دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
چرا کلیه سنگ میسازد؟
12
زمان مطالعه: 11 دقیقه
علت سنگ ساز بودن کلیه چیست؟ سنگ کلیه، بیماری خوش خیم، اما بسیار آزاردهنده ای است که لازم است پس از درمان و دفع سنگ، بررسی از نظر نوع سنگ به عمل آید.

علت سنگ ساز بودن کلیه چیست؟

سنگ کلیه، بیماری خوش خیم، اما بسیار آزاردهنده ای است که لازم است پس از درمان و دفع سنگ، بررسی از نظر نوع سنگ به عمل آید. در کودکان حتی دفع یک سنگ لزوم بررسی علت را می طلبد؛ اما درباره بزرگسالان سنگ سازی بارها مورد بررسی قرار می گیرد.

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای پیشگیری از سنگ کلیه آشنا شوید.

علت سنگ ساز بودن کلیه چیست؟

وقتی کلیه ها سنگ ساز می شوند

سنگ کلیه یکی از تابلوهای بالینی شایع در پزشکی است. آب حاوی املاح فراوان، زمینه ژنتیکی و کمی مصرف آب از عوامل بروز سنگ کلیه محسوب می‌شوند.سنگ کلیه از طریق مجرایی به نام حالب (میزنای) به مثانه رسیده و از مجرای ادراری دفع می شود.این خود سنگ نیست که درد و علائم می دهد، بلکه حرکت سنگ، گیرافتادن آن و تجمع ادرار در پشت آن ایجاد علائم می کند.کلیه سنگ ساز عموما هر سه سال یک بار به تولید سنگ در بیشتر بیماران منجر می شود؛ البته کلیه هایی هستند که هر ساله یا به فواصلی بیشتر تولید سنگ می کنند.حرکت سنگ باعث بروز درد در پهلو می شود. درد ممکن است به کشاله ران یا ناحیه تناسلی سرایت کند.

گاهی بیماران با درد سر دل مراجعه می کنند. این بیماران با تشخیص درد معده و احتمال التهاب معده درمان می شوند تا زمانی که آزمایش، سنگ را تائید کند.اگر سنگ گیر کرده باشد و اجازه تخلیه ادرار را ندهد، به کلیه آسیب می رساند در این شرایط توصیه به درآوردن سنگ می شود.یکی از یافته هایی که بیمار را به وحشت می اندازد، تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز است. البته تغییر رنگ از زرد پر رنگ تا قرمز متغیر است و همه بیماران ادرار خونی ندارند؛ البته با وجودی که ادرار به رنگ خون نیست، بیشتر در آزمایش دقیق، ادرار خونی را می توان دید.

علائم تحریکی ادراری مانند سوزش، تکرر ادرار و نیاز فوری به دفع ادرار در سنگ هایی رخ می دهد که در بخش انتهایی حالب بروز می کند.بسیاری از بیماران تصور می کنند دچار عفونت ادراری شده اند، اما وجود خون فراوان و عفونت در آزمایش ادرار نشانه ای بر دفع سنگ است.در بیمارانی که سابقه دفع سنگ دارند، خودشان به راحتی تشخیص می دهند که دوباره دچار سنگ سازی شده اند.

در این بیماران حتی نیاز به دادن آزمایش و سونوگرافی نیست، اما در بیمارانی که برای اولین بار دچار سنگ سازی شده اند لازم است با انجام آزمایش ادرار و سی تی اسکن از کلیه و مجاری ادرار وجود سنگ تائید می شود. درمان دیرهنگام سنگ کلیه می‌تواند به عفونت و نارسایی کلیه منجر شود.سنگ کلیه یک بیماری نسبتا شایع است که بیشتر در سنین جوانی و میانسالی در افراد بروز می‌کند و شیوع آن در مردها بیشتر از زنان است. کم تحرکی، اختلال در دستگاه ادراری و تنگی مادرزادی حالب نیز می تواند در بروز سنگ کلیه نقش داشته باشد.

