انواع تست های هوش و خلاقیت چگونه انجام میشوند ؟

تست هوش و خلاقیت

دانشمندان هوش را به اشکال مختلفی تعریف کرده‌اند. برخی آن را توانایی سازگاری فرد نامیده‌اند، برخی هوش را توانایی یادگیری از تجارب، تفکر انتزاعی و برخورد کار آمد با محیط می‌دانند. هوش، استعداد عمومی فرد برای سازگاری عقلی با مشکلات و اوضاع تازه زندگی است و درواقع استعداد استفاده از تجربه‌های قبلی در حل مسائل تازه و پیش بینی مسائل بعدی است. هوش انواع گوناگونی دارد؛ برای مثال هوش هیجانی که یکی از مهم‌ترین آن‌هاست.

اغلب والدین مایل‌اند کودکان خود را افرادی باهوش معرفی کنند. اما واقعا چگونه می‌توان کودکان باهوش را شناسایی و استعداد آن‌ها را پرورش داد؟ انجام تست هوش و خلاقیت یکی از راه‌های اندازه گیری هوش کودکان است. اما لازم به ذکر است نمره حاصل از این آزمون‌ها ممکن است بخش‌هایی از توانایی کودک را بررسی نکنند.

چگونگی تست هوش و خلاقیت

هر آزمون هوش بر اساس یک تعریف مشخص از هوش ساخته شده‌است. یعنی اگر دانشمندی بخواهد یک آزمون هوش بسازد باید تعیین کند هوش چیست؟ سپس بر اساس تعریف ارائه شده، اقدام به ساخت یک آزمون می‌کند.

برخی از دانشمندان هوش را برآیندی از توانایی‌های کلی مغز می‌دانند، مانند توانایی‌های کلامی، استدلال، محاسبات، سرعت پردازش اطلاعات، حافظه، توجه و... . در نتیجه در آزمونی که می‌سازند سوالاتی برای سنجش حیطه‌های فوق طراحی می‌کنند.

در نهایت با استفاده از روش‌های علمی و آماری، آزمون را روی تعداد زیادی از افراد از گروه‌های مختلف اجرا می‌کنند، سوالات نامناسب را حذف می‌کنند و آزمون نهایی را می‌سازند و سطح متوسط، بالا و پایین جامعه را مشخص می‌کنند. در نهایت با استفاده از یک آزمون هوش می‌توان مشخص کرد نمره‌ی هوشبهر (IQ) فرد چند است و از طریق همین عدد می‌توان میزان توانایی‌های شناختی فرد، تیز هوشی و جایگاه او را بین سایرین مشخص کرد .

انواع تست های هوش و خلاقیت

ما در این قسمت تعدادی از آزمون‌های هوش معروف و پرکاربرد را به اختصار معرفی می‌کنیم:

1. آزمون هوش ریون: شامل 60 کارت تصویری از ماتریس‌های پیش رونده‌ای است که اطلاعات کلی از هوش در اختیار فرد می‌گذارد و به علت مستقل بودن از توانایی‌های کلامی و خواندن و نوشتن در شرایط خاصی می‌تواند مورد توجه می‌باشد.
2. آزمون ترسیم آدمک گودیناف: در این آزمون با شرایط خاصی از کودک خواسته می‌شود آدمکی را بکشد و با توجه به اجزایی که کودک کشیده است نمره گذاری و تعیین هوشبهر انجام می‌شود.
3. آزمون وکسلر: یکی از معروف‌ترین و پرکاربرد‌ترین آزمون‌های هوشی است که سنین مختلفی را پوشش می‌دهد. این آزمون توانایی‌های مختلف را اندازه می‌گیرد و می‌توان برای تشخیص‌های تخصصی از آن بهره گرفت.
4. آزمون استنفورد-بینه: این آزمون هم همانند وکسلر پرطرفدار است و متخصصان زیادی برای کارهای بالینی از آن استفاده می‌کنند و تقریبا تمامی گروه‌های سنی را در بر می‌گیرد.
5. آزمون مکعب‌های کهس: برای اندازه گیری هوش کلامی کاربرد دارد و سنین 5تا15 سال را در بر می‌گیرد.

اگر از آزمون‌های فوق برای سنجش هوش خود یا فرزندتان استفاده کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید هر کدام بسته به نوعشان معتبر هستند ولی عموما آزمون‌های دیگر را در فضای مجازی زیاد جدی نگیرید. پشتوانه‌ی علمی یک آزمون چیزی است که آن را معتبر می‌سازد.

خلاقیت

به شکل ساده و مختصر خلاقیت یعنی توانایی تولید ایده‌ها و راه‌حل‌های متعدد، جدید و مناسب برای حل مسائل و مشکلات. در اندازه گیری خلاقیت هم با همان مشکلاتی که در مورد هوش گفتیم، مواجه می‌شویم. بسته به نوع تعریف، نوع اندازه‌گیری هم متفاوت خواهد بود.

برای اندازه گیری خلاقیت هم آزمون‌های متفاوتی مثل تست هوش و خلاقیت ساخته شده‌اند که بررسی آن‌ها در این مقال نمی‌گنجد. نکته‌ی مهم این است که بدانیم هوش و خلاقیت با هم همبستگی دارند ولی این همبستگی کامل نیست. یعنی هر کس که باهوش است لزوما خلاق نیست.

برای داشتن خلاقیت سطح خاصی از هوش مهم هست ولی نمی‌توان با میزان هوش افراد، خلاقیتشان را پیش بینی کرد یا برعکس. هر دوی آن‌ها برای زندگی ضروری هستند و با تکیه بر یکی از آن‌ها نمی‌توان موفق شد. در برخی از مشاغل و شرایط زندگی نیاز به خلاقیت بیشتر به چشم می‌آید مثلا یک هنرمند موفق نیاز به خلاقیت خواهد داشت ولی شاید یک کارمند به خلاقیت کمتری نیاز داشته باشد.

در دنیای امروز برای پیشرفت کردن نیاز به خلاقیت بیشتر به چشم می‌آید چرا که دنیای امروز دنیای ایده‌هاست. اگر به فکر آینده‌ی فرزندتان هستید، علاوه بر هوش، خلاقیت را فراموش نکنید و سعی در پرورش این امر در آن‌ها بکنید

آیا نمره‌ی هوشبهر ملاک واضحی برای تخمین توانایی‌های شناختی است؟

به این سوال نمی‌توان جواب واضحی داد. در واقع پاسخ هم آری است هم نه! اولین ملاکی که باید در نظر داشت این است که آیا این آزمون معتبر است؟ آزمون‌هایی که عموما در سایت‌های اینترنتی دیده می‌شوند و شامل تعداد سوالات کمی هستند، آزمون‌های معتبری محسوب نمی‌شوند.

برای مثال آزمون هوش ریون که با گشت کوچکی در اینترنت به راحتی به آن دسترسی پیدا می‌کنید، شامل 60 کارت تصویری است. در واقع ریون فقط توانایی‌های غیر کلامی شما را می‌سنجد ولی نمره‌ی هوشبهری که به شما ارائه می‌دهد می‌تواند قابل تعمیم به سایر توانایی‌های شما باشد.

علت این امر، همپوشانی داشتن توانایی‌های مغزی انسان به شکل کلی است. معمولا توانایی‌های کلامی و غیر کلامی افراد هم سطح هستند و خیلی فاصله ندارند ولی این امر شامل استثنائات زیادی هم می‌شود.

آیا می‌توان به تست هوش و خلاقیت اعتماد کرد ؟

بنابراین یک آزمون هوش می‌تواند به شکل کلی شاخصی از توانایی‌های مغزی باشد ولی نمی‌توان در همه‌ی شرایط به آن تکیه کرد. به طور کلی آزمون‌های هوش، سازه‌ی هوش را به زیر شاخه‌های کوچکتر تقسیم کرده و آن‌ها را اندازه گیری می‌کنند و با کنارهم قرار دادن آن‌ها در مورد هوش فرد قضاوت می‌کنند.

هر اندازه که یک آزمون هوش جامع‌تر باشد و توانایی‌های مختلفی را بررسی کند، به کاربرد تخصصی‌تر نزدیک‌تر می‌شود و در کارهای بالینی در مراکز روانشناسی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. البته ما هنوز هم در مورد آن‌ها شک به خود راه می‌دهیم و نمی‌دانیم آیا واقعا هوش همین چیزی است که ما تعریف کرده‌ایم یا خیر؟