آیا افراد منزوی بیشتر بازی میکنند؟
«برنامهنویسها خجالتی هستند». «گیکها احساسات ندارند.» و «گیمرها از ضعف مهارتهای اجتماعی رنج میبرند». ظاهرا انسان قرن بیستویکمی بیشتر از هر زمان دیگری علاقه دارد همهچیز را دستهبندی کرده و ویژگیهای مشخصی را به هر کدام اختصاص دهد. شما هم احتمالا بارها جملاتی مشابه این را میشنوید، میخوانید یا حتی به زبان میآورید.
گاهی به خصوص در شبکههای اجتماعی و شاید هم دورهمیهای خانوادگی، این نامگذاریها و دستهبندیها به انحطاط کشیده شده و احتمالا وارد وادی بحثهای جنسیتزده یا نژادپرستی هم میشود.
اما در این مطلب به طور ویژه میخواهیم در مورد بازیهای ویدیویی صحبت کنیم. مدیومی که این روزها به لطف سیاستمداران آمریکایی بحثش حسابی داغ است و به تیتر یک بیشتر رسانهها تبدیل شده. ترامپ و برخی از سناتورهای جمهوریخواه برای بار چندم در دو سه دهه اخیر از ارتباط بین ویدیو گیم و خشونت صحبت میکنند. ولی از آنجایی که بارها محققین نشان دادند رابطه مستقیمی بین این دو مقوله نیست و مقاله دن اسلیپتون از IGN هم فکر میکنم به اندازه کافی منطقی و قابل توجه باشد؛ بیاید از این فرصت استفاده کرده و در مورد یکی دیگر از استریوتایپهای رایج این مدیوم صحبت کنیم.
چه ارتباطی بین بازیهای ویدیویی و مهارتهای اجتماعی وجود دارد؟ درست است که بازیهای ویدیویی کودکان کم سن و سال را منزوی میکند؟
اول از هر چیزی، بدیهی است که در بررسی صحت یا نادرستی این ادعا نمیتوان به تجربههای فردی اکتفا کرد. به عنوان کسی که زندگیم از سنین بسیار کم تا به امروز با بازیهای ویدیویی گره خورده، هیچوقت در برقراری ارتباط و استفاده از مهارتهای اجتماعیم با چالش جدی و غیرعادی مواجه نشدم.
آیا همه دوستان و آشنایانم هم این شکلی بودند؟ خیر. اما آیا آنهایی که منزوی حساب میشوند، همه گیمر و اهل بازی هستند؟ باز هم خیر. ایراد چنین نوع استدلالهایی همین است؛ هر چند شاید در بسیاری از تحقیقها از استدلال استقرایی استفاده شود اما مجموعه نمونههایی که من و شما در اطرافمان مشاهده میکنیم، به اندازهای بزرگ نیستند که بتوانیم بر اساس آنها به راحتی حکم دهیم.
بنابراین رویکرد درستتر این است که به بررسی و تحلیل تحقیقات معتبر انجام شده بپردازیم، مقالاتی که برخی از آنها به فواید و تاثیر مثبت بازیهای ویدیویی روی روابط احتماعی اشاره کرده و برخی دیگر که آن را زیر سوال برده و بازیها را به خاطر منزوی کردن کودکان سرزنش میکنند. در ادامه میخواهیم ببینیم علم و به خصوص شاخه روانشناسی چه پاسخی برای این ادعای معروف دارد.
تاثیرات بازی های ویدیویی بر روابط اجتماعی
تحقیق و پژوهشهایی که تا به امروز روی اثرات منفی بازیهای ویدیویی انجام شده، کم نیست و ضعیفتر شدن روابط و مهارتهای اجتماعی نیز در همین لیست قرار میگیرد.
اما چطور بازیها میتوانند روی مهارتهای اجتماعی ما یا کودکان در حال رشد تاثیر بگذارند؟ تقریبا تمامی مطالعات انجام شده در این حوزه، در نهایت دو علت مشخص را بیان میکنند. مهارتهای اجتماعی مثل هر مهارت دیگری تا حد بسیار زیادی اکتسابی بوده و نیاز به تمرین دارد؛ تمرینی که به گفته بسیاری از روانشناسان باید از طریق تعاملهای اجتماعی طبیعی (رو در رو) صورت بگیرد.
به بیان بهتر، ما در تعاملات اجتماعی عادی رو در رو ارتباط چشمی بیشتری برقرار میکنیم و در موقعیت بهتری هستیم تا بتوانیم اشارات زبانی و غیرزبانی را متوجه شده و نسبت به آنها واکنش نشان دهیم. در بازیهای ویدیویی آنلاین این اتفاق نمیافتد و تعاملات شکل بسیار محدودتری به خود میگیرد. حتی اگر با دوستان یا اعضای خانواده خود هم روی یک کنسول یا دستگاه بازی کنید، همچنان بیشتر توجهها به صفحه نمایش معطوف است.
