دانستنی هایی مهم در مورد بیماری آندومتریوز
با دلگرم همراه باشید تا در مورد بیماری آندومتریوز بیشتر بدانید.
بیماری آندومتریوز در زنان چیست؟
آندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. لگن شایع ترین محل بروز آندومتریوز است.
در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) در بیرون از محل اصلی خود (رحم) تشکیل میشود. این بافت می تواند در تمام بافتهای بدن به جز طحال بهوجود آید، ولی رایجترین محل پدیدآمدن آن، لگن است که در این قسمت هم، تخمدانها بیشتر گرفتار اندومتریوز میشوند.
در آندومتریوز، بافت آندومتر تغییر جا داده، اما همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و در هر دوره قاعدگی، این بافت ضخیم می شود و خونریزی می کند.در آندومتریوز، بافت های اطراف ممکن است تحریک شوند و در نهایت موجب زخمی شدن بافت و چسبندگی گردد.آندومتریوز می تواند باعث درد شدید، مخصوصا در دوران عادت ماهانه گردد. مشکلات بارداری نیز ممکن است بوجود آورد.
علت ایجاد اِندومتریوز چیست؟
علت ایجاد اندومتریوز بهطور قطعی مشخص نیست. باید گفت دلایل مختلفی در ایجاد آن موثر است. از جمله مهمترین علتها میتوان به فاکتورهای ارثی و جنسی و کسانی که بستگان درجه اول آنها اندومتریوز داشتهاند، اشاره کرد. یکی دیگر از علتهای ایجاد کنندهی اِندومتریوز فاکتور ایمونولوژیک است که به علت اختلال در ایمنی سلول در بعضی افراد اِندومتریوز بیشتر دیده میشود.
همچنین خود بافت اندومتر چنان که دارای قاعدگی نامرتب باشد، میتواند باعث ایجاد اندومتریوز شود. لازم به ذکر است اندومتریوز ممکن است در جاهای مختلف بدن دیده شود، از جمله میتواند در داخل بینی مشاهده شود و یا ریهها را درگیر کند. ولی علت واقعی آن به طور صد درصد مشخص نیست.
چرا خانمها به این بیماری مبتلا میشوند؟
دیواره داخلی رحم خانمها با بافتی پوشانده شده که آندومتر نام دارد. این بافت تحتتاثیر هورمونهای تخمدان در هر ماه دچار خونریزی و ریزش میشود و قاعدگی اتفاق میافتد. این روند از دوره بلوغ آغاز میشود و تا یائسگی ادامه مییابد. آندومتریوز وضعیتی است که در آن، بافتی شبیه آندومتر در نقطهای خارج از رحم رشد میکند. قابلقبولترین فرضیه برای ایجاد آندومتریوز این است که سلولهای آندومتر از حفره رحم جابجا میشوند.
درواقع هنگام دفع از طریق خون عادتماهیانه، جریان برگشتی خون از راه لولههای رحم، میتواند سلولهای آندومتر را به داخل حفره شکم منتقل کند. حالا این بافت آندومتر در هر جایی کاشته شود، شبیه دیواره داخلی رحم عمل میکند و چون گیرندههای استروژن و پروژسترونی دارد، تحتتاثیر هورمون قاعدگی ملتهب میشود و خونریزی میکند و باعث چسبندگی احشای لگن و مختلکردن عملکرد عادی آن میشود.
علایم و نشانههای این بیماری چیست؟
علایم و نشانههای بیماری بسیار متغیر بوده و بر حسب محل گرفتاری و شدت بیماری متفاوت میباشد. ولی باید متذکر شد که همیشه رابطه مستقیمی بین میزان گرفتاری و شدت علایم نیست. به طور کلی علایم و نشانههای این بیماری معمولاً در سه گروه عمده دستهبندی میشوند:
الف- درد دیسمنوره( درد هنگام قاعدگی): این درد ثانویه و پیش رونده است و یک روز قبل از خونریزی شروع شده و حدود 3 روز تداوم مییابد. خوردن داروهای رایج مسکن جهت تسکین درد نیز در مورد آن بیاثر است.