-----------------------------------------------------------------------------------------

نشانه سنگ ساز بودن کلیه

یک سنگ کلیه زمانی منجر به ظهور علائم می شود که وارد میزنای شود. میزنای لوله ارتباط دهنده کلیه و مثانه است. در این زمان علائم و نشانه های زیر ظهور می کنند:

  • درد شدید در ناحیه پهلو و کمر ،درست در پایین دنده ها
  • درد منتشرشونده به سمت تحتانی شکم و لگن
  • درد در هنگام دفع ادرار
  • ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای رنگ
  • تهوع و استفراغ
  • احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
  • تب و لرز در صورت وجود عفونت

-----------------------------------------------------------------------------------------

علت تشکیل سنگ کلیه

معمولاً سنگ های کلیوی یک علت خاص ندارند. غالباً تعدادی از عوامل در ترکیب با هم شرایطی را ایجاد می کنند که فرد را مستعد ابتلاء به سنگ کلیه می سازند.سنگ کلیه زمانی ایجاد می شود که اجزای ادرار (شامل: مایع ادرار، املاح مختلف و اسیدها) از حالت تعادل خارج شده باشند. در چنین شرایطی ادرار شما حاوی مواد کریستالی بیشتری خواهد بود همچون کریستال های کلسیم، اگزالات و اسید اوریک و مایع موجود نیز قادر به رقیق سازی آنها نخواهد بود و به موازات تشکیل کریستال ها ادرار دچار کمبود موادی است که از چسبیدن کریستال ها به یکدیگر و تشکیل سنگ جلوگیری می کنند. در چنین شرایطی احتمال تشکیل سنگ های کلیوی ایجاد می شود.

-----------------------------------------------------------------------------------------

انواع سنگ های کلیوی

بیشتر سنگ های کلیوی حاوی بیش از یک نوع کریستال هستند. انواع سنگ های کلیوی عبارتند از:

سنگهای کلسیمی

بیشتر سنگ های کلیوی از نوع سنگ های کلسیمی هستند و معمولاً در فرم اگزالات کلسیم. برخی میوه ها و سبزیجات و نیز آجیل و شکلات حاوی سطوح بالایی از اگزالات هستند. کبد نیز اگزالات تولید می کند. فاکتورهای غذایی، مقادیر بالای ویتامین D، عمل جراحی بای پس روده و نارسایی های متابولیکی متعدد دیگر غلظت کلسیم و یا اگزالات در ادرار را افزایش می دهند . سنگ های کلسیمی در شکل فسفات کلسیمی نیز وجود دارند .

سنگهای ناشی از عفونت

برخی سنگ ها در پاسخ به عفونت شکل می گیرند مانند عفونت دستگاه ادراری. این نوع سنگها می توانند به سرعت ایجاد شده و بزرگ شوند .

سنگهای اسیداوریکی

این نوع سنگها در افرادی که دچار دهیدراتاسیون یا از دست دهی آب بدن شده اند ، ایجاد می گردند؛ مانند افراد استفاده کننده از رژیم های پرپروتئین و یا افراد مبتلا به نقرس . فاکتورهای ژنتیکی و نارسایی های مرتبط با بافتهای سازنده خون نیز در مستعد سازی فرد در ابتلا به سنگهای اسیداوریکی نقش دارند.

سنگهای سیستین

این نوع سنگها درصد کمی را به خود اختصاص می دهند و در افراد دچار نوعی نارسایی ارثی تشکیل می شوند. این نارسایی ارثی منجر به دفع مقادیر بالایی از برخی اسیدهای آمینه می شود (سیستینوریا).

انواع دیگر

برخی انواع نادر سنگ های کلیوی نیز می توانند ایجاد گردند.دانستن نوع سنگ های کلیوی به تشخیص علت های ایجاد کننده سنگ کمک خواهد کرد و در تعیین راهکارهای کلیدی به منظور کاهش ریسک تولید سنگ های بیشتر در آینده مفید خواهد بود.

-----------------------------------------------------------------------------------------

فاکتورهای خطر

چرا کلیه سنگ میسازد؟

فاکتورهای افزایش دهنده خطر تشکیل سنگهای کلیوی عبارتند از:

تاریخچه خانوادگی و یا سابقه شخصی ابتلا به سنگ کلیه: چنانچه فردی از اعضای خانواده تان سنگ کلیه داشته باشد ، شما نیز در معرض ابتلا به آن قرار دارید. همچنین چنانچه خودتان قبلاً سنگ کلیه داشته اید مجددا در معرض خطر تشکیل سنگی دیگر قرار دارید.

افزایش سن

اگرچه سنگ کلیه در هر سنی می تواند تشکیل شود ولیکن در سنین بالای 40 سال معمول تر هستند.

