مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی قاپو و در همسایگی مسجد امام اصفهان واقع شده است.
این مسجد شاهکاری از معماری و کاشیکاری قرن یازدهم هجری است که توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار آن دوره ساخته شده است. مسجد شیخ لطف الله به فرمان شاه عباس اول صفوی در مدت هجده سال بنا شده است که در دوران صفویه آن را مسجد صدر و فتح الله نیز می نامیدند.
مسجد شیخ لطف الله از اماکن تاریخی بسیار مشهوری است که تزیینات کاشی کاری آن در داخل ازاره ها به بالا همه از کاشی های معرق و داخل و خارج گنبد آن که جزو زیباترین گنبدهای جهان است از کاشی های معرق نفیس پوشیده شده است.
مسجد شیخ لطف الله شاهکار هنر اسلامی
شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه "جبل عامل" یعنی لبنان امروزی بوده که به دعوت شاه عباس اول به اصفهان نقل مکان کرده و این مسجد برای تدریس و نمازگذاری و در تجلیل از وی ساخته شده است. از سوی دیگر شیخ لطف الله پدر زن شاه عباس بود.
از این رو در محل زندگی شیخ، مسجد و مدرسه ای به نام او ساخته شد که در این محل به تدریس دروس فقهی و جلسات دینی اشتغال داشت. شیخ بنا به فتوای خود که برگزاری نماز جمعه در غیاب امام زمان را مجاز می شمرد، به اقامه نماز جمعه در این مسجد می پرداخت و مقلدان او نیز به او اقتدا می نمودند.
شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه از مردم میس و از قراء جبل عامل؛ لبنان امروزی بوده است كه به دعوت شاه عباس اول، اصفهان را محل اقامت خود قرار داد.
به منظور تجلیل از او این مسجد برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطفالله از همین جهت است. شیخ لطف الله 6 سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات یافت.
نمای ظاهری مسجد:
کتیبه خارجی گنبد به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی حاوی سوره های قرآن کریم است. محراب مسجد شیخ لطف الله کاشیکارى معرق و مقرنسهاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبه هایى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده مى شود.
در این کتیبه ها روایاتى از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است. اشعارى نیز بر کتیبه هاى ضلعهاى شرقى و غربى به چشم مى خورد که احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.
استفاده از نور طبیعی و رنگ های زیبا همه و همه از جمله ویژگی های چشمگیر این بناست. در ورودی مسجد به صورت دو لنگه است که از چوب چنار یکپارچه ساخته شده اند و پس از گذشت چهارصد سال هنوز پابرجا هستند.
این مسجد به علت اینکه نه دارای مناره است و نه دارای شبستان ورودی (حیاط) و همچنین ورودی آن پله میخورد، غیر طبیعی است. گفته می شود، این مسجد جهت استفاده همسران شاه عباس بنا شده است و به همین دلیل این بنا فاقد مناره (جهت اذان گفتن) است.
از دیگر ویژگی های بنا غیر از نداشتن صحن و مناره که در تمامی مساجد اسلامی جزء لاینفک بنا است می توان به چرخش ۴۵ درجه ای که از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله دارد اشاره کرد و همچنین به گنبد کم ارتفاع مسجد، محراب بی بدیل مسجد و کتیبه های نفیس و طره های سر در که درون گلدان مرمرین جای گرفته اند.
این گردش که در اصلاح معماران سنتی ایران «پاشنه» نامیده می شود چنان ماهرانه صورت گرفته که به هیچ روی توجه بیننده را جلب نمی کند. این چرخش باعث شده تا بازدید کننده پس از گذشتن از مدخل تاریک و بعد از عبور از راهرو طویل متصل به آن به فضای اصلی و محوطه زیر گنبد وارد شود.
محراب بی بدیل مسجد شیخ لطف الله که تاریخ ۱۰۲۸ و امضاء محمد رضا بن استاد حسین بنا اصفهانی را بر خود دارد از شاهکارهای معماری و هنر اسلامی ایرانی است که هر بیننده را به اعجاب و تحسین وا می دارد.