علت احتمالی دیگر اما بیشتر به استفاده بیش از حد و اعتیاد به بازیهای ویدیویی بر میگردد که در نتیجه آن چنین افرادی وقت گذاشتن برای بازیهای ویدیویی را جایگزین روابط سازنده با دوستان و آشنایان خود میکند.
برای مثال، کوورت (Kowert) و همکارانش از دانشگاه مونستر آلمان، چند سال پیش در تحقیقی روی بزرگسالان با جامعه آماری ۳۴۲ نفر نشان دادند که تجربه بازیهای ویدیویی چندنفره روی بزرگی و تعداد روابط اجتماعی افراد (تعداد دوستان خوب و افراد مورد اعتماد) و همچنین کیفیت رابطه (حمایت احساسی و حمایت قابل درک) تاثیر منفی میگذارد. هر چند همین تحقیق هیچ رابطهای منفی بین بازی کردن به صورت آفلاین و تکنفره و دایره روابط اجتماعی شرکتکنندگان نشان نمیدهد.
مقادیر R2 و وزن بتا برای متغیرهای پیشبینی. مقادیر وزن بتا بالا از رگرسیون گرفتن زمانهای بازی کردن با متغیرهای دیگر مثل تعداد دوستان محاسه شده که هر چقدر بیشتر باشد، نشان میدهد اثر بین دو متغیر بیشتر است. بنابراین میتوان مشاهده کرد بین میزان بازی کردن و تعداد دوستان خوب و مورد اعتماد و همچنین میزان حمایت احساسی رابطه عکس وجود دارد.
بنابراین اگر بخواهیم به این مطالعات اکتفا کنیم؛ تجربه بازیهای ویدیویی آفلاین به شکل نرمال و خارج از حالت اعتیاد و وسواسگونه، تاثیری روی روابط و مهارتهای اجتماعی نمیگذارد اما چنین ادعایی در مورد بازیهای چندنفره صدق نمیکند. چرا که تعاملات اجتماعی شکل گرفته در فضای آنلاین این بازیها، جایگزین روابط رو در رو شده و فرصت تمرین مهارتهای اجتماعی را از گیمرها میگیرد. نتیجهگیری به نظر درستی میآید فقط یک مشکل بزرگ باقی میماند: تحقیق و مطالعات معتبر دیگری هم هستند که دقیقا از نتیجهای برعکس و مخالف حکایت میکنند.
جمع بندی
تیتر و مقدمه مطلب را با یک سوال ساده شروع کردیم و حالا بعد بررسی چند مقاله علمی و روانشناسی، چند جواب متناقض برایش داریم و سوالات بیشتری هم ذهنمان را به خودش مشغول کرده است. بنابراین تعجبی ندارد اگر شما هم گیج شده باشید و ندانید به کدام یکی از این نتیجهها باید اکتفا کنید. اما اجازه دهید کمی شرایط را سادهتر کنیم.
اولین نکته مهم این است که تقریبا تمامی پژوهشهای اشاره شده، تجربی و با جامعه آماری محدود هستند و در نتیجه نمیتوان به کمک آنها فرضیهای را کامل ثابت کرد. هر کدام از این تحقیقات محدودیتهای خاص خودش را هم دارد که محققین نیز در مقاله به آن اشاره کرده و برطرف کردن آنها را به مطالعات آینده و بعدی واگذار کردند. دشواری بعدی به خود دنیای بازیهای ویدیویی بر میگردد که این روزها بینهایت گسترده است و سال به سال تغییر میکند.
این پیچیدگی اجازه نمیدهد نتایج تحقیقات مختلف قابل بسط به تمامی ژانرهای بازی، مخاطبین با هر جنسیت و محدوده سنی و همه مقاطع زمانی باشد. از طرفی دیگر، رفتار اجتماعی هر شخص و مهارتهای مرتبط آن بسیار پیچیدهتر از آن است که بتوان به راحتی تنها رابطه آن با بازیها را سنجید. بینهایت فاکتور دیگر در این میان نقش دارند که جدا، یکسان یا ثابت کردن آنها کار ساده یا حتی ممکنی نیست.
در نهایت مثل هر موضوع دیگری که مرتبط به بازیهای ویدیویی است، باید بار دیگر اشاره کنیم نحوه و میزان استفاده از این مدیوم به عنوان سرگرمی نیز نقش بسزایی در تاثیرات ناشی از آن دارد. همانطور که در نتیجه تحقیقات بسیاری دیده شده و حتی فکر میکنم کاملا بدیهی باشد؛ اعتیاد به بازی مثل هر شکل دیگری از سرگرمی به هیچوجه توصیه نمیشود. خلاصه، خیر گیمرها منزوی نیستند و باز هم خیر، آنها لزوما افرادی اجتماعی نیستند.
به نظرم برای بررسی دقیق و درست رابطه بین این دو باید خیلی خاص و موردی بحث کرد. اما راستی نظر شما چیست؟ دیدگاههای خودتان را حتما در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاه ها