مرد بودن

احتمال تشکیل سنگهای کلیوی در مردان بیشتر است.

دهیدراتاسیون

ننوشیدن مقادیر کافی آب روزانه ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. افرادی که در مناطق با آب و هوای گرم زندگی می کنند و یا تعریق زیادی دارند بایستی بیش از دیگران آب بنوشند.

برخی برنامه های غذایی خاص

رژیم های غذایی پرپروتئین، سدیم بالا و یا قند بالا ریسک ابتلا به برخی سنگهای کلیوی را افزایش می دهند.

چاقی

نمایه توده بدن(BMI) بالا، دورکمر بالا، و اضافه وزن با ریسک افزایش یافته تشکیل سنگهای کلیوی مرتبط هستند.

جراحی و بیماری های گوارشی

جراحی بای پس معده، بیماری روده تحریک پذیر و یا اسهال مزمن منجر به تغییراتی در فرایندهای گوارشی شده و جذب کلسیم را تحت تاثیر قرار داده و سطوح مواد تشکیل دهنده سنگ را در شما افزایش می دهند.

دیگر شرایط پزشکی

دیگر بیماری ها و شرایطی که ریسک سنگ های کلیوی را افزایش می دهند عبارتند از اسیدوز توبولار کلیوی، سیستینوریا، هیپرپاراتیروئیدیسم و برخی عفونت های دستگاه ادراری. پرکاری غدد تیروئید و پاراتیروئید و همچنین مصرف زیاد ویتامین D نیز می تواند زمینه ساز بروز سنگ کلیه شود.سیاری از سنگ‌های کلیه معمولا اتفاقی در بدن افراد کشف می‌شوند، اما در برخی موارد نیز علائم آن شامل درد شدید در ناحیه پهلو و زیرشکم است که این دردها معمولا یک یا دو ساعت طول می‌کشد و بعد بهبود می یابد.این دردها بیشتر مواقع با سوزش و تکرر ادرار و همچنین وجود خون در ادرار همراه است. اگر سنگ کلیه در سیستم ادراری مثلا در حالب گیر کند می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.

-----------------------------------------------------------------------------------------

پس بيمارانی که کليه سنگ ساز دارند، بايد از چه غذاهايی پرهيز کنند؟

تقريبا" تنها چيزی که ما توصيه می کنيم که بيماران سنگ کليه از آن پرهيز کنند، نمک است . ببينيد، يکی از مواد غذايی که باعث توليد سنگ می شود، نمک است. البته ما سنگ نمک که نداريم ولی نمک عاملی است که به ساخته شدن سنگ های کلسيمی کمک می کند. نمکی که از روده جذب می شود، از طريق کليه بايد دفع شود. اما مشکل همين جاست چرا که وقتی نمک می خواهد از کليه را وارد ادرار شود، با خودش کلسيم را وارد ادرار می کند و به اين ترتيب غلظت کلسيم ادرار افزايش می يابد. بنابراين همان نمکی که هنگام پختن غذا به آن زده می شود کافی است و افرادی که کليه سنگ ساز دارند، نبايد سرسفره به غذايشان نمک بزنند و مواد شور مثل خيار شور را مصرف نکنند.

-----------------------------------------------------------------------------------------

کسانی که کليه سنگ ساز دارند، بايد چه مواد غذايی را بيشتر مصرف کنند؟

اگر غلظت مواد در ادرار زياد شود، زمينه های تشکيل سنگ کليه فراهم می شود. حالا می گوييم که برای جلوگيری از تشکيل سنگ بايد اين غلظت مواد را کم کنيم. به عبارتی بايد ادرار را تا می توانيم، رقيق کنيم. يعنی فردی که کليه سنگ ساز دارد، بايد آب و مايعات زيادی مصرف کند.

-----------------------------------------------------------------------------------------

چقدر بايد آب و مايعات مصرف کرد؟

چقدر آب خوردن مهم نيست . چقدر ادرار داشتن مهم است. ممکن است فردی در محيطی گرم زندگی کند يا فعاليت روزانه اش زياد باشد، روزی 5 تا پارچ هم آب بخورد ، ولی باز کافی نباشد. چون همه اين 8 ليوان آبی که می خورد، عرق می شود و چيزی از آن به ادرار نمی رسد تا رقيق شود. اين فايده ای برای پيشگيری از سنگ کليه ندارد. برای همين بايد ملاک، ميزان ادرار باشد نه ميزان آبی که فرد می خورد. ما به بيماران توصيه می کنيم آنقدری آب بخورند که روزانه بيش از 2 ليتر ادرار داشته باشند.