دیوارهای مسجد شیخ لطف اله برای تحمل سنگینی و فشار گنبد قطور ساخته شده اند و به طوری که آن را از قسمت پنجره ها اندازه گرفته اند به یک متر و هفتاد سانتیمتر و در قسمت های اصلی به پیش از دو متر هم می رسد. کف مسجد از سطح میدان بالاتر است. در ساختمان و تزئین اژدرهای سردر و جلوخان و همچنین سکوهای طرفین سردر، مرمرهای بسیار خوب به کار رفته و بقیه قسمت های جلوخان و سر در با کاشی های خشتی الوان و معرق زینت یافته اند.
نقوش و رنگ های به کار رفته در کاشیکاری استادانه گنبد مسجد از زیباترین کاشیکاری های موجود در معماری ایران است. نور درون مسجد از پنجره های مشبکی که در جوانب گوناگون ساقه گنبد ساخته شده اند تامین میشود. پرتوی که از این پنجره ها به درون مسجد می تابد، علاوه بر اینجاد روشنایی کافی، خود به خود نمایشگر فضای روحانی بناست. ساقه گنبد با کاشی هایی آبی رنگ و نقوش گل و بوته و کتیبه ای از کاشی های معرق شامل چند سوره کوتاه از قرآن دارد، تزیین شده است.
تزیینات سطح داخلى گنبد عبارت است: از ستاره هاى بسیار بزرگ مكرر به رنگ زرد طلایى كه با طرح درهمى از پیچك هاى به هم پیچیده پوشیده شده. طرح و ترسیم این مسجد و نقشه قالی هاى اردبیلى منبع الهام مشتركى دارند. ضمناً شباهت بسیار نزدیك با تزیینات مسجد شاه دارد، كاشی كارى بقیه گنبد از طاق رومی هایى تشكیل شده كه هر یك شامل گل و بوته هاى زیبایى است.
این گل بوته ها در پارچه بافى هم به كار رفته و هم اكنون نمونه هایى از آن وجود دارد. روشنایى داخل این مسجد نیز قابل توجه است. در اطراف گنبد به فواصل منظم سوراخ هایى در قطر گنبد تعبیه شده كه به وسیله پنجرههاى گچبرى از داخل و خارج مسدود مىشود.
این گچبری ها عبارت اند از: طرح هاى منظمى كه به نسبت مساوى فضاى خالى در میان آنها وجود دارد. مجموع نورهایى كه از این پنجره ها به داخل مى تابد زیبایى آسمانى و خیال پرورى به تزیینات كلى صحن مى بخشد.
كوچك ترین نقطه ضعفى در این بنا دیده نمى شود اندازه ها بسیار مناسب، نقشه طرح بسیار قوى و زیبا به طور خلاصه توافقى است بین یك دنیا شور و هیجان و یك سكوت و آرامش با شكوه كه زاییده ذوق سرشار زیباشناسى بوده و منبعى جز ایمان مذهبى و الهام آسمانى نمى تواند داشته باشد.
كتیبه هاى زیبایى كه علیرضا بر داخل و خارج این مسجد نگاشته زیباترین خط زمان خود است. نابغه اى كه این همه شكوه و جلال زیبایى و هنر را به این مسجد بخشیده كسى است كه سمت چپ و راست محراب را امضا نموده و خود را فقیر حقیر محتاج به رحمت خدا محمد رضا بن استاد حسین بناى اصفهانى معرفى كرده است و بعد از نام او تاریخ 1028 هجرى (1618 میلادى) دیده مى شود.
گنبد کم ارتفاع مسجد حاوی خطوط اسليمی است که به طرز باشکوهی بر زمينه خاکی رنگ گنبد گسترده شد، هماهنگی بی نظيری را در نقش و طرح و رنگ به نمايش می گذارد.
گرداوری: مجله اینترنتی دلگرم
دیدگاه ها