ب- دیس پارونیا(درد در هنگام مقاربت)
ج- نازایی
البته این علایم بسته به این که اندومتریوز در کجا قرار دارد و چه بافتی را درگیر کرده است، متفاوت میباشد؛ مثلاً اگر روده را درگیر کرده باشد، میتواد کرامپها و دردها و خونریزی روده را در پی داشته باشد و یا اگر اندومتریوز روی ریه باشد، در موقع پریود فرد دچار خلط خونی میشود. معمولاً دردها پیش رونده هستند و شایعترین آنها درد هنگام قاعدگی و درد در زمان مقاربت است.
دیگر علل آندومتریوز
در ایجا 5 علت شایعی را که باعث می شوند بافت داخلی رحم در جای دیگری از بدن رشد کند، برای شما می گوییم.
- قاعدگی عقب گرد : بیشترین علت آندومتریوز می باشد. در این نوع قاعدگی، خون قاعدگی شامل سلول های آندومتر است که به جای آنکه از بدن خارج شوند، از طریق لوله های رحمی وارد حفره لگنی می شوند. این سلول های آندومتر به دیواره لگن می چسبند و در آنجا رشد می کنند و خونریزی در طول این دوره ایجاد می شود.
- رشد سلول های جنینی : این سلول ها، حفره های لگنی و شکمی را می پوشانند و از سلول های جنینی بوجود می آیند. هنگامی که یک و یا چند منطقه از پوشش شکمی تبدیل به بافت آندومتر شود، آندومتریوز گسترش می یابد.
- زخم جراحی : بعد از جراحی، مانند هیسترکتومی (خارج کردن رحم) و یا سزارین، سلول های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.
- انتقال سلول های آندومتر: عروق خونی و یا مایع لنف ممکن است سلول های آندومتر را به دیگر قسمت های بدن انتقال دهند.
- اختلال سیستم ایمنی : ممکن است وجود اختلال در سیستم ایمنی باعث گردد که بدن نتواند بافت آندومتر را که در بیرون از رحم رشد می کند تشخیص داده و از بین ببرد.
آندومتریوز بیشتر کجا تشکیل میشود؟
سلولهای آندومتر میتوانند به هر قسمتی از بدن بروند اما معمولا در اندامهای واقع در لگن که رحم را احاطه کردهاند، آندومتریوز ایجاد میکنند. تخمدان، رایجترین اندام است، بعد صفاق بین پشت رحم و مقعد، صفاق دربرگیرنده رحم و لولههای رحمی، مثانه، رودهها و حتی رباطهایی که رحم را به دیواره شکم در کنارههای بدن وصل میکنند.
این اتفاقهایی که در بدن یک خانم رخ میدهد، هیچ نشانهای ندارد که او را متوجه کند و به تشخیص زودهنگام یا حتی پیشگیری بینجامد؟
نشانههای بیماری از خانمی به خانم دیگر متفاوت است. متاسفانه اطلاعرسانی مناسبی به خانمها انجام نمیشود وگرنه دخترخانمها و خانمهایی که درد لگن دارند و درد قاعدگیشان از حالت معمول بدتر و بدتر میشود، میدانستند به بررسی بیشتری نیاز دارند. من به عنوان دبیر علمی اولین کنگرهای که در سال ۱۳۸۷ در ایران به وسیله پژوهشگاه ابنسینا و دانشگاه شهید بهشتی درباره آندومتریوز برگزار شد
این نقص در اطلاعرسانی را حس کردم و کتاب کوچک و قابل حملی در مورد آندومتریوز نوشتم که خواندنش را به همه زنان جوان سنین باروری در ایران توصیه میکنم. در این کتاب به زبان ساده هر آنچه باید در مورد آندومتریوز بدانید، وجود دارد و در آن اشاره کردهام که رایجترین نشانههای آندومتریوز، درد قبل و دوره قاعدگی، درد هنگام روابط زناشویی، درد لگن مزمن در طول ماه، عادتماهانه نامنظم یا سنگین، ناباروری، دفع ادرار دردناک در زمان عادتماهانه و نشانههایی مثل سردرد، تب خفیف، افسردگی، افت قندخون و اضطراب است.