يا بعبارتی در طول خواب شبانه يک بار برای ادرار کردن به دستشويی بروند. بيماری که کليه سنگ ساز دارد، اگر احساس تشنگی کند و بعد آب بخورد، از قافله عقب مانده است. يعنی چنين بيمارانی نبايد هيچ وقت احساس تشنگی کنند و هميشه قبل از احساس تشنگی آب بخورند. اين بيماران بايد شب ها هنگام خواب يک ليوان بالای سرشان باشد، موقع کار روی ميزشان يک ليوان آب باشد . يعنی برای دسترسی به آب نبايد بيمار مشکلی داشته باشد.

-----------------------------------------------------------------------------------------

اينکه برخی بيماران آب چشمه خاصی را مصرف می کنند، يا فقط آب معدنی می خورند، کار درستی است؟

اين سئوال شايعی در بين بيماران مبتلا به سنگ کليه است . اما ما اصلا" به چنين سئوالی اعتقاد نداريم. مگر تمام افرادی که از آب شهر استفاده می کنند، سنگ کليه توليد کرده اند که حالا اين بيماران آب شهر را استفاده نکنند. تازه برعکس وقتی بيماران خودشان را به يک نوع آب خاص مثلا" آب فلان چشمه محدود می کنند، وقتی به آن آب دسترسی ندارند، کمتر آب می نوشند و همين می تواند زمينه ساز توليد سنگ شود.

اما اصل مصرف اب نوع آن نيست، بلکه حجم و مقدار آن است که بايد زياد باشد. آب هندوانه و ماءالشعير و از اين قبيل درمان های سنتی هم اشکالی ندارند ولی آنها هم اصولا" از طريق افزايش حجم ادرار از سنگ سازی کليه جلوگيری می کنند. ما توصيه می کنيم ، بيماران هر داروی سنتی که سهل الوصول است، خيلی هم گران نيست، ضرری هم ندارد و مورد تائيد پزشکان است مصرف کنند، ولی در کنارش آب و مايعات زيادی بخورند.

-----------------------------------------------------------------------------------------

اگر کسی زياد آب بخورد و سنگ کليه اش دفع شود، چه بايد بکند؟

اگر کسی سنگش را انداخت دليل نمی شود که همين حالا سنگی در کليه اش وجود نداشته باشد. چنين بيماری وقتی به ما مراجعه می کند، اگر درد داشته باشد، با مسکن دردش را ساکت می کنيم و بعد بررسی های خودمان را شروع می کنيم . معمولا" اين بررسی ها شامل عکس KUB و سونوگرافی کليه است. سپس بر اساس يافته های اين بررسی اوليه تصميم می گيريم. برای بيمارمان چه کار بکنيم. يعنی بر اساس جنس، اندازه و محل سنگ کليه تصميم می گيريم که برای بيمار چه روش درمانی اتخاذ کنيم.

اما يک نکته مهم را بايد در مورد درمان سنگ کليه بگويم و آن اين که تقريبا" امروزه ديگر جراحی باز کليه در درمان سنگ کليه لزومی ندارد مگر در موارد بسيار خاص که خيلی هم نادر هستند. يعنی در حال حاضر در همين کشور خودمان به راحتی می توان سنگ های کليه را با روش هايی مثل سنگ شکن و جراحی مختصر يا همان PCN درمان کرد. توصيه من به تمام بيماران سنگ کليه اين است که اگر جراحی به آنها گفت که بايد برای درمان سنگشان جراحی باز کليه شوند، حتما" با يکی دو جراح کليه و مجاری ادرار ديگر هم در اين مورد مشورت کنند.

کاربر گرامي لطفا نظرات خود را در مورد مطالب دلگرم بيان نماييد.

منبع:عصر ایران

-----------------------------------------------------------------------------------------

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی



این مطلب چقدر مفید بود ؟
3.8 از 5 (12 رای)  
توجه: مطالب پزشکی و سلامت مجله دلگرم ، از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند ، لذا توصیه پزشکی یا درمانی تلقی نمی شوند ، چنانچه مشکل پزشکی دارید حتما برای تشخیص و درمان به پزشک یا متخصص مراجعه کنید.

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits