همه چیز در مورد اختلال حس بویایی(anosmia)
ريشه اختلالات بويايي را ميتوان در اختلالات شيميايي ـ عصبي جستوجو كرد. اختلالاتبويايي ممكن است سبب ناتواني جدي فرد شوند.
با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با اختلال حس بویایی و راه درمان این عارضه آشنا شوید.
از دست دادن حس بویایی با نام علمی آنوسمی
تغییر در ادراک بویایی میتواند کمی (فقدان بو) یا کیفی (تحریف بو) باشد. اختلالات بویایی کمی ممکن است به صورت از دست دادن کامل حس بویایی (آنوسمی) یا از دست دادن ناقص حس بویایی (آنوسمی جزئی، هایپوسمی یا میکروسمی) باشند. هایپروسمی شرایط نادری از عملکرد غیرعادی سیستم بویایی است که در آن حسایت افزایش یافته نسبت به بوها به وجود میآید.
دیزوسمی نوعی اختلال کیفی است که در آن تحریف بو اتفاق میافتد، به عنوان مثال فرد در حال بو کشیدن گل، بوی تخم مرغ گندیده را حس میکند. دیزوسمی در برخی موارد به تولید بوی بد درون حفره بینی (ناشی از عفونتهای باکتریایی) و در برخی موارد به تولید بوی بد درون بدن (ناشی از تغییرات متابولیک) مربوط است. نوع دیگری از اختلالات کیفی، حس خود به خودی بو یا فانتوسمی است که در آن فرد بویی حس می کند که وجود ندارد.
همانند سیستمهای بینایی و شنوایی، اختلالات بویایی میتوانند یکطرفه یا دوطرفه باشند. به عنوان مثال اگر طرف چپ بینی فردی دچار آنوسمی باشد ولی طرف راست سالم باشد به این شرایط آنوسمی یکطرفه چپ اطلاق میشود. آنوسمی که در هر دو طرف بینی باشد، به عنوان آنوسمی دوطرفه یا آنوسمی کامل شناخته میشود.
براي اين كه تحريك بويايي صورت گيرد، بايد مادهايبودار وارد حفره بيني شود و به سطح گيرنده اپيتليومبويايي برسد كه در ناحيه فوقاني حفره بيني در امتدادشاخك فوقاني، صفحه غربالي و قسمت فوقاني تيغه بينيقرار دارد. اين اپيتليوم چهار نوع سلول اصلي دارد. گيرندههاي مژكدار بويايي، نورونهايي دو قطبي با برآمدگيچماقي شكل هستند كه مژكها را در بر ميگيرند. در اينجاست كه هدايت واقعي از ميان گيرنده پروتئيني متصلشده به غشاء صورت ميگيرد. سلولهاي حاوي ميكروويلي، نوع ديگري از گيرندههاي بويايي هستند.
سلولهاي محافظ يا پشتيبان، سلولهاي گيرنده را احاطه ميكنند و عملكردتغذيهاي و ترشحي دارند. سلولهاي بازال نزديك غشايپايه هستند و به منزله سلولهاي بنيادي در تجديدسلولهاي پير گيرنده و پشتيبان ايفاي نقش ميكنند. هنگامي كه سلول گيرنده تحريك شد، اطلاعات بويايي ازطريق عصب بويايي (عصب مغزي اول) به پياز بويايي كه درآنجا اطلاعات پردازش و اصلاح ميشوند، انتقال مييابند.
سپس اطلاعات از طريق مسير بويايي به طرف آميگدال وقشر پرپيريفرم كه به نظر ميآيد مكانهايي در جهت دركارادي بو هستند، به مغز ميرسند. اگر ماده بودار بوي تنديداشته باشد (موادي مانند سركه يا محلول آمونياك)، توسط پايانههاي عصب تريژمينال در حفره بيني دريافت ميشود.
اختلالات بویایی
ریشه اختلالات بویایی را میتوان دراختلالات شیمیایی ـ عصبی جستجو کرد. اختلالات بویایی ممکن است سبب ناتوانی جدی فرد شوند. اختلال عملکرد بویایی را میتوان به ۴ دسته تقسیمکرد. آنوسمی، از دست دادن کاملحس بویایی است یا ناتوانی در شناسایی هر گونه حس کیفی بو. پاروسمی آسیب یا سوء تعبیر حس بویایی است، احساس بویناخوشایند در صورت نبود بوی بد یا در صورت وجود بوی بهطور طبیعی خوشایند. هیپوسمی کاهش حس بویاییاست. هیپروسمی حساسیت افزایش یافته نسبت به همه بوهاست.
از دست دادن حس بویایی با نام علمی " آنوسمی " که به آن کربویی میگویند، یکی از شایع ترین بیماریها به ویژه در افراد مُسن است؛ به نحوی که ۲ تا ۱۰ درصد افراد جامعه را درگیر میکند اما در جوامعی که از سطح فرهنگی بالاتری برخوردار هستند، شیوع کمتری دارد.مسدود شدن بینی به این دلیل موجب بروز آنوسمی میشود که هوا به قسمتهای فوقانی این عضو از بدن که پیاز بویایی در آن واقع شده است، نمیرسد. بیماریهای عفونی دستگاه فوقانی تنفسی به دلیل تورم موجب انسداد بینی و در پی آن بروز آنوسمی میشوند.