این طیف وسیع نشانهها به علت بافتهای کاشته شده آندومتری در احشای داخل لگن بروز میکنند؟
بله، گاهی خانمی در ناحیه مقعد یا در زمان تخلیه رودهبزرگ احساس درد میکند. گاهی آندومتریوز آنقدر گسترش مییابد که اندامهای لگنش به هم میچسبند و بهطورجدی در وظایف طبیعی آنها اختلال به وجود میآید و باعث انسداد روده، مشکلات گوارشی، دردهای زجرآور هنگام جداشدن چسبندگیها و مشکلات حرکتی میشود. به دنبال این اتفاقها سیستم ایمنی خانمها آسیب بیشتری میبیند و تحقیقات علمی نشان داده استعداد ابتلا به بیماریها در این خانمها بالا میرود.
کمکاری غده تیرویید ۷ بار و نشانگان خستگی مزمن ۱۰۰ بار در در زنان مبتلا به آندومتریوز رایجتر از زنان سالم است. این اطلاعات را بزرگترین پایگاههای تحقیقات آندومتریوز جهان به دست آوردهاند، چون این بیماری در جهان شایع است. هر چند ما در ایران آمار نداریم اما در آمریکا در ۱۰ تا ۶۵ درصد زنان با درد مزمن لگن، مشکلات ناباروری و چسبندگی آندومتریوز وجود دارد و این بیماری عامل بیش از ۱۰۰ هزار مورد جراحی برداشتن رحم است. شیوع آندومتریوز در زنان نابارور ۹ تا ۵۰ درصد گزارش شده است.
عوامل خطر آندومتریوز
- بسیاری از عوامل زیر خطر ابتلای به آندومتریوز را زیاد می کنند:
- باردار نشدن بعد از ازدواج
- ابتلای یک و یا چند نفر از اقوام نزدیک به آندومتریوز
- مسدود کردن راه خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن
- سابقه عفونت لگنی
- اختلال رحمی
نشانه های آندومتریوز به طور موقت با بارداری از بین می روند. همینطور این نشانه ها با یائسگی به طور کامل از بین می روند، مگر اینکه در حال مصرف استروژن باشید.
عوارض آندومتریوز
- نازایی: یکی از عوارض شایع آندومتریوز، نازایی زنان می باشد.
برای باردار شدن، باید تخمک آزاد شده از تخمدان، در لوله رحمی (لوله فالوپ) توسط سلول های اسپرم باردار شود و تشکیل تخم را دهد. این تخم باید به دیواره رحم متصل شود و شروع به رشد کند.
آندومتریوز ممکن است، لوله رحمی را ببندد و تخم و اسپرم را از هم دور کند. همچنین آندومتریوز ممکن است به اسپرم و یا تخم صدمه بزند. با این حال، بسیاری از زنان با آندومتریوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند. پزشکان توصیه می کنند زنان متاهلی که دارای آندومتریوز هستند، هر چه زودتر باردار شوند تا آندومتریوز بدتر نشود.
- سرطان تخمدان : زنان دارای آندومتریوز، بیشتر دچار سرطان تخمدان می شوند.
این بیماری راه درمان قطعی دارد؟
خوشبختانه آندومتریوز در اغلب موارد کاملا درمان میشود و افراد مبتلا نباید در مورد بچهدار شدن نگران باشند. البته آمارها نشان میدهد ۱۰ تا ۲۰ درصد خانمها در ۱۲ ماه تا ۵ سال پس از درمان، دوباره علایم بازگشت بیماری را میبینند اما با اقدامهایی مثل مصرف قرصهای ضدبارداری، بارداری و تغذیه کودک با شیر مادر میتوان این احتمال را کاهش داد.
آیا این بیماری قابل پیشگیری است؟
صددرصد نمیشود پیشگیری کرد چون این بیماری دلایل ناشناخته هم دارد اما استفاده طولانیمدت از هورمونهای کنترلکننده یا همان قرصها و چسبهای ضدبارداری بسیار موثر است. این هورمونها با متوقف کردن تخمکگذاری و کاهش خونریزی ماهانه آندومتر، میتوانند مفید باشند و با تحتتاثیر قرار دادن بافتهای کاشته شده در خارج از رحم، آنها را کوچک کنند و باعث شوند کمتر خونریزی کنند.
راه پیشگیری مهم دیگر، ازدواج در سن پایین و بارداری زودهنگام است که این مساله به خانمهایی که سابقه آندومتریوز در خانواده داشتهاند، توصیه میشود. ورزش منظم هم مفید است و در زنانی که ۲ تا ۴ ساعت در هفته ورزش میکنند، خطر ابتلا به این بیماری کمتر است.
رژیم غذایی مناسب نیز بسیار موثر است که بحث مفصلی دارد. موادغذایی مفید برای سیستم ایمنی، موادغذایی متعادلکننده هورمونها و رژیمی که برای پیشگیری و حتی درمان مفید است و در مورد آن تحقیق شده، در همان کتابم که پیشتر به آن اشاره کردم (آندومتریوز، انتشارات جهاد دانشگاهی) آمده است که توصیه میکنم آن را مطالعه کنید. در مورد درمان با گیاهان، طب مکمل و تاثیر یوگا در درمان هم مفصل گفته شده است.
درمان خانگی آندومتریوز
- دوش آب گرم و پدهای گرماده، عضلات لگن را آرام و شل می کند و از گرفتگی و درد می کاهد.
- داروهای غیراستروئیدی غیرالتهاب مانند: ایبوپروفن و ناپروکسن می تواند از گرفتگی ها و دردهای قاعدگی بکاهد.
- به طور مرتب ورزش کنید.
درمان مکمل آندومتریوز
- در برخی زنان استفاده از طب سوزنی، درد آندومتریوز را کاهش داده است. ولی تحت نظر پزشک متخصص خود باید این کار را انجام دهید.
بیماران و خانوادههایشان چطور با این بیماری مواجه شوند؟
متاسفانه به دلیل اینکه در مبتلایان به این بیماری نشانهها با قاعدگی، ارتباط زناشویی، ناباروری و درد که همه آنها موضوعات حساس و از نظر بعضیها خصوصی و رازگونه در خانوادههای ایرانی هستند، همراه است اغلب خانمها درد را تحمل میکنند. در حالی که با یک آزمایش خون ساده و سنجش مقدار پروتئین خاص، پزشک میتواند به بیماری مشکوک شود و سپس با سونوگرافی و لاپاراسکوپی (ابزاری که دوربین به آن متصل است و از شکافی کوچک وارد شکم میشود و بافتهای آندومتر را جستجو میکند) مشکل را تشخیص دهد.
چرا باید این درد پنهان را که از زخم چاقوی تیز دردناک تر است تحمل کنید و با گذشت هر ماه به سوی پیشرفت آندومتریوز و عوارض آن بروید؟ این بیماری معلولیت ظاهری و قابل دیدن ایجاد نمیکند پس خودتان باید برای درک این مساله از دوست، اقوام یا همسرتان کمک بخواهید. ما همچون جوامع پیشرفته گروه و انجمن حمایت از بیماران آندومتریوز نداریم اما امیدوارم خود شما زنان ایرانی آستین همت بالا بزنید و برای پیشگیری از عوارض این بیماری بکوشید.
گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
دیدگاه ها