عنوان یک منبع پایدار درآمدی در کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی نیز بر توجه به بخش مالیات‌ها تأکید دارد. حالا سؤال اینجاست که قانون برای راه های فرار مالیاتی، عدم پرداخت مالیات و زیان ناشی از آن به بودجه عمومی کشور چه مجازاتی در نظر گرفته است و به عبارتی مجازات فرار مالیاتی چیست؟

حال سوال اینجاست که مهمترین عامل فرار مالیاتی در برخی کشور ها چیست؟ در پاسخ باید گفت که افزایش نرخ‌های مالیاتی در تمامی کشورها می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری شود و زمینه لازم فرار مالیاتی را نیز فراهم می‌آورد؛ بنابراین دولت‌ها هم باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب احتیاط را رعایت کنند و جوانب را با دقت بیشتری بسنجند.

جرایم مالیاتی شامل چه مواردی هستند؟

جرایم مالیاتی تنوع بسیار زیادی دارند که برای هر کدام مجازات عدم پرداخت مالیات نیز در نظر گرفته شده است. برخی از جرایم مالیاتی شامل موارد زیر هستند و مصادیق فرار مالیاتی و مصداق جرم مالیاتی به حساب می آیند (نکته مهم این است که برای تک تک موارد زیر مجازات فرار مالیاتی در نظر گرفته می شود) .

• پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر
• عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
• کتمان درآمد یا ابراز هزینه های غیر واقعی در اظهارنامه تسلیمی
• عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر
• رد دفاتر قانونی
• عدم تسلیم فهرست دریافت کنندگان حقوق ظرف مهلت مقرر
• عدم ارسال صورت یا فهرست یا قراردادهای پیمانکاری
• عدم پرداخت مالیات حقوق و مالیات تکلیفی ظرف مهلت مقرر
• عدم پرداخت مالیات تکلیفی موضوع ماده 104 ظرف مهلت مقرر
• عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای خود
• عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده و قراردادها در سامانه مربوطه در مهلت مقرر
• عدم ارائه گزارش حسابرسی مالی در مهلت مقرر

قانون‌گذار ایران پس از اصلاحات مکرر قوانین مالیاتی، در ماده ۲۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۳۸۰ و در ماده ۲۷۴ اصلاحیه قانون مزبور مصوب ۱۳۹۴ این پدیده اقتصادی را جرم‌انگاری و کیفر حبس برای آن مشخص کرده است. قانون‌گذار سعی نموده‌ تعریفی از فرار مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم ارائه کند. بر این اساس در ماده ۲۰۱ همین قانون مقرر داشته:

«هرگاه مؤدی مالیات به قصد فرار از پرداخت، عمداً به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده‌، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود»

لازم به‌ ذکر است که در برخی کشور‌ها میزان مجازات حبس برای فرار مالیاتی و مجازات فرار مالیاتی تا پنج سال نیز پیش‌بینی شده است.

تنبیهات و جرایم مالیاتی شامل چه مواردی می شود؟

بسیاری می پرسند اگر مالیات ندهیم چه میشود؟ قانون گذار مؤدیان بد حساب را تهدید کرده است که در صورتی که از انجام تکالیف قانونی خود و پرداخت مالیات استنکاف کنند با استفاده از ابزار‌های زیر با ‌آن‌ها مقابله خواهد کرد:

1- محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس

در راستای احترام به مؤدی قانون گذار اصل را بر صحت اظهارات او گذاشته است اما اگر مؤدی از انجام تکالیف خود امتناع کند یا صادقانه رفتار نکند مأمور مالیاتی راسا اقدام به تشخیص و ارزیابی خواهد نمود. این شیوه راه حل نهایی در تشخیص مالیات مؤدیانی است که با اداره مالیات همکاری نمی کنند و در واقع نوعی مجازات برای مؤدیان مذکور محسوب می گردد. این شیوه یکی از مواردی است که ارزیابی مالیات توسط اداره امور مالیاتی صورت می گیرد. در موارد زیر درآمد مؤدیان از طریق علی الراس تشخیص داده می شود:

در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد تسلیم نگردد.
در صورتی که مدارک و گزارشات مورد نظر با توجه به درخواست ممیز ارائه نگردد.
در صورتی که مدارک داده شده از نظر اداره مالیاتی غیر قابل رسیدگی باشد.

2- جریمه و حبس

در مواردی قانون مالیات‌های مستقیم برای کسانی که از انجام وظایف قانونی خود امتناع یا در ارزیابی و کسر و وصول مالیات دیگران (در مواردی که مکلف به کسر مالیات دیگران هستند) قصور نمایند مجازات حبس یا جریمه پیش بینی کرده است.

حتماً بخوانید:

اعتراض به مالیات قطعی چگونه است ؟

تشخیص مالیات باید براساس ماخذ صحیح و متکی به دلایل و اطلاعات کافی باشد. ولی در برخی موارد مودیان مدعی به عدم رعایت قوانین و مقررات و تشخیص مالیات به…

3- محرومیت از معافیت و بخشودگی

در بعضی موارد مؤدی از پرداخت مالیات به شرط تسلیم و تکمیل اظهارنامه مالیاتی و نگهداری اسناد و دفاتر قانونی معاف خواهد بود و اگر از انجام این وظایف خودداری نماید از معافیت برخوردار نمی شود.

4- ممنوع الخروج شدن

مطابق ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی کشور می تواند از خروج بدهکاران مالیاتی و مدیران اشخاص حقوقی حقوق خصوصی از بابت درآمد مشمول مالیات شخص حقوقی که مربوط به دوران مدیریت آنان می باشد جلوگیری نماید.

5- ابطال اسناد انتقال صوری

در صورتی که مؤدیان مالیاتی به قصد فرار از پرداخت مالیات اقدام به نقل و انتقال اموال خود به همسر و یا فرزندان نمایند سازمان امور مالیاتی کشور می تواند به ابطال اسناد مذکور از طریق مراجع قضایی اقدام نماید.

6- مجازات اداری

در مواردی که مکلفین به کسر مالیات وزارتخانه‌ها، شرکت یا موسسه دولتی یا شهرداری باشد، مسئولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند شد.

اشخاصی که ملزم به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند‌
تمام اشخاصی که به صورت حقیقی یا حقوقی به فعالیت خود مشغولند.
اشخاصی که در خارج از ایران اقامت دارند اما درآمد و فعالیت ‌آن‌ها از طریق ایران است.
تمام اشخاص غیر ایرانی فعال در ایران که از راه‌های مختلف موفق به کسب درآمد شده اند.

منبع : سپیدار سیستم