این عفونتها چه ویروسی و چه باکتریال میتوانند باعث درگیر شدن پیاز بویایی و فلج کردن عصب بویایی شده و موجب بروز آنوسمی شوند.درمان دارویی در بیمارانی که به علت ویروسی دچار عفونت تنفسی شده باشند استفاده میشود و جراحی برای از بین بردن انحراف و پولیپ و برداشتن تومور کاربرد دارد.
ضايعات حسي
عصبي بويايي در اثر روندهايي به وجودميآيند كه مستقيما روي اپيتليوم عصبي بويايي يامسيرهاي مركزي بويايي اثر ميگذارند و در آنها اختلالايجاد ميكنند. شايعترين عامل در اين دسته اختلالاتعملكردي پس از ورود ويروس است. از دست رفتن كامليا نسبي سلولهاي گيرنده ممكن است به دنبالعفونتهاي ويروسي كه به نورونهاي بويايي حملهميكنند، نظير ويروس آنفلوانزا پديدار شود. ضربههاي واردهبه سر دومين علت شايع اختلالات عملكردي حسي ـ عصبي است (با بروز 5-7 درصدآنوسمي پس از وارد آمدنضربه به سر).
مكانيسم آسيب، قطع رشتههاي بويايي درطول صفحه غربالي، به همراه دژنراسيون عصبي رتروگراداست. تومورهاي لوب فرونتال ميتوانند آنوسمي وآتروفي عصب اپتيك همان طرف به همراه ادم پاپي سمتمقابل را ايجاد كنند كه به سندرم فوستر ـ كندي معروف است. داروها و موادي كه ميتوانند روي بويايي اثر گذارند شامل داروهاي ضد نئوپلاسم (متوتروكسات)، مواد مخدر، سايمتيدين، لوودوپا، كورتيكواستروئيدها، متيمازول وآنتيبيوتيكها (ماكروليدها، تتراسايكلينها وآمينوگليكوزيدها) هستند.
تشخيص: ارزيابي باليني اختلال عملكرد بويايي شامل4 مؤلفهاصلي است.
1ـ در شرح حال بيمار بايد در مورد طبيعت ودرجه ضايعه، طرز شروع، علايم همراه، مصرف هر گونهدارو، اعمال جراحي پيشين، وقايع گذشته نظير عفونتهايويروسي، ضربههاي سر يا سابقه تماس با مواد شيمياييپرسش شود.
2ـ بايد معاينه كامل سر و گردن با تأكيد رويمعاينه اعصاب مغزي و معاينه اندوسكوپي حفره بينيانجام شود.
3ـ عملكرد بويايي با استفاده از محلولهاي مايعرقيق شده مواد بودار كه در بطريهاي بدون نام قرار دارند، ارزيابي شود. معمولاافراد متمارض حتي تحريك پايانههاي عصبي زوج پنجمتوسط آمونياك را نيز انكار ميكنند.
4ـ آخرين گام درارزيابي تشخيصي، استفاده از روشهاي تصويربرداريمناسب است. سيتياسكن با مقاطع آگزيال و كرونال ازسر و سينوسها، جزئياتي در رابطه با بيماري مخاطي،نقصهاي ساختماني و وجود سينوزيت يا روندهاينئوپلاستيك را در اختيار ما قرار ميدهد. ام.آر.آي با افزودنگادولينيوم، در ارزيابي محتويات داخل جمجمه برتري داردو جهت مشخص كردن بولب و استرياي بويايي كمكميكند.
درمان اختلالات بويايي
كاملا به تشخيص دقيق علتوابسته است. وجود اختلال هدايتي فرصتي مناسب براياصلاح بويايي را نويد ميدهد. رينيت آلرژيك و رينوسينوزيت حاد با داروهاي مناسبدرمان ميشوند. مداخله جراحي ميتواند در موارد انحرافتيغه بيني، پوليپوز يا تومورهاي بيني مفيد باشد.
درمان اختلالات عملكردي حسي ـ عصبي بويايي، نسبت به درمان اختلالات هدايتي بسيار مشكلتر است. ممكن است كورتيكواستروئيدها در درمان التهاب حاد ساختمانهاي عصبي كه در آنوسمي پس از ضربه يا حملهويروسي ايجاد ميشود، مفيد باشند. سولفات روي، ويتامين Aو بتاكاروتن، تنها در درمان بيماراني كه دريافت ناكافي دارند، مؤثر است.
خواهشمنديم اگر سوال يا نکتهاي براي مطلب اختلال حس بویایی
در ذهن شما باقي مانده است، آنرا در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد
منبع:ویکی پدیا
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
- برچسبها
- اختلالات بویایی
- حس بویایی
- anosmia
- آنوسمی
" رو استنشاق کردم وبشدت احساس خفگی به من دست داد، بمدت 4روز بتناوب از گلو و بینی همراه با اخلاط خون تیره دیده شد و بعد از اون حس بویایی من تحلیل رفته به مقدار زیاد...لطفا راهنمایی بفرمایید.ممنون