علل ، پیشگیری و درمان سیاه زخم (شاربن ) در اسب
در مورد سیاه زخم چه می دانید ؟
سیاه زخم ، شاربن آنتراکس در اسب با نام علمی ( Anthrax ) از زمانهای قدیم در بیشتر نقاط دنیا وجود داشته و مشترک بین انسان و حیوانات علفخوار میباشد. عامل بیماری باسیلوس آنتراسیس است.
اسب نسبت به بیماری حساس بوده و از طریق زخمها و خراشهای جلدی و یا بلع میکروب (از طریق خراشهای موجود در دهان) و یا در اثر نیش حشرات آلوده به بیماری مبتلا میشود.
علایم بیماری در حیوان گاهی به حدی شدید است که با سایر بیماریها مثل پیچخوردگی روده اشتباه میشود.
نشانههای بیماری سیاهزخم در اسب:
در این حالت ادرار و مدفوع خونی بوده و کف همراه با خون از دهان و بینی جاری میشود و حیوان در مدت 3 تا 6 روز تلف میگردد. در کالبدگشایی، طحال حیوان بزرگ و رگها پرخون و سیاه میباشد.
در صورتیکه بیماری از طریق نیش حشرات وارد بدن شود تب، نفس تنگی و دل درد در حیوان دیده میشود. اورام گرم در ناحیه گلو و جلو شانه ظاهر و به تدریج به حجم آنها اضافه میگردد.
سیاه زخم در اسب :
انسان در اثر تماس با دام مبتلا و یا لاشه آن از طریق خراشهای جلدی و مخاطی بیمار میگردد. شاربن رودهای در انسان با مصرف گوشت و اعضا آلوده حیوان بیمار حادث میشود.
چنانچه لاشه حیوانات شاربنی در زمین پراکنده شود خاک آن نواحی تا مدتها حاوی باکتری بوده و در انتقال بیماری نقش دارد. به همین دلیل توصیه میشود لاشه حیوانات شاربنی حتماً باید در عمق زیاد و همراه با چند لایه آهک دفن شود.
بیماری شاربن یا سیاه زخم از بیماریهای مشترک انسان و حیوان و فوق العاده خطرناک می باشد که اغلب پستانداران بویژه گاو ، گوسفند ، بز ، اسب و منجمله انسان بدان مبتلا می شوند . این بیماری در 90% موارد موجب مرگ در دامها شده و به انسان نیز قابل سرایت است . این بیماری تقریباً انتشار جهانی دارد .
عامل بیماری شاربن :
عامل بیماری نوعی باکتری میله ای شکل می باشد که جزء باکتریهای هوازی و هاگ دار رده بندی می شود . این باکتری در هنگام مرگ در خون و تمام ترشحات بدن دام وجود دارد .
این باکتری در معرض هوا در مدت چند ساعت تبدیل به هاگ شده و در خاک بین 40 الی 60 سال می تواند زنده بماند و خاصیت بیماری زایی خود را حفظ کند به همین علت نبایستی لاشه های دامهای تلف شده مشکوک ، مورد کالبد شکافی واقع شود و باید بطور صحیح لاشه را از بین برد .
نحوه انتقال بیماری آنتراکس در دامها :
منشاء بیماری خاک مناطق آلوده می باشد و سالهایی که هوا گرم و مرطوب است مستعد بروز بیماری شاربن در دامها می باشد به هنگام چرا در مراتع آلوده و یا آب و علوفه آلوده ، هاگ شاربن وارد دستگاه گوارش شده و در صورت حساس و غیر ایمن بودن دامها موجب بیماری می گردد .
برخی معتقدند خراشهای موجود در دهان موجب تسهیل ورود هاگ به بدن می شود . گزش خرمگس نیز به ویژه در تک سمی ها یکی از راههای انتقال بیماری می باشد .
علائم بیماری :
مرگ ناگهانی در موارد حاد ، تب شدید تا 42 درجه سانتی گراد ، در موراد حاد که با بی اشتهایی ، استاز دستگاه گوارشی ، درد شدید ، ادرار خونی و اسهال خونی تداوم می یابد .
دامهای آبستن ممکن است سقط نمایند و شیر دامهای شیر ده بطور ناگهانی کاهش می یابد و ممکن است غیر طبیعی و خون آلود باشد . تورم ناحیه گردن و زیر شکم نیز ممکن است مشاهده گردد .
افسردگی شدید ، تنفس سریع و عمیق و تشنج و نهایتاٌ منجر به مرگ می شود . دوره بیماری در موارد حاد 24 تا 48 ساعت است .
علائم پس از مرگ :
- - خروج خون تیره رنگ و قیر مانند از سوراخهای طبیعی بدن که از مهمترین خصوصیات این خون لخته نشدن آن می باشد .
- - بزرگ شدن طحال و لجنی شدن آن در موارد کالبد گشایی اتفاقی ممکن است دیده شود .
پیشگیری از سیاه زخم :
- از دست کاری خاک و کود حیوانات پرهیز نمود .
- حتی المکان از دست کاری پوست و پشم حیوانات خودداری شود .
- چناچه حیوانی مشکوک به سیاه زخم می باشد . از دست کاری و کشتار دام خودداری و سریعاً به مراکز دامپزشکی موضوع را اطلاع دهید.
راههای درمان :
درمان بیماری آنتراکس در موارد فوق حاد و حاد تقریباً غیر ممکن است . اما برای پیشگیری از بیماری در دامهای اهلی ( علف خواران ) حداقل یکبار در سال در مناطق آندمیک واکسیناسیون همگانی بایستی انجام شود .
درمان شاربن با واکسن :
شکل و نوع واکسن :
واکسن زنده تخفیف حدت یافته، به صورت مایع، تزریقی
ترکیب واکسن :
- اسپور باسیلوس آنتراسیس سویه استرن(34F2) به تعداد حداقل CFU/ml106×10-6
- مرتیولات به عنوان نگهدارنده
موارد مصرف :
به منظور ایجاد ایمنی فعال علیه بیماری شاربن در نشخوارکنندگان و تک سمی ها
دز و راه تجویز :
5/0 میلی لیتر در دام های کوچک و 2 میلی لیتر در دام های بزرگ از راه زیر جلدی
برنامه و زمان مناسب واکسیناسیون:
- در شرایط عادی و در دام هایی که از مادر ایمن متولد شده اند، تجویز واکسن از 3 ماهگی آغاز و سپس به طور سالیانه تجویز شود. در مناطق انزوتیک 1 ماه قبل از زمان مقرر، واکسیناسیون شروع شود.
- در اسب ها به دلیل این که ایمنی به کندی صورت می گیرد، 3-2 هفته بعد از تزریق اول، واکسیناسیون مجددا تکرار شده، سپس به طور سالیانه تجویز شود.
موارد منع مصرف :
- از تجویز این واکسن به دام های آبستن خودداری شود.
- از واکسیناسیون دام های بیمار و ضعیف خودداری شود.
- پس از انقضای تاریخ مصرف، از مصرف واکسن خودداری شود.
- از واکسیناسیون دام ها در فاصله زمانی 6 هفته مانده به کشتار خودداری شود.
عوارض جانبی :
- در برخی موارد پس از تزریق، برجستگی کوچکی در محل تزریق ظاهر می شود که موضعی و بی ضرر بوده و طی 2-1 هفته جذب شده، از بین خواهد رفت.
- در بعضی از گونه ها مثل بز ، ممکن است در محل تزریق، ادم منتشر ظاهرشود .
- در برخی موارد ممکن است واکنش های آنافیلاکتیک در نژادهای حساس رخ دهد. در چنین مواردی تجویز آدرنالین زیر نظر دامپزشک توصیه می شود.
توصیه ها و احتیاط های لازم:
- به مدت حداقل 2 هفته قبل و پس از مایه کوبی با این واکسن از تجویز آنتی بیوتیک های موثر بر سویه واکسن به دام ها خودداری شود.
- واکسن از شبکه توزیع رسمی تهیه شود .
- واکسن طبق برنامه سازمان دامپزشکی کشور تجویز شود.
- حداقل 2 ساعت قبل و یک روز پس از مایه کوبی، به دام ها استراحت داده و از جا به جایی آن ها خودداری شود.
- به هنگام مصرف واکسن، زنجیره سرد و شرایط آسپتیک رعایت شود.
- از یخ زدن واکسن جلوگیری شود.
- تمامی دام های سالم و غیرآبستن موجود در گله به طور هم زمان واکسینه شوند.
- به منظور حفظ یکنواختی ، قبل و حین مصرف ، بطری حاوی واکسن به آرامی هم زده شود.
- تمام محتوای ویال واکسن در روز واکسیناسیون استفاده و از مصرف باقی مانده آن خودداری شود.
- به هنگام کشیدن واکسن به داخل سرنگ ، همچنین در حین تزریقات، احتیاط کامل به عمل آید که به سر و صورت پاشیده نشود. در غیر این صورت ، محل آلودگی بلافاصله با آب وصابون و یا مواد ضد عفونی کننده ، شستشو داده شود.
- در صورت تزریق به دست، بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
- ویال های خالی واکسن به طور صحیح ضدعفونی (اتوکلاو، سوزاندن ، استفاده از مواد شیمیایی مناسب) و سپس دفن بهداشتی شوند.
شرایط حمل و نقل و نحوه نگهداری :
دور از نور خورشید و در دمای 8-2 درجه سانتی گراد حمل و نگهداری شود. در این شرایط، واکسن تا 2 سال پس از تاریخ تولید (بر اساس تاریخ مندرج بر روی برچسب) قابل مصرف خواهد بود.
بسته بندی :
این واکسن در ویال های 100 میلی لیتری و در جعبه های 25 عددی عرضه می شود.
بیماری سیاه زخم در انسان :
انسان بطور قابل ملاحظه ای در برابر بیماریها مقاومتر از علف خواران می باشد . با این وجود مرگ ناشی از این بیماری در انسان غیر معمول نیست . شاربن جلدی یا سیاه زخم حدود 95 تا 98 درصد موارد بیماری انسانی را شامل می شود که با آلوده شدن زخم و بریدگی و خراشهای پوستی حادث می شود .
فرم تنفسی از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده به هاگ باکتری و فرم گوارشی از طریق مصرف گوشت ، مواد غذایی و آب آلوده وارد دستگاه گوارش انسان می شود .
گزش حشرات و تماس با خون و لاشه دامهای تلف شده و پوست آلوده از جمله راههای انتقال بیماری در انسان است .
مراقبت بیماری سیاه زخم در انسان :
- هر مورد زخم جلدی مشکوک به سیاه زخم را حتماً قبل از شروع درمان باید به مرکز بهداشت شهرستان گزارش داد .
- برای تشخیص قطعی سیاه زخم باید از ترشحات زخم آزمایش بعمل آورد و سپس به درمان بیماری با آنتی بیوتیک ( پنی سیلین ) اقدام نمود .
بیشتر بخوانید :
علل ،پیشگیری و درمان کزاز (تتانوس) در اسب
همه چیز در مورد مشمشه بیماری مشترک اسب و انسان
کاربر گرامی چنانچه این مطلب برای شما مفید بوده لایک کنید ، یا راهکاری دیگری دارید با دیگر کاربران مجله دلگرم به اشتراک بگذارید.
تهیه و گردآوری مجله دلگرم
جهان باورصاد
دیدگاه ها